Sprawdź się
Potęga smakuPani Profesor Izydorze DąmbskiejDąmbskiej
To wcale nie wymagało wielkiego charakteru
nasza odmowa niezgoda i upór
mieliśmy odrobinę koniecznej odwagi
lecz w gruncie rzeczy była to sprawa smaku
Tak smaku
w którym są włókna duszy i chrząstki sumieniaKto wie gdyby nas lepiej i piękniej kuszono
słano kobiety różowe płaskie jak opłatek
lub fantastyczne twory z obrazów Hieronima BoschaBoscha
lecz piekło w tym czasie było jakie
mokry dół zaułek morderców barak
nazwany pałacem sprawiedliwości
samogonnysamogonny MefistoMefisto w leninowskiej kurtcekurtce
posyłał w teren wnuczęta AuroryAurory
chłopców o twarzach ziemniaczanych
bardzo brzydkie dziewczyny o czerwonych rękachZaiste ich retoryka była aż nazbyt parciana
(Marek TulliuszTulliusz obracał się w grobie)
łańcuchy tautologiitautologii parę pojęć jak cepy
dialektykadialektyka oprawców żadnej dystynkcjidystynkcji w rozumowaniu
składnia pozbawiona urody koniunktiwukoniunktiwuTak więc estetykaestetyka może być pomocna w życiu
nie należy zaniedbywać nauki o pięknie
Zanim zgłosimy akces trzeba pilnie badać
kształt architektury rytm bębnów i piszczałek
kolory oficjalne nikczemny rytuał pogrzebówNasze oczy i uszy odmówiły posłuchu
książęta naszych zmysłów wybrały dumne wygnanieTo wcale nie wymagało wielkiego charakteru
mieliśmy odrobinę niezbędnej odwagi
lecz w gruncie rzeczy była to sprawa smaku
Tak smaku
który każe wyjść skrzywić się wycedzić szyderstwo
choćby za to miał spaść bezcenny kapitelkapitel ciała
głowa(Raport z oblężonego miasta, 1983)
Źródło: Zbigniew Herbert, Potęga smaku, [w:] Wiersze zebrane, oprac. Ryszard Krynicki, Kraków 2008, s. 523–524.
Wskaż, jaki typ liryki występuje w wierszu Potęga smaku Zbigniewa Herberta.
Określ, kim jest podmiot liryczny wiersza Potęga smaku.
W podanym fragmencie wiersza Potęga smaku zaznacz na czerwono wszystkie negatywne określenia odnoszące się do realiów życia w komunistycznej Polsce.
Za pomocą co najmniej dziesięciu określeń scharakteryzuj świat, w którym przyszło żyć osobie wypowiadającej się w wierszu Potęga smaku.
Zapoznaj się z fragmentem przemówienia Władysława GomułkiWładysława Gomułki, a następnie zinterpretuj strofę wiersza Zbigniewa Herberta.
Przemówienie na spotkaniu z załogą Cegielskiego w Poznaniu dnia 5 VI 1957 rokuSą ludzie, którym nic się nie podoba w dzisiejszej Polsce, niczego się nie nauczyli z naszej dalszej i bliższej przeszłości historycznej. Działają w naszym społeczeństwie różne reakcyjne siły rozkładu, siły, którym interes narodu jest tak samo obcy, jak obcy był niegdyś dla wielu polskich magnatów. Zaślepione klasową nienawiścią do Związku Radzieckiego i do socjalizmu, siły te prowadzą wrogą dla interesów Polski propagandę, usiłują zasiać niewiarę w masach do słusznej polityki zewnętrznej rządu, prowadzą kłamliwą, bzdurną nieraz propagandę, zmierzającą do poderwania sojuszu polsko‑radzieckiego.
Źródło: Władysław Gomułka, Przemówienie na spotkaniu z załogą Cegielskiego w Poznaniu dnia 5 VI 1957 roku, Warszawa 1957, s. 31.
Potęga smakuZaiste ich retoryka była aż nazbyt parciana
(Marek TulliuszTulliusz obracał się w grobie)
łańcuchy tautologiitautologii parę pojęć jak cepy
dialektykadialektyka oprawców żadnej dystynkcjidystynkcji w rozumowaniu
składnia pozbawiona urody koniunktiwukoniunktiwuŹródło: Zbigniew Herbert, Potęga smaku , [w:] tegoż, Wiersze zebrane, oprac. Ryszard Krynicki, Kraków 2008, s. 523–524.
Przyporządkuj po dwa cytaty do odpowiednich określeń charakteryzujących podmiot liryczny.
