Przyjrzyj się portretom władców żyjących w XVII w., a następnie wykonaj polecenia.
RsDzkVSjPxjq7
Ilustracja
Hyacinthe Rigaud, Ludwik XIV, 1701 r.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RwpBeLfXVHA5G
Ilustracja
Sébastien Bourdon, Karol X Gustaw, II poł. XVII w.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RMeW8XSX7v2PX
Ilustracja
Autor nieznany, Aleksy I Romanow, XIX w.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RIxWOMW1QJNWR
Ilustracja
Daniel Schultz, Jan III Sobieski, po 1680 r.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R1UHYPIpY3dQ4
Ilustracja
Benjamin von Block, Cesarz Leopold I, 1672 r.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RXeYRBAEtgGaR
Ilustracja
Thomas Hawker, Karol II Stuart, 1680 r.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RtnQVhAMzmt4Y
Zaznacz odpowiednich władców. Władcy przedstawieni na obrazach z insygniami władzy: } Ludwik XIV, Karol X Gustaw, Aleksy I Romanow, Jan III Sobieski, Cesarz Leopold I, {# Karol II Stuart
Władca, którego portrey namalowano pośmiertnie: } Ludwik XIV, { Karol X Gustaw, } Aleksy I Romanow, Jan III Sobieski, { Cesarz Leopold I, {} Karol II Stuart
Rządzący, którzy nie byli władcami absolutnymi: } Ludwik XIV, { Karol X Gustaw, } Aleksy I Romanow, Jan III Sobieski, Cesarz Leopold I, {# Karol II Stuart
Zaznacz odpowiednich władców. Władcy przedstawieni na obrazach z insygniami władzy: } Ludwik XIV, Karol X Gustaw, Aleksy I Romanow, Jan III Sobieski, Cesarz Leopold I, {# Karol II Stuart
Władca, którego portrey namalowano pośmiertnie: } Ludwik XIV, { Karol X Gustaw, } Aleksy I Romanow, Jan III Sobieski, { Cesarz Leopold I, {} Karol II Stuart
Rządzący, którzy nie byli władcami absolutnymi: } Ludwik XIV, { Karol X Gustaw, } Aleksy I Romanow, Jan III Sobieski, Cesarz Leopold I, {# Karol II Stuart
Zaznacz odpowiednich władców.
Władcy przedstawieni na obrazach z insygniami władzy: {#} Ludwik XIV, {} Karol X Gustaw, {#} Aleksy I Romanow, {} Jan III Sobieski, {#} cesarz Leopold I, {#} Karol II Stuart.
Władca, którego portret namalowano pośmiertnie: {} Ludwik XIV, {} Karol X Gustaw, {#} Aleksy I Romanow, {} Jan III Sobieski, {} cesarz Leopold I, {} Karol II Stuart.
Rządzący, którzy nie byli władcami absolutnymi: {} Ludwik XIV, {} Karol X Gustaw, {} Aleksy I Romanow, {#} Jan III Sobieski, {} cesarz Leopold I, {#} Karol II Stuart.
RNEqwpcuNBHlR
Kraje, którymi rządzili władcy (zachowaj kolejność zgodną z kolejnością ilustracji). 1. Tu uzupełnij 2. Tu uzupełnij 3. Tu uzupełnij 4. Tu uzupełnij 5. Tu uzupełnij 6. Tu uzupełnij
Kraje, którymi rządzili władcy (zachowaj kolejność zgodną z kolejnością ilustracji). 1. Tu uzupełnij 2. Tu uzupełnij 3. Tu uzupełnij 4. Tu uzupełnij 5. Tu uzupełnij 6. Tu uzupełnij
Wypisz kraje, którymi rządzili przedstawieni władcy (zachowaj kolejność zgodną z kolejnością ilustracji).
Wskaż, którzy rządzący, którzy nie byli władcami absolutnymi? Możliwe odpowiedzi: 1. Ludwik XIV, 2. Aleksy I Romanow, 3. Jan III Sobieski, 4. Cesarz Leopold I, 5. Karol II Stuart
RBjW95Eb1MIi8
Uzupełnij luki w tekście.
Uzupełnij luki w tekście.
11
Ćwiczenie 2
Przeciągnij podpisy do odpowiednich elementów na ilustracji.
