Sprawdź się
Utwórz rodziny wyrazów od rzeczowników „rozum” i „myśl”. Każda rodzina powinna liczyć co najmniej sześć wyrazów reprezentujących co najmniej dwie części mowy.
- Nazwa kategorii: ROZUM
- Elementy należące do kategorii ROZUMKoniec elementów należących do kategorii ROZUM
- Nazwa kategorii: MYŚL
- Elementy należące do kategorii MYŚLKoniec elementów należących do kategorii MYŚL
Wyjaśnij znaczenia podanych związków frazeologicznych.
Wysłuchaj nagrania fragmentu Rozprawy o metodzie Kartezjusza. Następnie przedstaw w punktach kolejne etapy rozumowania filozofa. Jakie przyjął on założenie? Wskaż cel, który myśliciel postawił sobie w podjętych rozważaniach.
Zapoznaj się z treścią nagrania fragmentu Rozprawy o metodzie Kartezjusza. Następnie przedstaw w punktach kolejne etapy rozumowania filozofa. Odpowiedz na pytanie: Jakie przyjął on założenie? Podaj cel, który myśliciel postawił sobie w podjętych rozważaniach.
Kartezjusz,
Rozprawa o metodzie (fragmenty)
Od dawna zauważyłem, że co się tyczy obyczajów, należy niekiedy iść za mniemaniami, o których się wie, że są bardzo niepewne, tak jak gdyby były niewątpliwe, […] ale ponieważ […] pragnąłem poświęcić się jeno poszukiwaniu prawdy, sądziłem, iż trzeba mi począć sobie wręcz przeciwnie i odrzucić, jako bezwarunkowo fałszywe, wszystko to, w czym mógłbym powziąć najmniejszą wątpliwość, aby się przekonać, czy nie zostanie potem w moich przekonaniach coś, co by było zupełnie niewątpliwe. Tak z przyczyny, iż zmysły nasze zwodzą nas niekiedy, przyjąłem, że żadna rzecz nie jest taka, jak one nam przedstawiają. Ponieważ zaś istnieją ludzie, którzy się mylą w rozumowaniu nawet odnośnie najprostszych przedmiotów geometrii i wyciągają z nich mylne wnioski, pomyślawszy przy tym, iż ja jestem podległy błędom równie jak każdy inny, odrzuciłem jako błędne wszystkie racje, które wziąłem poprzednio za dowody. Wreszcie uważając, że wszystkie te same myśli, jakie mamy na jawie, mogą nam przychodzić wówczas, kiedy śpimy, zasię wówczas żadna z nich nie jest prawdziwa, postanowiłem założyć, iż wszystko, co kiedykolwiek dotarło do mego umysłu, nie bardziej jest prawdziwe niźli złudzenia senne. Ale zaraz potem zwróciłem uwagę, iż podczas gdy upieram się przypuszczać, że wszystko jest fałszywe, koniecznym jest, abym ja, który to myślę, był czymś; i spostrzegłszy, iż ta prawda: myślę, więc jestem, jest tak mocna i pewna, że wszystkie najskrajniejsze przypuszczenia sceptyków niezdolne są jej obalić, osądziłem, iż mogę ją przyjąć bez skrupułu za pierwszą zasadę filozofii, której szukałem.
Wyjaśnij, jak rozumiesz deklarację Kartezjusza: Myślę, więc jestem
? Odpowiedz na pytanie: Dlaczego właśnie fakt myślenia filozof uważa za jedyny pewnik?
Przeczytaj fragment tekstu Kanta Co to jest Oświecenie.
Zapoznaj się z fragmentem tekstu Kanta Co to jest Oświecenie.
Następnie zacytuj zdanie, w którym Kant sformułował swoją definicję oświecenia. Rozwiń myśl zawartą w tym zdaniu – zapisz konkretne postulaty wynikające z tej definicji.
