1
Pokaż ćwiczenia:

Materiał źródłowy do ćwiczeń nr 1–4.

1
John Gray O rządzie ograniczonym

Omawiając zakres różnorodnych działań i instytucji, które uchodzą za elementy „państwa opiekuńczego”, niewiele jak dotąd powiedzieliśmy – oprócz kilku uwag związanych z negatywnym podatkiem dochodowym – o problemach ubóstwa i bezrobocia. Wynikało to po prostu stąd, że dzisiejsze ubóstwo, podobnie jak bezrobocie, to problemy głęboko zakorzenione, którym nie da się zaradzić poprzez opiekę socjalną czy zasiłki dla bezrobotnych.

Przede wszystkim należy dostrzec, że dzisiejsze ubóstwo, a z pewnością dotyczy to Wielkiej Brytanii, jest zjawiskiem raczej kulturowym aniżeli wyłącznie ekonomicznym. Inaczej mówiąc, jego przyczyny to przede wszystkim rozkład instytucji rodziny, niedostatki w wykształceniu i brak określonych umiejętności, a nie zwykły brak środków. Jest oczywiście wielu ludzi starych, niepełnosprawnych lub przewlekle chorych, którzy mogą i powinni korzystać z bardziej hojnej i lepiej kierowanej alokacji środków rządowych. Odrębnym problemem jest jednak klasa niższa, o którą powinniśmy się obecnie szczególnie zatroszczyć – ta część naszego społeczeństwa, obejmująca kilka milionów gospodarstw domowych, która znajduje się praktycznie poza gospodarką rynkową lub związana jest z nią w bardzo niewielkim stopniu. Wszelkie sensowne działania zmierzające do zmiany tej sytuacji powinny uwzględniać szczególnie dwa jej aspekty.

Po pierwsze, należy zauważyć, iż owa klasa niższa jest kategorią bardzo zróżnicowaną wewnętrznie, a nie homogeniczną. Obejmuje ona nie tylko trwale bezrobotnych, ale także niewykwalifikowanych młodych ludzi, zubożałych emerytów, rozbite rodziny i szereg innych grup.

Po drugie, już najwyższy czas zrozumieć, że istnienie tej klasy jest w dużej mierze wytworem interwencjonizmu państwowego. Ubóstwo wśród emerytów jest, jak już zauważyliśmy, produktem ubocznym inflacji i nadmiernych obciążeń podatkowych minionych dziesięcioleci. Strukturalne i długoterminowe bezrobocie to konsekwencje ograniczeń w gospodarce nakładanych przez politykę rządu. Bezrobocie wśród młodzieży jest, przynajmniej po części, efektem niedostatków szkolnictwa, które nie potrafi zapewnić elementarnej znajomości czytania, pisania i rachowania, a tym samym nie buduje przyszłego kapitału ludzkiego. Ubóstwo jest w znacznym stopniu rezultatem systemu podatkowego, bowiem najubożsi płacą relatywnie wyższe podatki niż inne grupy społeczne. Z podatkami wiąże się także bezrobocie, ponieważ obowiązkowe ubezpieczenia i opodatkowanie firm to w rezultacie fiskalne obciążenie miejsc pracy. Również obecne ulgi podatkowe dostępne z tytułu odsetek hipotecznych od lokali własnościowych przyczyniają się do bezrobocia, ponieważ podnoszą ceny domów, a tym samym utrudniają mobilność. Zniesienie tych szkodliwych elementów obecnego systemu opodatkowania z pewnością przyczyniłoby się do zmniejszenia problemów ubóstwa i bezrobocia.

A jednak trudno się spodziewać, aby podjęcie tych niezbędnych kroków mogło zaradzić strukturalnemu bezrobociu i „dziedziczeniu” ubóstwa. Co zatem należy zrobić? Dużą rolę może odegrać dalekosiężna reforma oświaty, o której już wspominałem, wraz z krokami na rzecz odrodzenia prywatnego rynku wynajmu mieszkań. Istotne znaczenie mogą mieć również vouchery pozwalające bezrobotnym (i innym) na przekwalifikowanie się w odpowiednim kierunku. Najważniejsze są chyba jednak przedsięwzięcia zmierzające do umożliwienia akumulacji kapitału tym, którzy nie mają nic lub mają niewiele, co na dłuższą metę przyczyniać się będzie do stopniowego zaniku klasy niższej.

1 Źródło: John Gray, O rządzie ograniczonym, Warszawa 1995, s. 93–97.
R1BgyWDNgSmUd1
Ćwiczenie 1
Wskaż, co według autora nie jest źródłem pozaekonomicznego ubóstwa w społeczeństwie brytyjskim. Możliwe odpowiedzi: 1. rozkład instytucji rodziny, 2. niedostatki w wykształceniu, 3. brak określonych umiejętności, 4. opodatkowanie przedsiębiorstw
RWHeo2ZsbwhbU1
Ćwiczenie 2
Wskaż, jakie elementy polityki rządu przyczyniają się do utrzymywania się zjawiska ubóstwa. Możliwe odpowiedzi: 1. interwencjonizm państwowy, 2. system podatkowy, 3. obowiązkowe ubezpieczenia, 4. opodatkowanie przedsiębiorstw, 5. ulgi podatkowe dostępne z tytułu odsetek hipotecznych, 6. rozwój prywatnego rynku wynajmu mieszkań
11
Ćwiczenie 3
RCTg6mbL76VRd
Wymień reformy, jakie proponuje autor w celu rozwiązania problemu. (Uzupełnij).
RID8A4puc5m1e2
Ćwiczenie 4
Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe. Poglądy autora tekstu nie wiążą się z liberalizmem. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Zasiłki dla bezrobotnych to wedle autora tekstu wystarczające rozwiązanie problemu ubóstwa. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Klasy społeczne są w swej strukturze zawsze homogeniczne. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Problem ubóstwa wynika wyłącznie z pechowej sytuacji, w jakiej znalazła się jednostka. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz.
21
Ćwiczenie 5

