Sprawdź się
Tekst źródłowy do ćwiczeń
Świat zepsuty (fragmenty)Wolno szaleć młodzieży, wolno starym zwodzić,
Wolno się na czasna czas żenić, wolno i rozwodzić.
Godzi się kraść ojczyznę łatwą i powolną,
A mnie sarkać na takie bezprawia nie wolno?
Niech się miota złość na cię i chytrość bezczelna —
Ty mów prawdę, mów śmiało, satyro rzetelna.
Gdzieżeś, cnoto? gdzieś, prawdo? gdzieście się podziały?
Tuście niegdyś najmilsze przytulenie miały.
Czciły was dobre nasze ojcy i pradziady,
A synowie, co w bitebite stąpaćstąpać mieli ślady,
Szydząc z świętej poczciwych swych przodków prostoty,
Za blask czczego pozoruczczego pozoru zamienili cnoty.
Słów aż nadto, a same matactwa i łgarstwa;
WstrętWstręt ustał, a jawnego sprośność niedowiarstwa
Śmie się targać na święte wiary tajemnice;
Jad się szerzy, a źródło biorąc od stolice,
Grozi dalszą zarazą. Pełno ksiąg bezbożnych,
Pełno mistrzów zuchwałych, pełno uczniów zdrożnych;
A jeśli gdzie się cnota i pobożność mieści,
Wyśmiewa ją zuchwałość nawet w płci niewieściej.
Wszędzie nierząd, rozpusta, występki szkaradne.
[…]
Duchy przodków, nadgrody cnót co używacie.
Na wasze gniazdo okiem jeżeli rzucacie,
Jeśli odgłos dzieł naszych was kiedy doleci,
Czyż możecie z nas poznać, żeśmy wasze dzieci?
Jesteśmy, ale z gruntu skażeni, wyrodni,
[…]
Był czas, kiedy błąd ślepy nierządem się chlubiłbłąd ślepy nierządem się chlubił:
Ten nas nierząd, o bracia, pokonał i zgubił,
Ten nas cudzym w łup oddał, z nas się złe zaczęło:
Dzień jeden nieszczęśliwyDzień jeden nieszczęśliwy zniszczył wieków dzieło.
Padnie słaby i lężelęże — wzmoże sięwzmoże się wspaniały.
Rozpacz — podział nikczemnychpodział nikczemnych! Wzmagają się waływały,
Grozi burza, grzmi niebo; okręt nie zatonie,
Majtki, zgodne z żeglarzem, gdy staną w obronieMajtki, zgodne z żeglarzem, gdy staną w obronie
A choć bezpieczniej okręt opuścić i płynąć,
PodściwiejPodściwiej być w okręcie, ocalić lub zginąć.Źródło: Ignacy Krasicki, Świat zepsuty (fragmenty) , [w:] Satyry i listy , oprac. J. Sokolski, Wrocław 1999, s. 27–29.
Wskaż przysłowie lub powiedzenie, które może być ilustracją przesłania zawartego w ostatnich wersach satyry Świat zepsuty Ignacego Krasickiego.
- Kapitan zawsze schodzi ze statku ostatni.
- Co ma wisieć, nie utonie.
- Z małej chmury duży deszcz.
- Nie naprawiaj statku na środku rzeki.
- Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem.
- Statek, na którym wielu kapitanów, uderza w skały.
Na podstawie ogólnego przesłania satyry Świat zepsuty Ignacego Krasickiego wyjaśnij znaczenie słowa sarkać, które pojawia się w czwartym wersie utworu.
Gdzieżeś cnoto? gdzieś, prawdo? gdzieście się podziały? / Tuście niegdyś najmilsze przytulenie miały, 2.
Czciły was dobre nasze ojce i pradziady, 3.
Zapamiętałe dzieci rodziców się wstydzą, / Wadzą się przyjaciele, bracia nienawidzą, 4.
Wszędzie nierząd, rozpusta, występki szkaradneTeraźniejszość Możliwe odpowiedzi: 1.