R1S9ijmvwZYuA
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Giacomo Lauro, Polski sejm w czasie panowania Zygmunta III Wazy, 1622 r.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R1IMOpnkPAAeE
Wskaż wszystkich uczestników Polskiego sejmu w czasie panowania Zygmunta III Wazy Możliwe odpowiedzi: 1. król, 2. arcybiskup gnieźnieński, prymas, 3. arcybiskup lwowski, 4. biskupi, 5. senatorowie świeccy, 6. przedstawiciele miast Korony i Litwy (bez prawa głosu), 7. przedstawiciel Stolicy Apostolskiej, 8. posłowie z Korony i Litwy, 9. chłopi małorolni
RkZrvIsAvHHwd
W czasie panowania Zygmunta III Wazy w senacie zasiadało 147 osób. Oprócz senatorów duchownych (2 arcybiskupów i biskupów), w jego skład wchodziły również osoby świeckie. Połącz nazwę urzędu, który dawał szlachcicowi prawo do zasiadania w senacie, z odpowiednią definicją. wojewoda Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) kasztelan Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) marszałek wielki Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) marszałek nadworny Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) kanclerz wielki Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) podkanclerzy Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) podskarbi wielki Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) podskarbi nadworny Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce)
W czasie panowania Zygmunta III Wazy w senacie zasiadało 147 osób. Oprócz senatorów duchownych (2 arcybiskupów i biskupów), w jego skład wchodziły również osoby świeckie. Połącz nazwę urzędu, który dawał szlachcicowi prawo do zasiadania w senacie, z odpowiednią definicją. wojewoda Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) kasztelan Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) marszałek wielki Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) marszałek nadworny Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) kanclerz wielki Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) podkanclerzy Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) podskarbi wielki Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce) podskarbi nadworny Możliwe odpowiedzi: 1. urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków, i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, 2. urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, 3. urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, 4. urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 5. urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, 6. najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze − ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich, 7. urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór. Przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, 8. miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy − w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy − w senacie siedział na ławce)
W czasie panowania Zygmunta III Wazy w senacie zasiadało 147 senatorów: duchownych (dwóch arcybiskupów i biskupów) oraz osób świeckich. Połącz nazwę urzędu, który dawał szlachcicowi prawo do zasiadania w senacie, z odpowiednią definicją.
urząd odrębny dla Korony i Litwy; drugi mistrz ceremonii (zastępował pierwszego), zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór; przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, urząd odrębny dla Korony i Litwy; przygotowywał oficjalne dokumenty; bez jego pieczęci żadne pismo nie miało mocy prawnej (nawet jeśli podpisał je król); prowadził korespondencję dyplomatyczną; pracowało dla niego wielu sekretarzy, urząd odrębny dla Korony i Litwy; zajmował się osobistymi rachunkami króla i zastępował podskarbiego wielkiego, urząd odrębny dla Korony i Litwy; miał takie same uprawnienia jak kanclerz wielki, ale ustępował mu prestiżem, urząd odrębny dla Korony i Litwy; pierwszy mistrz ceremonii, zarządzał dworem królewskim, dbał o bezpieczeństwo i porządek w mieście, w którym rezydował dwór; przewodniczył straży marszałkowskiej, miał spore kompetencje policyjne i sądownicze, urząd odrębny dla Korony i Litwy; nadzorował ściąganie podatków i dystrybucję dochodów państwowych; stał na czele mennicy królewskiej, miał obowiązek doprowadzenia pospolitego ruszenia ze swojego terytorium do miejsca koncentracji sił państwowych; mógł być większy (inaczej krzesłowy – w senacie zasiadał na krześle) lub mniejszy (inaczej drążkowy – w senacie siedział na ławce), najwyższy urzędnik w województwie; prowadził pospolite ruszenie danej ziemi do miejsca koncentracji sił państwowych; nadzorował życie gospodarcze – ustanawiał tzw. taksy wojewodzińskie, czyli urzędowe ceny na towary i usługi; przewodniczył sądowi, który sprawował jurysdykcję nad Żydami w dobrach królewskich
wojewoda
kasztelan
marszałek wielki
marszałek nadworny
kanclerz wielki
podkanclerzy
podskarbi wielki
podskarbi nadworny
211
Ćwiczenie 3
Wyjaśnij, odwołując się do obu źródeł, dlaczego w okresie wczesnonowożytnym „król polski nie ucieleśniał sam państwa”.