Co to jest Oświecenie? (fragment)Oświeceniem nazywamy wyjście człowieka z niepełnoletności, w którą popadł z własnej winy. Niepełnoletność to niezdolność człowieka do posługiwania się swym własnym rozumem, bez obcego kierownictwa. Zawinioną jest ta niepełnoletność wtedy, kiedy przyczyną jej jest nie brak rozumu, lecz decyzji i odwagi posługiwania się nim bez obcego kierownictwa. Sapere aude! Miej odwagę posługiwać się swym własnym rozumem – tak oto brzmi hasło Oświecenia. Lenistwo i tchórzostwo to przyczyny, dla których tak wielka część ludzi, mimo wyzwolenia ich przez naturę z obcego kierownictwa [...], pozostaje chętnie niepełnoletnimi przez całe swoje życie. Te same przyczyny sprawiają, że inni mogą tak łatwo narzucić się im jako opiekunowie. To bardzo wygodne być niepełnoletnim. Jeśli posiadam książkę, która zastępuje mi rozum, opiekuna duchownego, który zamiast mnie posiada sumienie, lekarza, który zamiast mnie ustala moją dietę itd., itd. – nie muszę sam o nic się troszczyć. Nie potrzebuję myśleć, jeśli tylko mogę za wszystko zapłacić; inni już zamiast mnie zajmą się tą kłopotliwą sprawą. [...]
Toteż każdemu pojedynczemu człowiekowi trudno jest wydobyć się z niepełnoletności, która stała się prawie jego drugą naturą. Polubił ją nawet, tę swoją niepełnoletność, i nie jest rzeczywiście zdolny tak od razu zacząć posługiwać się swym własnym rozumem [...]. Do wejścia na drogę Oświecenia nie potrzeba niczego prócz wolności: i to wolności najnieszkodliwszej spośród wszystkiego, co nazwać można wolnością, mianowicie wolności czynienia wszechstronnego, publicznego użytku ze swego rozumu. [...] Mówiąc o publicznym użytku ze swego rozumu, mam na myśli taki jego użytek, jaki ktoś jako uczony czyni ze swego rozumu wobec całej publiczności czytającego świata. [...]
Człowiek może wprawdzie, jeśli chodzi o jego własną osobę, odsunąć, i to tylko na jakiś czas, konieczność oświecenia się co do tego, o czym powinien wiedzieć – ale zrezygnować z Oświecenia w ogóle w odniesieniu do własnej osoby, a tym bardziej w odniesieniu do potomności – znaczy gwałcić i deptać nogami najświętsze prawa ludzkości.
Źródło: Immanuel Kant, Co to jest Oświecenie? (fragment).
Odpowiedz na pytanie: Jaki wydźwięk ma stwierdzenie Kanta, że myślenie to kłopotliwa sprawa
? Opisz „kłopoty”, jakie przynosi myślenie.
Tekst do zadań 8–10
ZaklęciePiękny jest ludzki rozum i niezwyciężony.
Ani krata, ni drut, ni oddanie książek na przemiał,
Ani wyrok banicji nie mogą nic przeciw niemu.
On ustanawia w języku powszechne idee
I prowadzi nam rękę, więc piszemy z wielkiej litery
Prawda i Sprawiedliwość, a z małej kłamstwo i krzywda.
On ponad to, co jest, wynosi, co być powinno,
Nieprzyjaciel rozpaczy, przyjaciel nadziei.
On nie zna Żyda ni Greka, niewolnika ni pana,
W zarząd oddając nam wspólne gospodarstwo świata.
On z plugawego zgiełku dręczonych wyrazów
Ocala zdania surowe i jasne.
On mówi nam, że wszystko jest ciągle nowe pod słońcem,
Otwiera dłoń zakrzepłą tego, co już było
Piękna i bardzo młoda jest Filo‑SofijaI sprzymierzona z nią poezja w służbie Dobrego.
Natura ledwo wczoraj święciła ich narodziny,
Wieść o tym górom przyniosły jednorożec i echo.
Sławna będzie ich przyjaźń, ich czas nie ma granic.
Ich wrogowie wydali siebie na zniszczenie.Berkeley, 1968
Źródło: Czesław Miłosz, Zaklęcie, [w:] Czesław Miłosz, Wiersze wszystkie , Kraków 2018, s. 601.
Odszukaj w wierszu Czesława Miłosza Zaklęcie wers pełniący funkcję tezy. Zacytuj ten wers, a następnie sformułuj własnymi słowami trzy argumenty, które poeta przedstawia na jej poparcie.
Wskaż w wierszu Zaklęcie trzy cechy stylizacji biblijnej. Wyjaśnij, jak wpływa na obraz rozumu zastosowanie tej stylizacji.
Podaj z wiersza Zaklęcie trzy cechy stylizacji biblijnej. Wyjaśnij, jak wpływa na obraz rozumu zastosowanie tej stylizacji.
Odpowiedz na pytanie: Jak rozumiesz tytuł wiersza Czesława Miłosza? Wyjaśnij, w jaki sposób zmienia on wymowę tekstu.