Róża Luksemburg

Wolność tylko dla zwolenników rządu, tylko dla członków jednej partii – choćby nawet byli oni nie wiedzieć jak liczni – nie jest wolnością. Wolność jest zawsze wolnością dla inaczej myślącego. Nie chodzi tu o fanatyczne pojmowanie „sprawiedliwości”, lecz o to, że wszystkie wychowawcze, uzdrawiające i oczyszczające wartości wolności politycznej zależą od tej istotnej właściwości. Ich skuteczność zawodzi, gdy „wolność” staje się przywilejem.

c1 Źródło: Róża Luksemburg. Cytat za: Józef Żuraw, Róża Luksemburg i kultura polska, Częstochowa 1999, s. 5–6.

Tony Blair Pierwsze przemówienie w Izbie Gmin, 6 lipca 1983 r.

Jestem socjalistą nie dzięki przeczytaniu książki, która sprawiła, że zachwyciłem się tą ideą, ani też nie z powodu bezmyślnej tradycji, ale dlatego, że wierzę, że jest to idea najlepsza. Socjalizm najlepiej odpowiada istnieniu, które jest jednocześnie racjonalne i moralne. Oznacza współdziałanie, nie rywalizację, wspólnotę, nie strach. Oznacza równość, nie dlatego, że chce, aby ludzie byli jednakowi ale dlatego, że jedynie poprzez równość warunków ekonomicznych nasza indywidualność może się właściwie rozwinąć.

c2 Źródło: Tony Blair, Pierwsze przemówienie w Izbie Gmin, 6 lipca 1983 r., dostępny w internecie: pl.wikiquote.org [dostęp 13.05.2020 r.].

Socjaldemokracja w Skandynawii

Socjaldemokraci w Szwecji zradykalizowali swój profil po 1969 roku pod wpływem socjalistycznego przywódcy Olofa Palmego. Przegłosowano wtedy między innymi ustawę o współdecydowaniu w miejscu pracy, ustawę o środowisku pracy, ustawę o zatrudnieniu i inne. Mimo że po jego śmierci w 1986 roku socjaliści zaczęli stosować bardziej prokapitalistyczną politykę, to nigdy nie zrezygnowali z socjalizmu (socjalizm funkcjonalistyczny).

c3 Źródło: Socjaldemokracja w Skandynawii, dostępny w internecie: wikiwand.com [dostęp 13.05.2020 r.].

Sławomir Sierakowski Socjaldemokracja europejska w odwrocie

Przyczyn utraty wyborców przez tradycyjne partie socjaldemokratyczne upatrywano na zmianę w kryzysie suszy albo w kryzysie urodzaju. Jedni wypominali lewicy, że próbując iść tzw. trzecią drogą (najpierw w Holandii, później w Wielkiej Brytanii i w Niemczech), za bardzo upodabnia się do prawicy. Drudzy mówili, że po wywalczeniu dla wszystkich praw socjalnych, praw reprodukcyjnych dla kobiet, a także związków partnerskich, lewica zrealizowała swoje historyczne postulaty, więc straciła rację bytu. Większość tradycyjnej prawicy w Europie zaakceptowała liberalizm światopoglądowy i podstawowe prawa socjalne. Minister pracy w rządzie Malty wymownie pytał: „Czy ktoś ma dziś coś przeciwko emeryturom?”. Wychodziło na to samo: pustka programowa starej lewicy przesuwała zainteresowanie wyborców na prawicę.

c4 Źródło: Sławomir Sierakowski, Socjaldemokracja europejska w odwrocie, 28.02.2018 r., dostępny w internecie: polityka.pl [dostęp 26.02.2020 r.].