Źródło A
Wydaje się słuszne twierdzenie, że ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów to monarchia mieszana, której podstawowe zasady były akceptowane przez zasadniczą większość narodu politycznego. Fundamentem ustroju była głęboko zakorzeniona wiara mas szlacheckich w ideały „złotej wolności”, do których mogła się zawsze odwołać opozycja sprzeciwiająca się reformom państwa. Ustrój państwa przedstawiany był często w formie wagi, gdzie na jednej szalce waży król, na drugiej wolność, a ramie wagi stanowi senat. Król zawsze chciał wzmocnienia władzy monarszej, szlachta broniła na sejmikach wolności, w końcu zawsze zwyciężał duch kompromisu i waga wracała do równowagi.
c1 Cytat za: Mariusz Markiewicz, Historia Polski 1492−1795, Kraków 2011, s. 33.
Źródło B
Król polski nie ucieleśniał sam państwa, jak to miało miejsce w europejskich nowożytnych monarchiach absolutnych, gdzie w pełni uprawnione było skupienie istoty państwa w osobie panującego − w myśl klasycznej formuły Ludwika XIV l’Etat c’est moi − państwo to ja.
c2 Cytat za: Wacław Uruszczak, In Polonia lex est rex. Niektóre cechy ustroju Rzeczypospolitej XVI–XVII w., w: Polska na tle Europy XVI–XVII wieku, materiały pokonferencyjne, Konferencja Muzeum Historii Polski, Warszawa 23–24 października 2007, z. 1, Warszawa 2007, s. 16.
ReDw0JaqblKmF
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Na jakich zasadach opierał się ustrój Rzeczypospolitej? Jaką funkcję pełnił w nim król?
Ustrój Rzeczypospolitej wpisywał się w koncepcję monarchii mieszanej, składającej się z trzech ciał: króla, arystokracji (senatu) i szlachty (sejmu). Władca był kluczowym elementem tego systemu, swego rodzaju spoiwem, jednak nie miał władzy absolutnej − w odróżnieniu od monarchii absolutnych, takich jak Francja, musiał się liczyć z wolą narodu politycznego (szlachty) i podlegał prawu, a w przypadku jego nieprzestrzegania musiał się liczyć z buntem poddanych.
21
Ćwiczenie 4
Udowodnij, że poniższy tekst wyszedł spod pióra szlachcica‑sarmaty.
[…] kochamy zaś wolność i, co jest z tym jednoznaczne, cenimy ową wolność, nie powiem: złotą, lecz bezcenną, która jest szczególnym darem ducha i nagrodą dobrego żywota. […] Tę to mianowicie najdawniejszą formę rządu, zupełnie zgodną z naturą i rozumem, nadzwyczaj pożyteczną i korzystną niegdyś przyjęliśmy i stale aż dotąd zachowujemy. Mamy króla, lecz nie jesteśmy jego dziedzictwem ani ojcowizną, a tylko podlegamy jego władzy.
c3 Cytat za: Łukasz Opaliński, Obrona Polski przeciw Janowi Barclayowi (1648), w: Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, t. 2, Wrocław 1981, s. 260–261.
R1UvxyOnu88IM
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Mianem sarmatyzmu nazywamy ideologię, obyczaje i styl życia polskiej szlachty od schyłku XVI do połowy XVIII w. Opierała się ona na tzw. micie sarmackim, według którego fragment Rzeczypospolitej był niegdyś częścią starożytnej Sarmacji, a stan szlachecki wywodził się z zamieszkującego te tereny bitnego ludu Sarmatów. Kultura sarmacka przejawiała się w szlacheckiej dumie ze starożytnych korzeni, ożywiała mocarstwowe zapędy i propagowała ideał mężnego szlachcica‑rycerza, przywiązanego do swoich wolności i przywilejów, gwarantowanych przez ustrój Rzeczypospolitej. Z drugiej strony sarmatyzm promował ideał szlachcica‑ziemianina, który wojaczkę zamienia na obowiązki gospodarskie. Zakładał również pełną barokowych rytuałów religijność i umacniał przekonanie o Polsce jako „przedmurzu chrześcijaństwa”, broniącego Europę przed zalewem niewiernych. Sarmaci byli pewni siebie i zwykle stawiali się ponad inne narody, co do zasady żywiąc niechęć do wszelkich nowinek z zagranicy.
