Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia:

Ćwiczenie 1

Spośród wymienionych państw wskaż te, które w roku 1900 nie miały nadanej spisanej konstytucji jako aktu prawnego.

R1c9LQsrsBr25

Francja
Włochy
Austro-Węgry
Wielka Brytania
Rosja
Niemcy

Ćwiczenie 2

Dopasuj państwa do odpowiedniej formy rządu: jaką miały w roku 1900, a jaką mają współcześnie?

R1G0OxQJK6cVf

Francja, Austro-Węgry, Wielka Brytania, Niemcy, Włochy, Rosja

1900 Republika
Monarchia

RjEO9O1PSZaAY

Wielka Brytania, Austria, Rosja, Węgry, Włochy, Francja, Niemcy

2020 Republika
Monarchia

Ćwiczenie 3

Na poniższej osi czasu dodaj brakujące nazwy państw i daty uchwalenia/nadania ich konstytucji, które miały obowiązywać co najmniej do I wojny światowej.

RgaNSITZqzXiD

R5gJVt7CSOJ8h

Ćwiczenie 4

Poniżej znajdują się schematy najważniejszych organów państwa XIX‑wiecznych Wielkiej Brytanii i Włoch. Uzupełnij opisy, wybierając zdania spośród niżej zamieszczonych.

Poniżej znajdują się schematy najważniejszych organów państwa XIX‑wiecznych Wielkiej Brytanii i Włoch. Uzupełnij opisy, dobierając do każdego elementu odpowiednie zdanie spośród niżej zamieszczonych.

RfuifCaDngBC2

Schemat. Elementy po lewej stronie: 1. Władca Wielkiej Brytanii. 2. Izba Lordów. 3. Izba gmin. 4. Premier. Elementy po prawej stronie: 5. Władca Włoch. 6. Senat. 7. Izba Deputowanych. 8. Premier.

R1Wsl6GJDusSp

1 Możliwe odpowiedzi: 1. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 2. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 3. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, premier odpowiada przed nim., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić nie mając poparcia niższej izby parlamentu., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem ma coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy, 8. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa. 2 Możliwe odpowiedzi: 1. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 2. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 3. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, premier odpowiada przed nim., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić nie mając poparcia niższej izby parlamentu., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem ma coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy, 8. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa. 3 Możliwe odpowiedzi: 1. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 2. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 3. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, premier odpowiada przed nim., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić nie mając poparcia niższej izby parlamentu., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem ma coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy, 8. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa. 4 Możliwe odpowiedzi: 1. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 2. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 3. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, premier odpowiada przed nim., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić nie mając poparcia niższej izby parlamentu., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem ma coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy, 8. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa. 5 Możliwe odpowiedzi: 1. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 2. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 3. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, premier odpowiada przed nim., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić nie mając poparcia niższej izby parlamentu., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem ma coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy, 8. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa. 6 Możliwe odpowiedzi: 1. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 2. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 3. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, premier odpowiada przed nim., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić nie mając poparcia niższej izby parlamentu., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem ma coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy, 8. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa. 7 Możliwe odpowiedzi: 1. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 2. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 3. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, premier odpowiada przed nim., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić nie mając poparcia niższej izby parlamentu., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem ma coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy, 8. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa. 8 Możliwe odpowiedzi: 1. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 2. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 3. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, premier odpowiada przed nim., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić nie mając poparcia niższej izby parlamentu., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem ma coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy, 8. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa.

Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, przed nim odpowiada premier., Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić, nie mając poparcia izby niższej parlamentu., Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem zyskuje coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy., Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa.

