Ernest Gellner Narody i nacjonalizm

Władza i kultura w ustroju agrarno‑piśmiennym

Rządzący stanowią nieznaczny ułamek populacji, wyraźnie odseparowany od ogromnej większości, którą tworzą bezpośredni producenci rolni, czyli wieśniacy. Ideologia ustroju raczej wyolbrzymia niż pomniejsza klasową nierówność i dystans, jaki dzieli klasę rządzącą od pozostałych. Klasa ta z kolei rozpada się na kilka warstw: wojowników, kapłanów, uczonych, administratorów, mieszczan. (…) Najistotniejsze wszakże jest to, że zarówno w całej klasie rządzącej, jak i w każdej ze składających się na nią warstw kładzie się nacisk na zróżnicowanie kulturowe, a nie na jednorodność. Im bardziej odmienne są style poszczególnych stanów, tym mniej napięć i niejasności. System sprzyja rozszczepieniom poziomym i w razie potrzeby wzmacnia je lub wręcz kreuje, przypisując różnice genetyczne i kulturowe tam, gdzie w grę wchodzi wyłącznie rozwarstwienie funkcjonalne. Nadaje to systemowi znamiona powagi i niezmienności. W dziewiętnastowiecznej Tunezji na przykład, klasa rządząca uważała się za Turków, choć nie znała zupełnie tureckiego, była w rzeczywistości mieszanego pochodzenia i często rekrutowała się z rządzonych.

cytat1 Źródło: Ernest Gellner, Narody i nacjonalizm, tłum. Teresa Hołówka, Warszawa 1991, s. 18–19.

Komisja Praw Człowieka NZ Zapobieganie dyskryminacji. Koncepcja i praktyka akcji afirmatywnej

6. W kategoriach pojęcia prawnego „akcja afirmatywna” funkcjonuje tak w prawie międzynarodowym jak i krajowym, jednakże jest ona pojęciem nie posiadającym ogólnie uznanej prawnej definicji. Jakakolwiek poważna dyskusja dotycząca tego pojęcia wymaga jednak przesłanki w postaci definicji roboczej: „Akcja afirmatywna jest spójnym zbiorem rozciągniętych w czasie działań o charakterze tymczasowym, mających szczególnie na celu poprawę sytuacji członków grupy docelowej w zakresie jednego lub więcej aspektów ich życia społecznego, i skuteczne osiągnięcie równości szans”.

7. Polityka akcji afirmatywnej może być realizowana przez różnych aktorów sektora publicznego, takich jak rząd federalny, państwo czy władze lokalne, jak również sektora prywatnego – takie jak organizacje pracodawców czy instytucje oświatowe.

8. Akcja afirmatywna jest zawsze nakierowana na określoną grupę docelową złożona z jednostek o wspólnej charakterystyce, na której opiera się ich członkostwo w grupie, i które znajdują się w niekorzystnej sytuacji. Mimo iż charakterystyka taka jest często z góry określona bądź nie do uniknięcia – płeć, kolor skóry, narodowość bądź przynależność do mniejszości etnicznej, religijnej czy językowej, jednakże nie musi być tak zawsze. Jako takie, programy akcji afirmatywnych w przeszłości i obecnie nacelowane są na kobiety, ciemnoskórych, imigrantów, ubogich, niepełnosprawnych, weteranów, autochtonów, inne grupy rasowe, szczególne mniejszości, itp.

cytat4 Źródło: Komisja Praw Człowieka NZ, Zapobieganie dyskryminacji. Koncepcja i praktyka akcji afirmatywnej, dostępny w internecie: rpo.gov.pl [dostęp 11.08.2020 r.].

Rafał Klepka Od państwa unitarnego do federacji – uwagi nad ustrojem terytorialnym Belgii

Daleko idące różnice pomiędzy Flamandami i Walonami doprowadziły do ewolucyjnego przekształcenia struktury terytorialnej państwa. Już w latach sześćdziesiątych uchwalono szereg ustaw regulujących współistnienie dwóch grup językowo‑etnicznych w Belgii. Ustawa z lipca 1961 roku zabroniła formułowania pytań dotyczących używanego języka w czasie sporządzania spisów powszechnych. W listopadzie 1962 roku przyjęto z kolei ustawę wprowadzającą modyfikację granic prowincji i gmin, tak aby wprowadzić wyraźną demarkację językową, dzielącą obie wspólnoty i nadać każdej z nich jednorodny charakter. Realizacja tego zapisu wymagała polityczno‑kartograficznego transferu wielu gmin, dzielnic i wiosek. Rok później wprowadzono ustawy regulujące stosowanie języka w administracji, szkolnictwie i sądownictwie. Przyjęte rozwiązania nadawały Flandrii i Walonii pełną jednojęzyczność, jak również utrwalały liczbę gmin dwujęzycznych w aglomeracji brukselskiej.

cytat5 Źródło: Rafał Klepka, Od państwa unitarnego do federacji – uwagi nad ustrojem terytorialnym Belgii, dostępny w internecie: depot.ceon.pl [dostęp 11.08.2020 r.].

Andrzej Szahaj E pluribis unum? Dylematy wielokulturowości i politycznej poprawności

[Charles] Taylor rozróżnia dwie polityki pozostające ze sobą w konflikcie: równej godności i praw jednostek oraz politykę różnicy, podkreślającą odmienność tożsamości jednostek i grup. Sam opowiada się za tą drugą, twierdząc, że pierwsza wpycha ludzi w objęcia kultury dominującej. Jej neutralność jest zatem pozorna, tak jak pozorna jest neutralność liberalizmu będącego jej ideowym zapleczem. Tradycyjny, proceduralny liberalizm jest odbiciem pewnej partykularnej kultury. Nie da się on stosować niewinnie, gdy w grę wchodzą kultury i grupy preferujące raczej cele kolektywne niż jednostkowe. Może jednak istnieć nawet taki liberalizm, który honoruje kolektywne cele różnych grup kulturowych. Co więcej, dopuszcza on sytuację interwencji na rzecz kultur zagrożonych zniknięciem. Podejmuje działania wykraczające poza proceduralnie pojmowaną równość, starając się kultury te ochronić lub wzmacniać. Jako przykład Taylor przytacza politykę rządu kanadyjskiego wobec Quebecu. Zgodnie z zasadami przyjętymi w tzw. Porozumieniu z Meech Lake Quebec został uznany za odrębne społeczeństwo. Pociągnęło to za sobą przyznanie władzom tego stanu prawa do określania właściwego sposobu zachowania swych obywateli. I tak np. frankofoni w Quebecu i imigranci do tego stanu nie mają prawa wysyłać swoich dzieci do szkół angielskojęzycznych, przedsiębiorstwa zatrudniające więcej niż 50 osób muszą być prowadzone w języku francuskim, ogłoszenia, komunikaty i szyldy winny być wyłącznie w tym języku, imigranci do Quebecu muszą uczyć się języka francuskiego jako języka w tej prowincji urzędowego.

cytat6 Źródło: Andrzej Szahaj, E pluribis unum? Dylematy wielokulturowości i politycznej poprawności, Kraków 2004, s. 24–25.