O tym, że źródło wyszło spod pióra szlachcica‑sarmaty, świadczą zawarte w nim typowe dla kultury sarmackiej odwołania do „złotej wolności” i pochwała ustroju republikańskiego (monarchii mieszanej).
311
Ćwiczenie 5
Zapoznaj się z tekstami źródłowymi, zaznacz w zamieszczonym niżej tekście kolorem zielonym zdania prawdziwe, a następnie wykonaj polecenia.
Zapoznaj się z tekstami źródłowymi, wskaż w zamieszczonym niżej tekście zdania prawdziwe, a następnie wykonaj polecenia.
Źródło A
Ponieważ prawa ogólne i ustawy dotyczą nie pojedynczego człowieka, ale ogółu narodu, przeto na tym walnym sejmie radomskim wraz ze wszystkimi królestwa naszego prałatami, radami i posłami ziemskimi za słuszne i sprawiedliwie uznaliśmy, jakoż postanowiliśmy, iż odtąd na potomne czasy nic nowego [nihil novi] stanowionym być nie ma przez nas i naszych następców bez wspólnego zezwolenia senatorów i posłów ziemskich […].
c4 Cytat za: Konstytucja Nihil novi, 1505, w: Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, cz. 1, Wrocław 1980, s. 5.
Źródło B
Roku 1652 sejm dnia 26 januara [stycznia] zaczął się, a według propozycji Króla Jmci, materią bezpieczeństwa […]. Pozwolona była prolongacja [przedłużenie] i już rzeczy ku dobremu końcowi się miały, aliści na trzecim dniu prolongowanego sejmu, niejakiś Siciński z Upity poseł, mając za uciążliwy dekret sejmowy, względem podymnego szesnaściorga, które Król Jmć słusznie z ekonomii swojej szawelskiej i innych aprobował, a Upita poborami wydając, wielu do skarbu winną została: zaniósł protestacyją, że dekret skasowany nie był przeciwko wszystkiemu sejmowi i zaraz z izby zniknął, za Wisłę się przewiózł. I tak pretekstem wolności, że za jednego kontradykcyją [sprzeciwem] nic się nie stanowi na sejmie, sejm się rozerwał.
c5 Cytat za: Diariusz Kazimierza Filipa Obuchowicza, 1652, w: Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, cz. 1, Wrocław 1980, s. 109–110.
Źródło C
W literaturze przedmiotu najczęściej się przyjmuje, iż Siciński postąpił tak na zlecenie czy prośbę ks. Janusza Radziwiłła, któremu z pobudek prywatnych zależało na zerwaniu obrad. Poseł upicki mógł uczynić to tym łatwiej, że był też zobowiązany instrukcją swego sejmiku do korzystnego dla miejscowej szlachty rozstrzygnięcia sporu podatkowego z dzierżawcą ekonomii szawelskiej, znajdującej się w granicach tego powiatu. […] W rezultacie […] liberum veto stało się formułą, która w czasach panowania Jana Kazimierza pozwalała pojedynczemu posłowi uniemożliwić prolongowanie obrad parlamentu, a od roku 1669 ich zrywanie w każdym momencie.
c6 Cytat za: artykuł Zerwanie sejmu przez Władysława Sicińskiego, fragment wywiadu z prof. Janem Dzięgielewskim na stronie Muzeum Historii Polski.
R1358sjx9XyDe
Uwaga: aby zaznaczyć całe zdanie, oznacz po kolei pojedyncze słowa. Konstytucja Nihil novi została uchwalona przez sejm za panowania króla Zygmunta II Augusta. Sejm roku 1652 r. odbył się, gdy władcą Rzeczpospolitej był Jan II Kazimierz Waza. Od uchwalenia konstytucji Nihil novi prawo pospolite oraz dotyczące szlachty było uchwalane za zgodą króla, senatorów i posłów ziemskich. Sytuacja zaistniała na sejmie w 1652 r. była bezprecedensowym złamaniem zasady zgody i dotychczasowej praktyki poszukiwania konsensusu w podejmowaniu decyzji przez stany sejmujące.
Uwaga: aby zaznaczyć całe zdanie, oznacz po kolei pojedyncze słowa. Konstytucja Nihil novi została uchwalona przez sejm za panowania króla Zygmunta II Augusta. Sejm roku 1652 r. odbył się, gdy władcą Rzeczpospolitej był Jan II Kazimierz Waza. Od uchwalenia konstytucji Nihil novi prawo pospolite oraz dotyczące szlachty było uchwalane za zgodą króla, senatorów i posłów ziemskich. Sytuacja zaistniała na sejmie w 1652 r. była bezprecedensowym złamaniem zasady zgody i dotychczasowej praktyki poszukiwania konsensusu w podejmowaniu decyzji przez stany sejmujące.