1
2
3
4
5
6
7
8

R14Bo6p2h4HN7

1. Władca Wielkiej Brytanii Możliwe odpowiedzi: 1. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 2. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, przed nim odpowiada premier., 3. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem zyskuje coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy., 8. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić, nie mając poparcia izby niższej parlamentu. 2. Izba Lordów Możliwe odpowiedzi: 1. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 2. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, przed nim odpowiada premier., 3. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem zyskuje coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy., 8. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić, nie mając poparcia izby niższej parlamentu. 3. Izba Gmin Możliwe odpowiedzi: 1. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 2. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, przed nim odpowiada premier., 3. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem zyskuje coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy., 8. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić, nie mając poparcia izby niższej parlamentu. 4. Premier (Wielka Brytania) Możliwe odpowiedzi: 1. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 2. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, przed nim odpowiada premier., 3. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem zyskuje coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy., 8. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić, nie mając poparcia izby niższej parlamentu. 5. Władca Włoch Możliwe odpowiedzi: 1. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 2. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, przed nim odpowiada premier., 3. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem zyskuje coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy., 8. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić, nie mając poparcia izby niższej parlamentu. 6. Senat Możliwe odpowiedzi: 1. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 2. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, przed nim odpowiada premier., 3. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem zyskuje coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy., 8. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić, nie mając poparcia izby niższej parlamentu. 7. Izba Deputowanych Możliwe odpowiedzi: 1. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 2. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, przed nim odpowiada premier., 3. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem zyskuje coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy., 8. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić, nie mając poparcia izby niższej parlamentu. 8. Premier (Włochy) Możliwe odpowiedzi: 1. Składa się głównie z członków dziedzicznych rodów i mianowanych przez premiera dożywotnich parów., 2. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, ma wpływ na politykę rządu, przed nim odpowiada premier., 3. Pochodzi z wyborów, wprawdzie nie powszechnych, ale dość demokratycznych, obwarowanych cenzusem majątkowym, a spośród większości zdobytej w wyborach wyłaniany jest premier mianowany przez króla., 4. Dziedziczny monarcha będący głową państwa, bezstronny, w jego imieniu realnie rządzi premier., 5. Składa się z członków mianowanych dożywotnio przez króla oraz najważniejszych urzędników państwa., 6. Pochodzi z nierównych wyborów, z czasem zyskuje coraz większy wpływ na obsadę stanowiska premiera., 7. Mianowany przez króla lider większości, która wygrała wybory, realnie sprawuje władzę w imieniu monarchy., 8. Mianowany przez króla i formalnie przed nim odpowiedzialny, choć nie może rządzić, nie mając poparcia izby niższej parlamentu.

Ćwiczenie 5

Zapoznaj się z poniższym porównaniem zmian ustrojowych w Wielkiej Brytanii i w Niemczech. Na podstawie tekstu oraz wiadomości z lekcji oceń, które z podanych niżej stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe.

W XIX‑wiecznej Europie demokratyzacja prawa wyborczego nie wiązała się w jednoznaczny sposób z parlamentaryzacją systemu politycznego. By przytoczyć znany przykład: w Rzeszy Niemieckiej od 1871 r. do udziału w wyborach do Reichstagu uprawnieni byli wszyscy mężczyźni, którzy ukończyli co najmniej 25 lat. W tym samym czasie prawo wyborcze w Anglii i Walii było jeszcze obwarowane wymogiem posiadania określonego majątku, było zatem formą prawa wyborczego opartego na cenzusie. Także po reformie prawa wyborczego z 1867 r., która po raz pierwszy dawała prawo głosu również pokaźnej grupie robotników, na wsi (tj. w hrabstwach) na listy wyborców wpisanych zostało tylko 24%, a w miastach 45% dorosłych mężczyzn. Wyborcy angielscy decydowali jednak o składzie parlamentu, który był rdzeniem systemu politycznego Wielkiej Brytanii, a przy tym miał znacznie większą władzę niż wyłaniany w bardziej demokratyczny sposób Reichstag. W Anglii parlamentaryzacja wyprzedziła demokratyzację, w Niemczech było odwrotnie […].
A Źródło: Jürgen Osterhammel, Historia XIX wieku. Przeobrażenie Świata, Poznań 2020, s. 800.

R1VYyRqGJylVz

Stwierdzenie	Prawda	Fałsz
Wyborcy brytyjscy wybierali skład Izby Gmin i Izby Lordów.	□	□
Siłą parlamentaryzmu brytyjskiego było to, że nie rządził władca, ale premier wyłaniany spośród większości, która wygrała wybory do Izby Gmin.	□	□
Dzięki demokratycznej ordynacji wyborczej do Reichstagu w Niemczech coraz więcej mieli do powiedzenia reprezentujący robotników socjaldemokraci, w Wielkiej Brytanii robotnicy długo nie mieli swoich przedstawicieli w parlamencie.	□	□
Kanclerz Rzeszy odpowiadał politycznie przed Reichstagiem.	□	□
Cenzus majątkowy w ordynacji brytyjskiej był po kolejnych reformach coraz niższy.	□	□
Zarówno władcy brytyjscy, jak i niemieccy mieli prawo rozwiązania parlamentu w dowolnym momencie.	□	□

Ćwiczenie 6

Francja była jedynym spośród europejskich mocarstw tego czasu, które na stałe przyjęło rozwiązania systemu republikańskiego. Wybierz spośród poniższych zdań te, które opisują najważniejsze różnice między republikańskim ustrojem Francji a ustrojami monarchistycznymi reszty Europy.