Gdzieżeś cnoto? gdzieś, prawdo? gdzieście się podziały? / Tuście niegdyś najmilsze przytulenie miały, 2.
Czciły was dobre nasze ojce i pradziady, 3.
Zapamiętałe dzieci rodziców się wstydzą, / Wadzą się przyjaciele, bracia nienawidzą, 4.
Wszędzie nierząd, rozpusta, występki szkaradne
Zwróć uwagę na zasadę kontrastu, jaka pojawia się w satyrze Świat zepsuty. Przeciągnij we właściwe miejsca przeciwstawne sformułowania odnoszące się do przeszłości i teraźniejszości świata opisywanego przez Krasickiego.
<q>Zapamiętałe dzieci rodziców się wstydzą, / Wadzą się przyjaciele, bracia nienawidzą</q>, <q>Wszędzie nierząd, rozpusta, występki szkaradne</q>, <q>Czciły was dobre nasze ojce i pradziady</q>, <q>Gdzieżeś cnoto? gdzieś, prawdo? gdzieście się podziały? / Tuście niegdyś najmilsze przytulenie miały</q>
| Przeszłość | |
|---|---|
| Teraźniejszość |
Scharakteryzuj tytułowy świat zepsuty. W tym celu stwórz mapę myśli, w której zgromadzisz jak najwięcej słownictwa wyrażającego opinię Ignacego Krasickiego o czasach mu współczesnych.
-
Świat zepsuty
Wskaż aluzje do wydarzeń z historii Polski, które pojawiają się w satyrze Świat zepsuty.
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń dotyczących satyry Świat zepsuty Ignacego Krasickiego. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Satyrę można uznać za katalog wad i występków Polaków w XVIII wieku. | P □ | F □ |
| Deprawacji świata poeta przeciwstawił obraz „poczciwych przodków” | P □ | F □ |
| Utwór przyjmuje formę monologu ujętego w cudzysłów. | P □ | F □ |
| W utworze nie pojawiają się żadne pozytywne akcenty. | P □ | F □ |
| Satyra realizuje oświeceniową zasadę „bawiąc uczyć”. | P □ | F □ |
| W utworze została zachowana zasada decorum. | P □ | F □ |
| Satyra przyjmuje formę świeckiego kazania. | P □ | F □ |
Czy świat, w którym żyjemy, również można nazwać zepsutym? Sformułuj odpowiedź, w której uzasadnisz swoje stanowisko.
Zapoznaj się z fragmentem tekstu Jacka Sokolskiego, a następnie wyjaśnij, w jaki sposób Ignacy Krasicki realizuje w satyrze Świat zepsuty postulat bezimiennej krytyki.
WstępW Satyrach zasada anonimowości obiektu ataku została konsekwentnie zachowana. W [...] satyrach bohaterowie określeni zostają tylko poprzez imiona niepozwalające na ich bliższą identyfikację. Pełno więc tutaj Piotrów, Pawłów, Jędrzejów i Szymonów, którzy mogą oznaczać każdego, nie oznaczając jednocześnie konkretnie nikogo. Jeśli w Satyrach pojawiają się w ogóle jakieś nazwiska, to są to nazwiska postaci historycznych przywołane tylko epizodycznie. Nawet gdy poeta mówi o złych i gorszących książkach napływających do Polski z zachodu Europy, nie wymienia ich autorów. Nie oznacza to, iż Satyry dotyczą tylko bardzo ogólnie rozumianej kwestii postaw moralnych i obyczajowych, a ich związek z życiem jest dość luźny. Wręcz przeciwnie, są one mocno osadzone we współczesnych autorowi realiach polskich, tyle tylko, że Krasicki wybierał z tych realiów raczej to, co typowe niż to, co jednostkowe.
Źródło: Jacek Sokolski, Wstęp , [w:] Ignacy Krasicki, Satyry i listy , Wrocław 1990, s. 6.