Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia:
Ćwiczenie 1
Wybierz prawidłowe dokończenie zdania.
Ścieranie dna koryta wleczonym przez wodę żwirem i piaskiem oraz drążenie w nim zagłębień w wyniku uderzeń głazów opadających grawitacyjnie lub przemieszczanych przez wiry wodne to proces:
- erozji wgłębnej.
- erozji wstecznej.
- erozji bocznej.
- akumulacji.
Ćwiczenie 2
Wybierz z podanych określeń te, które dotyczą erozyjnych form rzeźby związanych najczęściej ze środkowym biegiem rzeki.
- meander
- źródło
- kaptaż
- starorzecze
- dolina V-kształtna
Ćwiczenie 3
Wybierz z podanych określeń te, które dotyczą erozyjnych form rzeźby związanych najczęściej z górnym biegiem rzeki.
- kaptaż
- terasy rzeczne
- meander
- kocioł eworsyjny
- dolina V-kształtna
Ćwiczenie 4
Wersja alternatywna ćwiczenia: Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe. 1. Dolina rzeczna w biegu górnym jest typową doliną U-kształtną. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 2. W biegu dolnym rzeki dominuje erozja wsteczna. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 3. Baza erozyjna określa głębokość, do jakiej rzeki mogą wcinać swoje koryta i doliny. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 4. W wyniku kaptażu rzeka może przeciąć dział wodny i przechwycić rzekę o mniejszej sile erozyjnej. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz.
Oceń, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe czy fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Dolina rzeczna w biegu górnym jest typową doliną U-kształtną. | □ | □ |
| W biegu dolnym rzeki dominuje erozja wsteczna. | □ | □ |
| Baza erozyjna określa głębokość, do jakiej rzeki mogą wcinać swoje koryta i doliny. | □ | □ |
| W wyniku kaptażu rzeka może przeciąć dział wodny i przechwycić rzekę o mniejszej sile erozyjnej. | □ | □ |
Ćwiczenie 5
Wersja alternatywna ćwiczenia: Wybierz dowolny bieg rzeki i go scharakteryzuj.
Uzupełnij tabelę, korzystając z podanych wyrażeń. Jedno pole powinno zostać puste.
górny, środkowy, dolny, najszersza, duży, bardzo szybko, średnio, erozja boczna, dolina V-kształtna
| bieg rzeki | szerokość doliny | spadek rzeki | prędkość płynięcia | dominujący proces | erozyjna forma rzeźby |
|---|---|---|---|---|---|
| górny | duży | bardzo szybko | dolina V-kształtna | ||
| środkowy | średnio | erozja boczna | |||
| dolny | najszersza |
Ćwiczenie 6
Wersja alternatywna ćwiczenia: Uzupełnij samodzielnie tekst. 1. Odcinek doliny o dnie węższym, zboczach wyższych i bardziej stromych niż w obu odcinkach sąsiednich to... 2. Jezioro w dolinie rzeki, którego misa jest częścią dawnego koryta rzeki, odciętego od współczesnego koryta to... 3. Przeciągnięcie (zdobycie) jednej rzeki przez drugą wskutek erozji wstecznej to... 4. Erozja prowadzącej do pogłębiania koryta rzecznego i tworzenia doliny V-kształtnej to erozja... 5. Długa, wklęsła forma terenu, o jednostronnym spadku w profilu podłużnym, powstała wskutek erozyjnej działalności rzeki to... 6. Schodowate formy w dnie doliny lub na jej zboczu o pochodzeniu erozyjnym lub akumulacyjno-erozyjnym to... 7. Drążenie podłoża skalnego przez kamienie poruszane wirem wodnym (występuje np. pod wodospadem) to... .
Rozwiąż krzyżówkę.
- Odcinek doliny rzecznej o wąskim dnie i stromych zboczach, w którym ciek wodny (rzeka) pokonuje przeszkodę obecną na jej drodze.
- Jezioro w dolinie rzeki, którego misa jest częścią dawnego koryta odciętego od współczesnego koryta.
- Przeciągnięcie (zdobycie) jednej rzeki przez drugą wskutek erozji wstecznej.
- Nazwa erozji prowadzącej do pogłębiania koryta rzecznego i tworzenia doliny V-kształtnej.
- Długa, wklęsła forma terenu, o jednostronnym spadku w profilu podłużnym, powstała wskutek erozyjnej działalności rzeki.
- Schodowate formy w dnie doliny lub na jej zboczu o pochodzeniu erozyjnym lub akumulacyjno-erozyjnym.
- Drążenie podłoża skalnego przez kamienie poruszane wirem wodnym (występuje np. pod wodospadem).
| 1 | |||||||||||||
| 2 | |||||||||||||
| 3 | |||||||||||||
| 4 | |||||||||||||
| 5 | |||||||||||||
| 6 | |||||||||||||
| 7 |
Jezioro w dolinie rzeki, którego misa jest częścią dawnego koryta odciętego od współczesnego koryta to 1. Dolina, 2. przełom, 3. Eworsja, 4. terasy, 5. wgłębna, 6. starorzecze, 7. kaptaż.
Przeciągnięcie (zdobycie) jednej rzeki przez drugą wskutek erozji wstecznej to 1. Dolina, 2. przełom, 3. Eworsja, 4. terasy, 5. wgłębna, 6. starorzecze, 7. kaptaż.
Erozja 1. Dolina, 2. przełom, 3. Eworsja, 4. terasy, 5. wgłębna, 6. starorzecze, 7. kaptaż prowadzi do pogłębiania koryta rzecznego i tworzenia doliny V-kształtnej.
1. Dolina, 2. przełom, 3. Eworsja, 4. terasy, 5. wgłębna, 6. starorzecze, 7. kaptaż to długa, wklęsła forma terenu, o jednostronnym spadku w profilu podłużnym, powstała wskutek erozyjnej działalności rzeki.
Schodowate formy w dnie doliny lub na jej zboczu o pochodzeniu erozyjnym lub akumulacyjno-erozyjnym to 1. Dolina, 2. przełom, 3. Eworsja, 4. terasy, 5. wgłębna, 6. starorzecze, 7. kaptaż.
1. Dolina, 2. przełom, 3. Eworsja, 4. terasy, 5. wgłębna, 6. starorzecze, 7. kaptaż to inaczej drążenie podłoża skalnego przez kamienie poruszane wirem wodnym (występuje np. pod wodospadem).
Ćwiczenie 7
Źródło: Grafika: M. Zawadzka-Kuc, R. Wróblewski, Ciekawi świata 1, Geografia, podręcznik zakres rozszerzony, OPERON, Gdynia 2012, s. 248.
Ćwiczenie 8
Uporządkuj podane opisy w takiej kolejności, aby przedstawiły powstawanie meandrów. Odpowiednie cyfry umieść w kolejności na osi.
1. Rzeka prostuje swój bieg. Meander zostaje odcięty od koryta – staje się starorzeczem.
2. Erozja boczna powoduje coraz większe wygięcie zakola w taki sposób, że dochodzi do przerwania meandru (szyi meandra).
3. Nurt podmywa zewnętrzny brzeg rzeki, na wewnętrznym brzegu zaczyna się odkładać materiał skalny (piasek), gdyż woda płynie tu wolniej.
4. Wskutek erozji brzegu i akumulacji materiału, na rzece tworzy się typowe zakole, które coraz bardziej przypomina podkowę.
1, 4, 3, 2
.................
.................
.................
.................