Sprawdź się
Tekst do ćwiczeń
Wiersz Słoty o chlebowym stoleGospodnie, da miIndeks górny 11 Indeks górny koniec11 to wiedzieć,
BychIndeks górny 22 Indeks górny koniec22 mogł o tem csoIndeks górny 33 Indeks górny koniec33 powiedzieć,
O chlebowem stoleIndeks górny 44 Indeks górny koniec44.
Zgarnie na się wszytko poleIndeks górny 55 Indeks górny koniec55,
Cso w stodole i w tobole,
Csole się na niwie zwiężeIndeks górny 66 Indeks górny koniec66,
To wszytko na stole lężeIndeks górny 77 Indeks górny koniec77.
Przetoć stoł wieliki świebodaIndeks górny 88 Indeks górny koniec88:
Staje na nim piwo i woda,
I k temu mięso i chleb,
I wiele jinych potrzeb,
Podług dostatka tego,
KtoleIndeks górny 99 Indeks górny koniec99 może dostać czego.
Z jutraIndeks górny 1010 Indeks górny koniec1010 wiesioł nikt nie będzie,
AliżIndeks górny 1111 Indeks górny koniec1111 gdy za stołem siędzie,
Toż wszego myślenia zbędzieIndeks górny 1212 Indeks górny koniec1212.
A ma z pokojem sieść,
A przy tem się ma najeść.
A mnogi jidzie za stoł,
Siędzie za nim jako woł,
Jakoby w ziemię wetknął koł.
Nie ma talerza karmieniu swemu,
EżbyIndeks górny 1313 Indeks górny koniec1313 ji ukroił drugiemu,
A grabi się w misę przodIndeks górny 1414 Indeks górny koniec1414,
Iż mu miedźwnoIndeks górny 1515 Indeks górny koniec1515 jako miod -
Bogdaj mu zaległ usta wrzod!
A je s mnogą twarzą cudnąIndeks górny 1616 Indeks górny koniec1616,
A będzie mieć rękę brudną,
AnaIndeks górny 1717 Indeks górny koniec1717 też ma k niemu rzeczIndeks górny 1818 Indeks górny koniec1818 obłudną.
A pełną misę nadrobi
Jako on, cso motyką robi.
Sięga w misę prze drugiego,
SzukajęIndeks górny 1919 Indeks górny koniec1919 kęsa lubego,
Niedostojen nics dobrego.
Ano wżdy widzą, gdzie csnyIndeks górny 2020 Indeks górny koniec2020 siedzi,
Każdy ji sługa nawiedziIndeks górny 2121 Indeks górny koniec2121,
Wszytko jego dobre sprawiaIndeks górny 2222 Indeks górny koniec2222,
Lepsze misy przedeń stawia.
Mnodzy na tem nics nie dadząIndeks górny 2323 Indeks górny koniec2323,
Siędzie, gdzie go nie posadzą;
Chce się sam posadzić wyżej,
Potem siędzie wielmiIndeks górny 2424 Indeks górny koniec2424 niżej.
Mnogi jeszcze przed dźwirzmiIndeks górny 2525 Indeks górny koniec2525 będzie,
Cso na jego miastoIndeks górny 2626 Indeks górny koniec2626 siędzie,
AnIndeks górny 2727 Indeks górny koniec2727 mu ma przez dziękiIndeks górny 2828 Indeks górny koniec2828 wstać;
Lepiej by tego niechać.
Jest mnogi ubogi pan,
Cso będzie książętom znan
I za dobrego wezwanIndeks górny 2929 Indeks górny koniec2929.
Ten ma z prawemIndeks górny 3030 Indeks górny koniec3030 wyżej sieść,
Ma nań każdy włożyć cześćIndeks górny 3131 Indeks górny koniec3131;
Nie może być panic taki,
Musi ji w tem poczcićIndeks górny 3232 Indeks górny koniec3232 wszelki.
Bo czego nie wie domaIndeks górny 3333 Indeks górny koniec3333 chowany,
To mu powie jeżdżałyIndeks górny 3434 Indeks górny koniec3434.
U wody się poczyna cześćIndeks górny 3535 Indeks górny koniec3535:
DrzewiejIndeks górny 3636 Indeks górny koniec3636 niż gdy siędą jeść,
Tedy ją na ręce dają,
Tu się więc starszy poznają,
Przy tem się k stołu sadzają.