RNNIVhdQZRQD8

Głową państwa jest wybierany prezydent, a nie dziedziczny monarcha.
Flagę republiki stanowi trójkolorowy sztandar.
Republika nie posiadała kolonii, tak jak monarchie.
Prezydent jest wybierany na 7-letnią kadencję, władca panuje dożywotnio.
Republika miała zdecentralizowany ustrój, a monarchie nie.
Izba wyższa parlamentu nie pochodziła z mianowania głowy państwa ani z praw dziedziczenia, ale również z wyborów (choć nie powszechnych).
Brak przywilejów i formalnych tytułów szlacheckich i arystokratycznych.

Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z poniższymi źródłami i na ich podstawie oraz informacji z lekcji napisz krótką rozprawkę na temat przyczyn i skutków poszerzania praw wyborczych aż do nadania powszechnego prawa mężczyznom.

Źródło A

W dziedzinie polityki rządy państw stanęły w obliczu nowego wyzwania. Nie zwracały się już do swoich własnych wąskich elit, lecz do szerokich rzesz podatników, którzy mieli najróżniejsze poglądy i wyrażali je z coraz większą pewnością siebie i wyrafinowaniem. Nie mogły w nieskończoność ograniczać życia politycznego do tradycyjnej kasty posiadaczy ziemskich płci męskiej; i coraz częściej zdarzało się im stawać w obliczu zorganizowanych kampanii na rzecz powszechnego prawa głosu – najpierw dla mężczyzn, a potem także dla kobiet. Większości Europejczyków prawa wyborcze nadano w latach 1848‑1914. W wyniku tego procesu pojawiły się partie polityczne – każda z tłumem zwolenników i każda oddana interesom liberałów, konserwatystów, katolików, chłopów, robotników, i tak dalej.
B Źródło: Norman Davies, Europa, Kraków 2009, s. 829.

Źródło B

Uproszczone wyniki wyborów do Reichstagu w latach 1871–1912 (liczba mandatów dla partii)

Partia (Stronnictwo) / Rok	1871	1877	1881	1887	1890	1898	1903	1907	1912
Konserwatyści	57	40	50	80	73	56	54	60	43
Partia Rzeszy	67	38	28	41	20	23	21	24	14
Narodowi liberałowie	125	128	47	99	42	46	51	54	45
Postępowcy	47	52	115	32	76	49	36	49	42
Centrum	63	93	100	98	106	102	100	105	91
Socjaliści	2	12	12	11	35	56	81	43	110
Polacy	13	14	18	13	16	14	16	20	18
Welfowie	7	10	10	4	11	9	6	1	5
Duńczycy	1	1	2	1	1	1	1	1	1
Alzacja‑Lotaryngia	-	15	15	15	10	10	9	7	9
Antysemici	-	-	-	1	5	13	11	16	3
Inni	-	-	-	-	2	18	11	14	16

Indeks dolny Na podstawie: Władysław Czapliński, Adam Galos, Wacław Korta, Historia Niemiec, Wrocław 2010, s. 583. Indeks dolny koniec

Źródło C

RUGTSgpcpDqVZ

Na obrazie tłumy mężczyzn. Na środku obrazu stoi kobieta w białej sukni. Trzyma płonącą pochodnię. Z tyłu stoi wąskie drzewo, z którego zwisają flagi francuskie. — Litografia Frédérica Sorrieu z 1850 r. upamiętniająca wprowadzenie we Francji powszechnego prawa wyborczego w wyniku rewolucji 1848 r. Zwróć uwagę, że prawo to było „powszechne” tylko dla połowy mieszkańców kraju – mężczyzn, a mimo to artysta jako alegorię demokracji i republiki tradycyjnie przedstawił kobietę.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

RC6mbMqNzVDCL

311

Ćwiczenie 8

Poniżej znajdują się fragmenty dwóch rozdziałów z rosyjskiej „konstytucji” nadanej przez cara Mikołaja II w czasie kryzysu z lat 1905–1907. Jeden dotyczy „istoty władzy samodzierżawia”, drugi praw i obowiązków obywateli rosyjskich. Warto zauważyć, że ten o prawach obywateli jest dopiero rozdziałem ósmym, większość poprzednich dotyczy samego cara i jego uprawnień, sposobu dziedziczenia, regencji itp. Akt ten został ogłoszony tuż przed zwołaniem I Dumy Państwowej – pierwszego w historii Rosji parlamentu. Mikołaj II przedstawił członkom parlamentu sposób postrzegania ustroju Rosji podczas swojej mowy tronowej. Przeanalizuj zakres władzy cara i przyznane swobody obywatelskie, a następnie oceń, czy reformy zaproponowane przez Mikołaja II zmieniały ustrój państwa. Jak wypadała Rosja na tle innych krajów europejskich?