Uwaga: aby zaznaczyć całe zdanie, oznacz po kolei pojedyncze słowa.
prawda
Konstytucja Nihil novi została uchwalona przez sejm za panowania króla Zygmunta II Augusta.
Sejm 1652 r. odbył się, gdy władcą Rzeczypospolitej był Jan II Kazimierz Waza.
Od uchwalenia konstytucji Nihil novi prawo pospolite oraz dotyczące szlachty było uchwalane za zgodą króla, senatorów i posłów ziemskich.
Sytuacja zaistniała na sejmie w 1652 r. była bezprecedensowym złamaniem zasady zgody i dotychczasowej praktyki poszukiwania konsensusu w podejmowaniu decyzji przez stany sejmujące.
RfLwQsEhsSTg6
Wskaż zdania prawdziwe. Zdania prawdziwe Możliwe odpowiedzi: 1. Sytuacja zaistniała na sejmie w 1652 r. była bezprecedensowym złamaniem zasady zgody i dotychczasowej praktyki poszukiwania konsensusu w podejmowaniu decyzji przez stany sejmujące., 2. Konstytucja Nihil novi została uchwalona przez sejm za panowania króla Zygmunta II Augusta., 3. Od uchwalenia konstytucji Nihil novi prawo pospolite oraz dotyczące szlachty było uchwalane za zgodą króla, senatorów i posłów ziemskich., 4. Sejm roku 1652 r. odbył się, gdy władcą Rzeczpospolitej był Jan II Kazimierz Waza.
Wskaż zdania prawdziwe. Zdania prawdziwe Możliwe odpowiedzi: 1. Sytuacja zaistniała na sejmie w 1652 r. była bezprecedensowym złamaniem zasady zgody i dotychczasowej praktyki poszukiwania konsensusu w podejmowaniu decyzji przez stany sejmujące., 2. Konstytucja Nihil novi została uchwalona przez sejm za panowania króla Zygmunta II Augusta., 3. Od uchwalenia konstytucji Nihil novi prawo pospolite oraz dotyczące szlachty było uchwalane za zgodą króla, senatorów i posłów ziemskich., 4. Sejm roku 1652 r. odbył się, gdy władcą Rzeczpospolitej był Jan II Kazimierz Waza.
RhNMfuwy4zDPO
Wskaż motyw działania posła Władysława Sicińskiego, o którym najprawdopodobniej nie wiedział autor źródła B. (Uzupełnij)
Wyjaśnij, jakie konsekwencje społeczno-polityczne miało wydarzenie opisane w źródle B. (Uzupełnij).
Wskaż motyw działania posła Władysława Sicińskiego, o którym najprawdopodobniej nie wiedział autor źródła B.
W jaki sposób autor tłumaczy zachowanie Sicińskiego? Dlaczego zaprotestował on przeciwko przedłużeniu obrad sejmowych i opuścił Warszawę? Zestaw wytłumaczenie zawarte w źródle B z tym przedstawionym w źródle C.
Wyjaśnij, jakie konsekwencje społeczno‑polityczne miało wydarzenie opisane w źródle B.
W jaki sposób zachowanie Władysława Sicińskiego przełożyło się na praktykę parlamentarną? Jakie miało to skutki dla funkcjonowania państwa? W odpowiedzi warto użyć słowa „precedens”, oznaczającego wydarzenie stanowiące punkt odniesienia i usprawiedliwienie dla podobnych wydarzeń w późniejszym czasie.
Wskaż motyw działania posła Władysława Sicińskiego, o którym najprawdopodobniej nie wiedział autor źródła B.
Autor źródła B najprawdopodobniej nie wiedział, że Władysław Siciński był klientem Janusza Radziwiłła, który zlecił mu zablokowanie obrad, aby zabezpieczyć swoje prywatne interesy, a przy tym zachować dobre imię.
Wyjaśnij, jakie konsekwencje społeczno‑polityczne miało wydarzenie opisane w źródle B.