Panny, na to się trzymajcie,
Małe kęsy przed sięIndeks górny 3737 Indeks górny koniec3737 krajcie,
Ukrawaj często, a mało,
A jedz, byleć się jednoIndeks górny 3838 Indeks górny koniec3838 chciało.
Tako panna, jako pani
Ma to wiedzieć, cso się gani,
Lecz rycerz albo panoszaIndeks górny 3939 Indeks górny koniec3939
Czci żeńską twarz – toć przysłuszaIndeks górny 4040 Indeks górny koniec4040.
Czso masz na stole lepszego przed sobą,
Czci ją, iżby żyła z tobąIndeks górny 4141 Indeks górny koniec4141.
Bo ktoć je chce sobie zachowaćIndeks górny 4242 Indeks górny koniec4242,
Będą ji wszytkiIndeks górny 4343 Indeks górny koniec4343 miłować
I kromie oczuIndeks górny 4444 Indeks górny koniec4444 dziękować.
Boć jest koronaIndeks górny 4545 Indeks górny koniec4545 czsna pani,
Przepaść by muIndeks górny 4646 Indeks górny koniec4646, kto ją gani!
Ot Matki Boże tę moc mają,
Iż przeciw jimIndeks górny 4747 Indeks górny koniec4747 książęta wstają
I wielką jim chwałę dają.
Ja was chwalę, panny, panie,
Iż przed wami niczs lepszego nieIndeks górny 4848 Indeks górny koniec4848.
Za to się ma każdy wziąć,
Otłożywszy jedno swąćIndeks górny 4949 Indeks górny koniec4949.
Mnodzy za toIndeks górny 5050 Indeks górny koniec5050 niczs nie dbają,
Iż jim o czci powiedają,
Przy tem mnogiego ruszająIndeks górny 5151 Indeks górny koniec5151:
Kogo podleIndeks górny 5252 Indeks górny koniec5252 siebie ma,
Tego z rzeczą nagabaIndeks górny 5353 Indeks górny koniec5353,
Nie chce dobrej mowy dbaćIndeks górny 5454 Indeks górny koniec5454,
Ni jeIndeks górny 5555 Indeks górny koniec5555 da drugiemu słuchać.
KtokoliIndeks górny 5656 Indeks górny koniec5656 czci żeńską twarz,
Matko Boża, ji tym odarzIndeks górny 5757 Indeks górny koniec5757:
Przymi ji za sługę swego,
Schowaj grzecha śmiertnego
I też skończenia nagłego.
Boć paniami stoji wiesiele,
Jego jest na świecie wiele,
I ot nich wszytkę dobroć mamy,
Jedno na to sami dbajmy.
I toć są źli, czso jim szkodzą,
Bo nas ku wszej czci przywodzą.
Kto nie wie, przeczIndeks górny 5858 Indeks górny koniec5858 by to było,
Ja mu powiem, ać mu miłoIndeks górny 5959 Indeks górny koniec5959:
Ktokoli czsnąIndeks górny 6060 Indeks górny koniec6060 matkę ma,
Z niejIndeks górny 6161 Indeks górny koniec6161 wszytkę cześć otrzyma,
Prze nięIndeks górny 6262 Indeks górny koniec6262 mu nikt nie naganiIndeks górny 6363 Indeks górny koniec6363,
Tęć ma moc każda czsna pani.
Przetoż je nam chwalić słuszaIndeks górny 6464 Indeks górny koniec6464,
W kiem‑jeść‑koliIndeks górny 6565 Indeks górny koniec6565 dobra dusza.
Przymicie to powiedanie
Przed waszę cześćIndeks górny 6666 Indeks górny koniec6666, panny, panie!
Też, miły Gospodnie moj,
Słota, grzeszny sługa twoj,
Prosi za toIndeks górny 6767 Indeks górny koniec6767 Twej MiłościIndeks górny 6868 Indeks górny koniec6868,
Udziel nam wszem swej radości!
Amen.Źródło: Wiersz Słoty o chlebowym stole, [w:] Wojciech R. Rzepka, Wiesław Wydra, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław 1984, s. 285–287.
Kompozycję Wiersza o zachowaniu się przy stole można określić jako klamrową. Wyjaśnij, w czym to znajduje uzasadnienie.
Kogo podle siebie ma,., 2.
Tego z rzeczą nagaba,
Nie chce dobrej mowy dbać
Ni je da drugiemu słuchać
Lecz rycerz albo panosza., 3.
Czci żeńską twarz – toć przysłusza.
Czso masz na stole lepszego przed sobą,
Czci ją, iżby żyła z tobą
U wody poczyna się cześć, 4.