Fragment 1

Zwód zasadniczych praw państwowych Cesarstwa Rosyjskiego
[…]
Rozdział pierwszy
O istocie najwyższej władzy samodzierżawia
Art. 4. Cesarzowi Wszechrosji przysługuje Najwyższa Władza Samodzierżcy. Sam Bóg nakazał posłuszeństwo, nie tylko z uwagi przed gniewem Bożym, lecz także ze względu na sumienie.
Art. 5. Osoba Najwyższego Cesarza jest święta i nietykalna.
[…]
Art. 7. Suwerenny Cesarz sprawuje władzę ustawodawczą w jedności z Radą Państwową i Dumą Państwową.
Art. 8. Suwerenny Cesarz ma inicjatywę we wszystkich dziedzinach prawodawstwa. Tylko z Jego inicjatywy ustawy państwowe mogą zostać poddane pod rozpatrzenie w Radzie Państwa i Dumie Państwowej.
Art. 9. Suwerenny Cesarz zatwierdza prawa i bez jego zgody żadne prawo nie może zostać ustanowione.
Art. 10. Władza rządzenia w całym zakresie przynależy do Suwerennego Cesarza w całym państwie rosyjskim. W administracji centralnej sprawuje on władzę bezpośrednio; w sprawach administracji podrzędnej, zgodnie z prawem, powierza się pewien stopień władzy instytucjom i osobom działającym w imieniu cesarza i zgodnie z jego wolą.
Art. 11. Cesarz, w ramach sprawowania władzy najwyższej wydaje, zgodnie z ustawami, dekrety o organizacji i działaniu całej administracji państwowej, w tym zarządzenia niezbędne do wykonywania ustaw.
Art. 12. Cesarz jest najwyższym przedstawicielem państwa rosyjskiego w stosunkach zewnętrznych z zagranicznymi mocarstwami. Wyznacza także kierunek międzynarodowej polityki państwa rosyjskiego.
Art. 13. Suwerenny Cesarz wypowiada wojnę i zawiera pokój oraz traktaty z obcymi państwami.
[…]
Art. 17. Suwerenny Cesarz powołuje i odwołuje Prezesa Rady Ministrów, Ministrów i Dyrektorów Naczelnych poszczególnych jednostek, a także innych urzędników, chyba że dla tych ostatnich ustalono inny porządek powoływania i odwoływania.
[...]
Art. 22. Władzę sądowniczą sprawują w imieniu Cesarza ustanowione zgodnie z ustawą sądy, których orzeczenia są wykonywane w imieniu Cesarskiej Mości.
C Źródło: tekst dostępny online: ru.wikisource.org.

Fragment 2

[…]
Rozdział ósmy
O prawach i obowiązkach obywateli Rosji
[...]
Art. 70. Obrona Tronu i Ojczyzny jest świętym obowiązkiem każdego obywatela Rosji. Ludność męska, niezależnie od stanu, podlega służbie wojskowej zgodnie z przepisami prawa.
Art. 71. Obywatele rosyjscy są zobowiązani do płacenia podatków, ceł oraz innych powinności przewidzianych ustawą.
Art. 72. Nikt nie może być ścigany za przestępstwo inaczej niż w sposób określony przez ustawę.
Art. 73. Nikt nie może być pozbawiony wolności, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie.
Art. 74. Nikt nie może być sądzony i karany inaczej niż za czyny przewidziane przez przepisy prawa karnego obowiązujące w chwili popełnienia tych czynów, jeśli ponadto nowo wydane ustawy nie wykluczają czynów popełnionych przez obwinionego z listy czynów karalnych.
[...]
Art. 77. Mienie jest nienaruszalne. Przymusowe przeniesienie prawa własności majątku nieruchomego, gdy jest to konieczne z powodu jakiegokolwiek dobra państwowego lub publicznego, jest dopuszczalne tylko za sprawiedliwym i godziwym wynagrodzeniem.
Art. 78. Obywatele Rosji mają prawo do organizowania spotkań w celach nie sprzecznych z prawem, pokojowo i bez broni. Prawo określa warunki, na jakich mogą się odbywać zgromadzenia, tryb ich zamykania, a także ograniczenia miejsc na zgromadzenia.
Art. 79. Każdy może w granicach określonych przez prawo wypowiadać się ustnie i pisemnie, a także rozpowszechniać je drukiem lub w inny sposób.
Art. 80. Obywatele rosyjscy mają prawo zakładać stowarzyszenia i związki w celach nie sprzecznych z prawem. Warunki tworzenia stowarzyszeń i związków, tryb ich działania, warunki i tryb informowania ich o prawach osoby prawnej, a także tryb likwidacji stowarzyszeń i związków określa ustawa.
Art. 81. Obywatele rosyjscy cieszą się wolnością wiary. Warunki korzystania z tej wolności określa ustawa.
C Źródło: tekst dostępny online: ru.wikisource.org.

RWJVJn7YFEjQ1

Audiobook

Dla nauczyciela