Zachowanie Władysława Sicińskiego na sejmie w 1652 r. było precedensem, które trwale zmieniło kulturę polityczną Rzeczypospolitej. Początkowo jego śladem poszli posłowie, którzy nie chcieli, aby sejm obradował dłużej niż dwa tygodnie (jak to przewidywały Artykuły henrykowskie), ale szybko liberum veto stało się zmorą polskiego parlamentaryzmu, ponieważ głos jednego posła decydował o zerwaniu sejmu bez podjęcia uchwał. W ten sposób w miejsce poszukiwania zgody przez wszystkie stany pojawiła się zasada, która wspólne decydowanie uczyniła niemożliwym, a to z kolei doprowadziło z czasem do stagnacji instytucji państwowych i blokowania potrzebnych reform.
311
Ćwiczenie 6
Zapoznaj się ze źródłami i wykonaj polecenia.
Źródło A
[W 1680 r. stany zgromadzone w riksdagu − szwedzkim parlamencie] stwierdzały, iż król jest związany w swych działaniach tylko prawami królestwa szwedzkiego […] i odpowiada jedynie przed Bogiem. Przykazanie, by rządził w oparciu o Radę, miało oznaczać prawo do zasięgania opinii Rady i komunikowania jej decyzji królewskich. […] Karol IX Gustaw krwawo rozprawił się z magnackimi przeciwnikami. […] nie musiał już więzić i mordować przywódców opozycji magnackiej, miał bowiem oparcie w trzech nieszlacheckich stanach oraz w niższej szlachcie. […] Podstawą budżetu królestwa stały się, tak jak to było za pierwszych Wazów, czynsze z dóbr koronnych [sukcesywnie powiększanych na drodze redukcji − wcielania do domeny królewskiej dóbr, które władcy szwedzcy wyprzedawali i rozdawali bogatej szlachcie i magnaterii od początku XVII w.] oraz podatki płacone przez wolnych chłopów. Nowa Rada Królewska [a nie jak dotąd Królestwa] była w większości złożona z ludzi bliskich królowi i od niego uzależnionych; ponieważ pełniła funkcje Najwyższego Trybunału, wchodzili do niej najwybitniejsi prawnicy, których zdania król bynajmniej nie lekceważył.
c7 Cytat za: Adam Kersten, Historia Szwecji, Wrocław 1973, s. 224–225.
Źródło B
W poszczególnych krajach [niemieckich] jeszcze w pierwszej połowie XVII w. żywa była idea rządów stanowych […]. W Austrii Górnej dopiero zwycięstwo nad Czechami i pomoc innych państw pozwoliły cesarzowi zmusić stany do posłuszeństwa i uległości. W innych krajach niemieckich pomocna przy realizacji absolutnych rządów okazała się wojna trzydziestoletnia, albowiem w dużym stopniu usprawiedliwiała żądania władców, by stany płaciły wyższe podatki i tym samym umożliwiły utrzymanie stałych wojsk potrzebnych do walki z nieprzyjacielem, równocześnie jednak przydatnych władcom przy narzucaniu poddanym swej woli.
c8 Cytat za: Władysław Czapliński, Adam Galos, Wacław Korta, Historia Niemiec, Wrocław 2010, s. 307.
Źródło C
Sprzedaż urzędów i poulette [ich dziedziczenia] zapewniły monarchii pokaźne dochody, bo ceny były wysokie. Rząd mógł się teraz obywać bez pomocy Stanów Generalnych […]; rodziła się już nowa, urzędnicza szlachta, „szlachta w todze” (noblesse de robe). […] Ludwik XIV miał niewątpliwy talent do reklamy i autoreklamy; jego teksty […] zawierają już akcenty właściwe despotyzmowi oświeconemu (monarcha jako sługa państwa, praca dla dobra poddanych, król musi znać gruntownie wszystkie sprawy, bo wtedy nie zależy od swoich ministrów). Motyw Bożego namiestnictwa władcy rozwijał w otoczeniu Ludwika XIV biskup Jakub Bossuet: tron króla jest tronem samego Boga, nie tylko opór władcy, ale choćby „szemranie” jest świętokradztwem. […] Etykieta [na dworze] stanowiła osobliwą liturgię, w której się wyrażał kult władcy. Ambicje parlamentów zostały przez Ludwika XIV złamane z całą stanowczością; przypomniano parlamentom, że są tylko sądami, odebrano im nadzieje wywierania wpływu na ustawodawstwo (1673).
c9 Cytat za: Jan Baszkiewicz, Historia Francji, Wrocław 1999, s. 241, 242.