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

1
Lewiatan

Wzajemne przenoszenie uprawnień nazywamy umową. (…) Zdobywa się tę moc suwerenną dwiema drogami. Jedną jest siła przyrodzona; na przykład wówczas, gdy człowiek podporządkowuje swoje dzieci sobie i swemu kierownictwu przez to, że może je unicestwić, gdyby się oparły; albo wówczas, gdy człowiek w wojnie podporządkowuje swej woli nieprzyjaciół, darowując im życie pod tym warunkiem. Drugą drogą wówczas, gdy ludzie zgadzają się między sobą podporządkować się dobrowolnie jakiemuś człowiekowi lub zgromadzeniu ufając, że będzie ich bronił przed wszystkimi innymi. Państwo powstałe na tej drodze można nazwać państwem politycznym, czyli państwem opartym na ustanowieniu; powstałe zaś na pierwszej drodze państwem powstałym przez zawłaszczenie.

2 Źródło: Lewiatan, [w:] Thomas Hobbes, Antologia tekstów filozoficznych dla maturzystów, olimpijczyków, studentów i nauczycieli filozofii, cz. I, od Talesa do Kanta, Kraków 2002, s. 133.
R1O2wCmNWf5EX
Rozstrzygnij, czy Thomasa Hobbesa można określić mianem prekursora liberalizmu. Uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do tekstu. Rozstrzygnięcie: (Wybierz: tak, nie) Uzasadnienie: (Uzupełnij).
2
Ćwiczenie 6

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

1
Witold Kwaśnicki Historia myśli liberalnej. Wolność Własność Odpowiedzialność

Wolność na rynku, zdaniem Hutchesona, obejmuje wzajemną pomoc poprzez zyski obu stron w akcie wymiany. Powszechne stosowanie podziału pracy związane jest z wymianą wiedzy i pozwala na znacznie większe wykorzystanie maszyn i mechanizacji produkcji.

3 Źródło: Witold Kwaśnicki, Historia myśli liberalnej. Wolność Własność Odpowiedzialność, dostępny w internecie: kwasnicki.prawo.uni.wroc.pl [dostęp 30.06.2020 r.].
R1KUDWZ7rCztO
Wskaż, czyjej ekonomicznej myśli liberalnej są wyrazem poglądy Hutchesona. Możliwe odpowiedzi: 1. Johna Locke’a, 2. Adama Smitha, 3. Karola Monteskiusza, 4. Alexis de Tocqueville
31
Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

1
Charles Montesquieu O duchu praw

Wolność polityczna istnieje jedynie w rządach umiarkowanych. (…) Jest w nich jedynie wówczas, kiedy się nie nadużywa władzy. Ale wiekuiste doświadczenie uczy, iż wszelki człowiek, który posiada władze, skłonny jest jej nadużyć; posuwa się tak daleko aż napotka granice. (…) Iżby nie można było nadużywać władzy, trzeba aby przez naturalną grę rzeczy władza powściągała władzę.

4 Źródło: Charles Montesquieu, O duchu praw, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński, dostępny w internecie: wolnelektury.pl [dostęp 30.06.2020 r.].
R1SzZ9zMKzkJl
Wyjaśnij, dlaczego według Monteskiusza w państwie powinien funkcjonować trójpodział władzy. Podaj dwa argumenty odnoszące się do tekstu. (Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

1
Wprowadzenie

Narracja nowoliberalna pozwala uświadomić sobie problematyczność szeregu opozycji na dobre zadomowionych we współczesnych debatach politycznych: liberalizmu i solidaryzmu, racjonalności i irracjonalności, realizmu i populizmu. (…) Dobra społecznego upatruje w doskonaleniu jednostki, uzależniając ocenę systemów ekonomiczno‑społecznych od stopnia, w jakim sprzyjają jej samorozwojowi. (…) Prace nowych liberałów jasno wykazują, że liberalizm nie musi być niesolidarny, interwencjonizm marnotrawczy, populistyczny, a przez to irracjonalny, że liberalizm nie musi być uniwersalistyczny, przemawiać językiem ekspertyzy ekonomicznej i prognoz makroekonomicznych.

5 Źródło: Wprowadzenie, [w:] Nowy liberalizm. Wybór tekstów, red. Colin Tyler, Janusz Grygieńć, Touń, s. 9–25.
RuTYEi28blS7d
Wyjaśnij, czym różni się neoliberalizm od liberalizmu klasycznego. (Uzupełnij).