Ukrawaj często, a mało,, 5.
A jedz, byleć się jedno chciało
Siędzie za nim jako woł,, 6.
Jakoby w ziemię wetknął koł
A grabi się w misę przod, 7.
Jest mnogi ubogi pan,, 8.
Cso będzie książętom znan
I za dobrego wezwani
Ten ma z prawem wyżej sieść
Panny, na to się trzymajcie,, 9.
Małe kęsy przed się krajcie,
Jako on, cso motyką robi., 10.
Sięga w misę prze drugiego
Szukaję kęsa lubego
Siędzie, gdzie go nie posadzą;. Niewłaściwe zachowanie przy stole Możliwe odpowiedzi: 1.
Chce się sam posadzić wyżej,
Potem siędzie wielmi niżej
Kogo podle siebie ma,., 2.
Tego z rzeczą nagaba,
Nie chce dobrej mowy dbać
Ni je da drugiemu słuchać
Lecz rycerz albo panosza., 3.
Czci żeńską twarz – toć przysłusza.
Czso masz na stole lepszego przed sobą,
Czci ją, iżby żyła z tobą
U wody poczyna się cześć, 4.
Ukrawaj często, a mało,, 5.
A jedz, byleć się jedno chciało
Siędzie za nim jako woł,, 6.
Jakoby w ziemię wetknął koł
A grabi się w misę przod, 7.
Jest mnogi ubogi pan,, 8.
Cso będzie książętom znan
I za dobrego wezwani
Ten ma z prawem wyżej sieść
Panny, na to się trzymajcie,, 9.
Małe kęsy przed się krajcie,
Jako on, cso motyką robi., 10.
Sięga w misę prze drugiego
Szukaję kęsa lubego
Siędzie, gdzie go nie posadzą;.
Chce się sam posadzić wyżej,
Potem siędzie wielmi niżej
Słota nakazuje zachowanie szacunku wobec kobiet. Odpowiedz na pytanie, co motywuje takie zachowanie? Własnymi słowami przedstaw dwie przyczyny kurtuazji w stosunku do kobiet.
Wyjaśnij, w jaki sposób uczestnik uczty ma objawiać swój szacunek dla kobiet.
W krótkim tekście wyjaśnij, jak autor Wiersza o zachowaniu się przy stole argumentuje konieczność okazywania szacunku matce.
Napisz liczący co najmniej 60 słów tekst, w którym wyjaśnisz, w jakiej atmosferze powinna odbywać się uczta. W swoim tekście koniecznie przywołaj co najmniej jeden cytat z Wiersza o zachowaniu się przy stole.
Ułóż przemówienie, w którym zawrzesz pouczenia dotyczące zachowania się przy stole. Koniecznie wykorzystaj Wiersz o zachowaniu się przy stole oraz zamieszczony poniżej fragment pracy Norberta Eliasa Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu.
Twoje przemówienie ma być skierowane albo do mężczyzn, albo do kobiet.
Przemiany obyczajów w cywilizacji ZachoduJest to więc przed wszystkim przepis nakazujący odmawianie przed posiłkiem modlitwy [...]. Powtarza się ciągle pouczenie, że należy siadać na miejscu wskazanym, albo też że nie wolno przy stole dłubać w nosie czy w uchu. Nie rozkładaj się łokciami na stole, napomina się często. Miej wesołą minę. Nie mów zbyt wiele. Bardzo często przypomina się, że nie przystoi się drapać i że nie wypada rzucać się od razu łapczywie na jedzenie. Nie należy również wkładać z powrotem do wspólnej miski kęsa, który się już miało w ustach [...]. Nie mniej często przypomina się, że przed posiłkiem należy myć ręce, jak również zwraca się uwagę, że nie zanurza się kęsa w solniczce. I wciąż się też napomina: Nie dłub nożem w zębach. Nie spluwaj ani na stół, ani pod stół. Nie domagaj się powtórnie dania z półmiska, który już wyniesiono. [...] Wytrzyj sobie usta, zanim zaczniesz pić. Nie mów nic złego o potrawach ani też nie wypowiadaj uwag, które mogłyby kogoś urazić. Gdyż zamoczył chleb w winie, wypij je do końca albo wylej resztę. Nie częstuj innych resztą swojej zupy ani chlebem, który już nadgryzłeś. Nie wysiąkaj nosa zbyt głośno. Nie zasypiaj przy stole.
Źródło: Norbert Elias, Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu, tłum. T. Zabłudowski, Warszawa 1980, s. 83–84.