RM3lZlHy8wFiA
Ustal, na czym polegała odrębność ustrojowa Rzeczpospolitej w XVII w. w porównaniu z krajami, o których mowa w źródłach A−C. (Uzupełnij)
Wskaż metodę, za pomocą której władcy krajów opisanych w źródłach A−C umocnili swoje rządy. (Uzupełnij).
Zwróć uwagę na udział władcy i poszczególnych stanów (zwłaszcza szlachty) w sprawowaniu władzy. Jaki ustrój zaczął dominować w XVII‑wiecznej Europie?
Bez czego/w jakiej sytuacji władcy nie mogliby wprowadzić rządów absolutnych? W jakim celu Karol IX Gustaw przeprowadził redukcję? Dzięki czemu władcy niemieccy mogli utrzymywać dużą armię? Co zrobił Ludwik XIV, aby nie musieć zwoływać Stanów Generalnych?
Ustal, na czym polegała odrębność ustrojowa Rzeczpospolitej w XVII w. w porównaniu z krajami, o których mowa w źródłach A−C.
W odróżnieniu od większości europejskich krajów, których władcy zaprowadzili rządy absolutystyczne, Rzeczpospolita w XVII w. miała charakter republikański. Była co prawda monarchią (elekcyjną, mieszaną), ale władca Rzeczypospolitej miał znacznie bardziej ograniczoną władzę niż władcy absolutni − ważne decyzje w państwie polsko‑litewskim nie mogły zostać podjęte przez króla bez zgody stanów (senatu i izby poselskiej), natomiast w monarchiach absolutnych król mianował co prawda doradców i ministrów, ale miał niemal nieograniczoną władzę.
Wskaż metodę, za pomocą której władcy krajów opisanych w źródłach A−C umocnili swoje rządy.
Władcy krajów opisanych w źródłach A−C umocnili swoje rządy, zdobywając niezależność finansową. Zrobili to, nakładając podatki na większość poddanych, odzyskując z rąk możnowładców ziemię, która niegdyś należała do domeny królewskiej, lub pobierając opłaty od ludzi o niższym statusie za możliwość sprawowania urzędów i ich dziedziczenia.
31
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się ze źródłem i wykonaj polecenia.
Podatki stałe i niestałe w Koronie
Okres
Podatki stałe
(w złotych polskich)
Podatki niestałe
(w złotych polskich)
15 XI 1649 – 15 VII 1652
1 828 740
9 612 570
16 VII 1652 – 15 VI 1654
1 274 365
8 581 888
16 VI 1654 – 1 VII 1658
1 540 934
8 988 244
2 VII 1658 – 15 II 1662
2 609 977
5 524 099
16 II 1662 – 15 XI 1664
2 287 709
8 977 938
16 XI 1664 – 15 VIII 1668
3 112 641
3 631 664
16 VIII 1668 – 15 I 1672
2 466 585
1 904 225
16 I 1672 – 1 II 1676
2 853 599
6 446 383
2 II 1676 – 1 XII 1678
1 888 651
13 252 913
Podatki stałe w ówczesnych latach to: cło, sympla kwarty, podymne, pogłówne żydowskie, donatywa kupiecka (specjalny podatek nakładany na kupców, jako uzupełnienie podatku podymnego) i monopol tabaczny. Pozostawały one w bezpośredniej dyspozycji podskarbiego i były przeznaczone na różne cele. Natomiast podatki niestałe, uchwalane jednorazowo, to przede wszystkim cło generalne i pogłówne generalne, które z reguły przeznaczone były na wojsko.
Indeks dolny Źródło: Historia Polski w liczbach, t. 2, Gospodarka, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Juliusz Łukasiewicz, Andrzej Jezierski, Cecylia Leszczyńska, Warszawa 2006, s. 159. Indeks dolny koniecŹródło: Historia Polski w liczbach, t. 2, Gospodarka, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Juliusz Łukasiewicz, Andrzej Jezierski, Cecylia Leszczyńska, Warszawa 2006, s. 159.
R9GgxGpu8D77L
Podaj nazwy urzędników, którzy zajmowali się sprawami skarbowymi w Rzeczpospolitej. (Uzupełnij).
RPVfdLHd3LKjS
Oblicz, w jakich okresach udział dochodów z podatków niestałych wyniósł powyżej 80% całkowitych wpływów do budżetu. W latach Tu uzupełnij − Tu uzupełnij oraz Tu uzupełnij − Tu uzupełnij.