2. „estetyka może być pomocna w życiu”;
3. „trzeba pilnie badać/kształt architektury”;
4. „nie należy zaniedbywać nauki o pięknie”;
5. „książęta naszych zmysłów wybrały dumne wygnanie”;
6. „[…] była to sprawa smaku […]/ który każe wyjść, skrzywić się, wycedzić szyderstwo”;
7. „mieliśmy odrobinę niezbędnej odwagi”;
8. „choćby za to miał spaść bezcenny kapitel ciała”;
9. „Kto wie gdyby nas lepiej i piękniej kuszono”;
10. „Nasze oczy i uszy odmówiły posłuchu”;
11. „Zaiste ich retoryka była aż nazbyt parciana”;
12. „dialektyka oprawców żadnej dystynkcji w rozumowaniu”. Koneser sztuki: 1. „fantastyczne twory z obrazów Hieronima Boscha”;
2. „estetyka może być pomocna w życiu”;
3. „trzeba pilnie badać/kształt architektury”;
4. „nie należy zaniedbywać nauki o pięknie”;
5. „książęta naszych zmysłów wybrały dumne wygnanie”;
6. „[…] była to sprawa smaku […]/ który każe wyjść, skrzywić się, wycedzić szyderstwo”;
7. „mieliśmy odrobinę niezbędnej odwagi”;
8. „choćby za to miał spaść bezcenny kapitel ciała”;
9. „Kto wie gdyby nas lepiej i piękniej kuszono”;
10. „Nasze oczy i uszy odmówiły posłuchu”;
11. „Zaiste ich retoryka była aż nazbyt parciana”;
12. „dialektyka oprawców żadnej dystynkcji w rozumowaniu”. Intelektualista: 1. „fantastyczne twory z obrazów Hieronima Boscha”;
2. „estetyka może być pomocna w życiu”;
3. „trzeba pilnie badać/kształt architektury”;
4. „nie należy zaniedbywać nauki o pięknie”;
5. „książęta naszych zmysłów wybrały dumne wygnanie”;
6. „[…] była to sprawa smaku […]/ który każe wyjść, skrzywić się, wycedzić szyderstwo”;
7. „mieliśmy odrobinę niezbędnej odwagi”;
8. „choćby za to miał spaść bezcenny kapitel ciała”;
9. „Kto wie gdyby nas lepiej i piękniej kuszono”;
10. „Nasze oczy i uszy odmówiły posłuchu”;
11. „Zaiste ich retoryka była aż nazbyt parciana”;
12. „dialektyka oprawców żadnej dystynkcji w rozumowaniu”. Ironista: 1. „fantastyczne twory z obrazów Hieronima Boscha”;
2. „estetyka może być pomocna w życiu”;
3. „trzeba pilnie badać/kształt architektury”;
4. „nie należy zaniedbywać nauki o pięknie”;
5. „książęta naszych zmysłów wybrały dumne wygnanie”;
6. „[…] była to sprawa smaku […]/ który każe wyjść, skrzywić się, wycedzić szyderstwo”;
7. „mieliśmy odrobinę niezbędnej odwagi”;
8. „choćby za to miał spaść bezcenny kapitel ciała”;
9. „Kto wie gdyby nas lepiej i piękniej kuszono”;
10. „Nasze oczy i uszy odmówiły posłuchu”;
11. „Zaiste ich retoryka była aż nazbyt parciana”;
12. „dialektyka oprawców żadnej dystynkcji w rozumowaniu”. Człowiek honoru: 1. „fantastyczne twory z obrazów Hieronima Boscha”;
2. „estetyka może być pomocna w życiu”;
3. „trzeba pilnie badać/kształt architektury”;
4. „nie należy zaniedbywać nauki o pięknie”;
5. „książęta naszych zmysłów wybrały dumne wygnanie”;
6. „[…] była to sprawa smaku […]/ który każe wyjść, skrzywić się, wycedzić szyderstwo”;
7. „mieliśmy odrobinę niezbędnej odwagi”;
8. „choćby za to miał spaść bezcenny kapitel ciała”;
9. „Kto wie gdyby nas lepiej i piękniej kuszono”;
10. „Nasze oczy i uszy odmówiły posłuchu”;
11. „Zaiste ich retoryka była aż nazbyt parciana”;
12. „dialektyka oprawców żadnej dystynkcji w rozumowaniu”. Buntownik: 1. „fantastyczne twory z obrazów Hieronima Boscha”;
2. „estetyka może być pomocna w życiu”;
3. „trzeba pilnie badać/kształt architektury”;
4. „nie należy zaniedbywać nauki o pięknie”;
5. „książęta naszych zmysłów wybrały dumne wygnanie”;
6. „[…] była to sprawa smaku […]/ który każe wyjść, skrzywić się, wycedzić szyderstwo”;
7. „mieliśmy odrobinę niezbędnej odwagi”;
8. „choćby za to miał spaść bezcenny kapitel ciała”;
9. „Kto wie gdyby nas lepiej i piękniej kuszono”;
10. „Nasze oczy i uszy odmówiły posłuchu”;
11. „Zaiste ich retoryka była aż nazbyt parciana”;
12. „dialektyka oprawców żadnej dystynkcji w rozumowaniu”.
Wypisz z pierwszej strofy wiersza Zbigniewa Herberta Potęga smaku dwa zdania, w których występuje ironia, i objaśnij ich znaczenie.
Wyjaśnij, dlaczego Zbigniew Herbert w Potędze smaku używa metafory mówiącej o tytułowym zmyśle, że „są w nim włókna duszy i chrząstki sumienia”.
Porównaj fragmenty obrazów Hieronima Boscha z przykładami sztuki socrealistycznej i wyjaśnij, dlaczego Zbigniew Herbert uznał obrazy niderlandzkiego malarza za piękniejsze.
Opisz kompozycję wiersza Potęga smaku.
Udowodnij, że wiersz Potęga smaku ma strukturę tekstu argumentacyjnego, czyli składa się z tezy, argumentacji i wniosku potwierdzającego tezę.