Marek Barański, Marek Tyrała Instytucjonalizacja demokracji w krajach Europy Środkowej i Wschodniej: wybrane problemy

Zarówno w okresie transformacji systemowej, jak i współcześnie problem, z którym lewica nie potrafi sobie poradzić, to kwestia szeroko pojętego ruchu robotniczego. Polska jest jednym z niewielu krajów, w których ruch robotniczy (poza OPZZ) związał się z prawicą. Lewica na tym polu odniosła druzgocącą porażkę. Ost dowodził, że celem polityki w społeczeństwie kapitalistycznym jest „organizowanie gniewu”, który nieodłącznie wiąże się z systemem kapitalistycznym. Robotnicy, którzy przyczynili się do nastania demokracji w Polsce, byli jednocześnie wielkimi przegranymi systemu, dla liberałów (KLD, UD, UW, PO) stanowili przeszkodę w dalszym jego budowaniu. Tę złą atmosferę na arenie politycznej umiejętnie wykorzystały partie prawicowe (AWS, PiS, LPR). Politycy tych ugrupowań przekonali wykluczonych i wmówili im, że źródłem ich problemów nie jest kapitalizm, lecz: „komunizm”, antychrześcijaństwo, mniejszości seksualne, Unia Europejska, masoneria. Podziały polityczne w Polsce nie wynikały z różnicy interesów (jak w społeczeństwach przemysłowych), ale były zastępowane podziałami opartymi na grupowej tożsamości aksjologicznej. Kolejny istotny problem warunkujący funkcjonowanie lewicy na polskiej scenie politycznej to programowa wiarygodność i autentyczność ideowa partii lewicowych. Lewica bardzo często (przez wielu publicystów, ludzi nauki) była określana jako „bardziej papieska niż sam papież”, a za jej główny cel uważano władzę. Partie polityczne, które funkcjonowały na polskiej scenie politycznej, z racji ich eklektyzmu programowego określano jako niestandardowe. W Polsce pojęcia „lewica”, „prawica” zostały zaczerpnięte z innej, zachodniej rzeczywistości, gdzie służyły opisaniu społeczeństw zupełnie do naszego niepodobnych. Pojęcia te nijak się miały do polskiej rzeczywistości i polityki na przestrzeni ostatnich 20 lat.

c5 Źródło: Marek Barański, Marek Tyrała, Instytucjonalizacja demokracji w krajach Europy Środkowej i Wschodniej: wybrane problemy, Katowice 2014, s. 27–47.

Hans Hermann Hoppe Socjalizm typu socjaldemokratycznego

Jakie są główne cechy socjalizmu typu socjaldemokratycznego? Wyróżniają go zasadniczo dwie charakterystyczne cechy. Po pierwsze, socjalizm socjaldemokratyczny, co pozytywnie odróżnia go od tradycyjnego socjalizmu marksistowskiego, nie zakazuje prywatnego posiadania środków produkcji, a nawet godzi się na to, by wszystkie środki produkcji były w prywatnym posiadaniu — z wyjątkiem jedynie edukacji, dróg i komunikacji, centralnej bankowości oraz policji i sądów. Co do zasady każdy ma prawo do przywłaszczania i prywatnego posiadania środków produkcji, ich sprzedawania, kupowania lub wytwarzania, podarowania w prezencie lub wynajmowania na podstawie umowy. Po drugie jednak, żaden właściciel środków produkcji nie posiada w sposób prawowity całości dochodu, jaki uzyskuje dzięki użytkowaniu swoich środków produkcji, ani też żaden właściciel nie może podejmować decyzji w kwestii tego, jaką część całkowitego dochodu przeznaczyć na konsumpcję i inwestycje. Część dochodu uzyskanego z produkcji należy w sposób prawowity do społeczeństwa, któremu jest przekazywana, a następnie zgodnie z koncepcjami egalitaryzmu czy sprawiedliwości dystrybutywnej redystrybuowana pomiędzy jego poszczególnych członków. Co więcej, chociaż udziały producentów i społeczeństwa mogą być dla danego okresu ustalone z góry, to prawowity udział należny producentom jest w zasadzie zmienny, zaś określenie jego wielkości, tak jak i wielkości udziału należnego społeczeństwu, w sposób prawowity leży w gestii społeczeństwa, a nie producentów.

c6 Źródło: Hans Hermann Hoppe, Socjalizm typu socjaldemokratycznego, 17.02.2015 r., dostępny w internecie: mises.pl [dostęp 26.02.2020 r.].