Oblicz, w jakich okresach udział dochodów z podatków niestałych wyniósł powyżej 80% całkowitych wpływów do budżetu. W latach Tu uzupełnij − Tu uzupełnij oraz Tu uzupełnij − Tu uzupełnij.
RNsZgZ4u1k6SN
Wyjaśnij, dlaczego w tych okresach doszło do wyraźnego wzrostu dochodów skarbu koronnego z podatków niestałych. (Uzupełnij).
Podaj nazwy urzędników, którzy zajmowali się sprawami skarbowymi w Rzeczypospolitej.
W razie potrzeby wróć do ćwiczenia 2.
Wyjaśnij, dlaczego w tych okresach doszło do wyraźnego wzrostu dochodów skarbu koronnego z podatków niestałych.
Na co zwykle przeznaczano dochody z podatków niestałych? W jakich okolicznościach były one szczególnie potrzebne? Jakie ważne wydarzenia miały miejsce w czasie, o którym mowa?
Podaj nazwy urzędników, którzy zajmowali się sprawami skarbowymi w Rzeczypospolitej.
W Rzeczypospolitej za skarbowość odpowiedzialni byli podskarbiowie wielcy − koronny i litewski. Zastępowali ich podskarbiowie nadworni.
Wyjaśnij, dlaczego w tych okresach doszło do wyraźnego wzrostu dochodów skarbu koronnego z podatków niestałych.
W latach 1649−1658 i 1676−1678 Rzeczpospolita brała udział w licznych wojnach. Na Ukrainie wybuchło powstanie Chmielnickiego (1648−1667), w 1654 r. Rosja, chcąc wykorzystać wojnę domową w Polsce, najechała na nią (wojna trwała z przerwami do 1667 r.), w latach 1655−1660 miał miejsce potop szwedzki, a w okresie 1672−1676 wojsko polskie musiało odeprzeć najazd turecki. Wzrost dochodów skarbu koronnego z uchwalanych okresowo podatków niestałych wyraźnie wzrósł, ponieważ to z nich pokrywano wydatki wojskowe.
31
Ćwiczenie 8
Prywata czy walka o słuszną sprawę? Oceń, czy liberum veto było przejawem warcholstwa i krótkowzroczności szlachty, czy też obrony ważnych dla niej wartości. Weź pod uwagę konsekwencje wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą w XVII w., zwłaszcza zubożenie średniej szlachty i umacnianie się magnaterii w życiu publicznym (klientyzmu).
Określ, czy Polacy i Litwini zdawali sobie sprawę ze szkód wywoływanych przez liberum veto i świadomie działali na niekorzyść Rzeczypospolitej, czy też szczerze wierzyli, że swoim zachowaniem działali dla dobra ogółu.
Liberum veto jako przejaw warcholstwa i krótkowzroczności szlachty: Dla liberum veto nie można znaleźć usprawiedliwienia. Stosowanie tej zasady niweczyło prace sejmu i powodowało jego rozejście bez uchwalenia ustaw. Już ówcześni, przynajmniej w większości, powinni byli sobie zdawać sprawę, jak tragiczne konsekwencje może nieść obrona „złotej wolności”, ale nad dobro publiczne przedkładali własne interesy. Jednym z dalekosiężnych skutków wojen toczonych przez Rzeczpospolitą w XVII w. było ubożenie szlachty i powstanie licznej grupy nieposesjonatów (szlachciców nie posiadających własności, ale mających pełnię praw politycznych). Często to właśnie ta grupa, działając na zlecenie magnatów, zrywała sejmy. W tych przypadkach winić należy magnaterię, która wykorzystywała uzależnionych od siebie klientów dla własnych celów politycznych.
Liberum veto jako walka o słuszną sprawę: Szlachta wywalczyła realny wpływ na rządy w państwie i nic dziwnego, że nie chciała stracić swojej pozycji. Obawa przed absolutyzmem, zaczynającym dominować w XVII‑wiecznej Europie, popychała ją do coraz częstszego stosowania zasady liberum veto. Dbała przede wszystkim o własne interesy, jednak z pewnością na uwadze miała też utrzymanie ustroju mieszanego, który w jej wyobrażeniu zapewniał równowagę i stabilizację − był najlepszym z ówcześnie funkcjonujących.
