Sprawdź się
Teksty do ćwiczeń
AntygonaProlog
ANTYGONA
O ukochana siostro ma, Ismeno!
Czy ty nie widzisz, że z klęsk Edypowych
Żadnej za życia los nam nie oszczędza?
Bo nie ma cierpień i nie ma ohydy,
Nie ma niesławy i hańby, które by
Nas pośród nieszczęść pasma nie dotknęły.
Cóż boCóż bo za rozkaz znów obwieścił miastu
Ten, który teraz władzę w ręku dzierży?
[…]ISMENA
O Antygono, żadna wieść nie doszła
Do mnie, ni słodka, ni goryczy pełna,
Od dnia, gdy braci straciłyśmy obu,
W bratnim zabitych razem pojedynku,
[…]ANTYGONA
Lecz mnie wieść doszła, i dlatego z domu
Cię wywołałam, by rzecz ci powierzyć.[…]
O tak! Czyż nie wiesz, że z poległych braci
Kreon jednemu wręcz odmówił grobu?
Że Eteokla, jak czynić przystoi,
Pogrzebał w ziemi wśród umarłych rzeszy,
A zaś obwieścił, aby Polinika
Nieszczęsne zwłoki bez czci pozostały,
By nikt ich płakać, nikt grześć się nie ważył;
Mają więc leżeć bez łez i bez grobu,
Na pastwę ptakom żarłocznym i strawę.[…]
Patrz, byś wspomogła i poparła siostrę.ISMENA
W jakimże dziele? Dokąd myśl twa mierzy?ANTYGONA
Ze mną masz zwłoki opatrzyć braterskie.[…]
ISMENA
Biada! O rozważ, siostro, jak nam ojciec
Zginął wśród sromusromu i pośród niesławy,
Kiedy się jemu błędy ujawniły,
A on się targnął na własne swe oczy;
Żona i matka — dwuznaczne to miano —
Splecionym węzłem swe życie ukróca;
Wreszcie i bracia przy jednym dnia słońcu
Godzą na siebie i morderczą ręką
Jeden drugiemu śmierć srogą zadaje,
Zważ więc, że teraz i my pozostałe
Zginiemy marnie, jeżeli wbrew prawu
Złamiemy wolę i rozkaz tyrana.
Baczyć to trzeba, że my przecie słabe,
Do walk z mężczyzną niezdolne niewiasty;
Że nam ulegać silniejszym należy,
Tych słuchać, nawet i sroższych rozkazów;
Ja więc, błagając o wyrozumienie
Zmarłych, że muszę tak ulec przemocy,
Posłuszna będę władcom tego świata,
Bo próżny opór urąga rozwadze.Źródło: Sofokles, Antygona, [w:] Ajschylos, Sofokles, Eurypides, Antologia tragedii greckiej, oprac. S. Stabryła, tłum. K. Morawski, Kraków 1989, s. 305–307.
AntygonaStasimon II
CHÓR
Szczęśliwy, kogo w życiu klęski nie dosięgły!
Bo skoro bóg potrząśnie domowymi węgły,
Z jednego gromu cały szereg nieci,
Po ojcach godzi i w dzieci.
Tak jako fale na morzu się piętrzą,
Gdy wicher trackiwicher tracki do głębiny wpadnie
I ryje iłyiły drzemiące gdzieś na dnie,
Aż brzeżne skały od burzy zajęczą —
Tak już od wieków w LabdakidówLabdakidów domy
Po dawnych gromach nowe godzą gromy,
Bóle minionych pokoleń
Nie niosą ulg i wyzwoleń.
I ledwie słońce promienie rozpostrze
Ponad ostatnią odnogą rodzeństwa,
A już bóstw krwawych podcina ją ostrze,
Obłęd i szału przekleństwa.O Zeusie, któż się z twą potęgą zmierzy?
Ciebie ni czasu odwieczne miesiące,
Ni sen nie zmoże wśród swoich obierzyobierzy.
Ty, co Olimpu szczyty jaśniejące
Przez wieki dzierżysz promienny,
Równy w swej sile, niezmienny.
A wieczne prawo gniecie ziemi syny,
Że nikt żywota nie przejdzie bez winy.[…]
Źródło: Sofokles, Antygona, [w:] Ajschylos, Sofokles, Eurypides, Antologia tragedii greckiej, oprac. S. Stabryła, tłum. K. Morawski, Kraków 1989, s. 326–327.
AntygonaEpejsodion IV
ANTYGONA
Mowa ta głębią mego serca targa;
Dotknąłeś ojca tyty sromu,
I w słowach twoich rozbrzmiała znów skarga
Nad nieszczęściami Labdakidów domu.
Straszną ja pomnę łożnicę,
W której syn z matką zdrożne śluby wiąże.
Nieszczęśni moi rodzice!
Klątwą brzemienna dziś do was podążę,
Dziewiczość niosąc wam serca.
O drogi bracie, złowrogie twe śluby
Były początkiem pogromu i zguby;
Tyś — choć zmarły — mój morderca.CHÓR
Zmarłych czcić — czcigodny czyn,
Ale godny kaźni błąd —
Łamać prawo, walić rządwalić rząd.
Tyś zginęła z własnych win.Źródło: Sofokles, Antygona, [w:] Ajschylos, Sofokles, Eurypides, Antologia tragedii greckiej, oprac. S. Stabryła, tłum. K. Morawski, Kraków 1989, s. 326–327.
AntygonaExodos
POSŁANIEC
[…] Życia człowieka nie śmiałbym
Ani wysławiać, ni ganić przenigdy,
Bo los podnosi i los znów pogrąża
Bez przerwy w szczęście ludzi i w nieszczęścia,
A nikt przyszłości wywróżyć niezdolny.Tak Kreon zdawał się godnym podziwu,
On, co wyzwolił tę ziemię od wrogów
I jako władca jedyny nad krajem
Rządził, potomstwem ciesząc się kwitnącym.
A dziś to wszystko — stracone. Bo radość
Jeśli w człowieku przygaśnie, to trzymam,
Że on nie żyje, lecz żywym jest trupem;
Gromadź bogactwa do woli w twym domu,
Świeć jako tyran na zewnątrz: gdy cieszyć
Tym się nie można, to reszty tych skarbów
Ja bym nie nabył za dymu cień marny.Źródło: Sofokles, Antygona, [w:] Ajschylos, Sofokles, Eurypides, Antologia tragedii greckiej, oprac. S. Stabryła, tłum. K. Morawski, Kraków 1989, s. 336.
W przywołanych fragmentach Antygony pojawiają się trzy synonimy fatum. Zaznacz je.
- przekleństwo
- klątwa
- los
- bogowie
- nieszczęście
- biada
- szczęście
W cytatach z Antygony można znaleźć wiele odwołań do wydarzeń z przeszłości Teb. Zaznacz te, o których mowa w przywołanych fragmentach.
| Prawda | Fałsz | |
| Założenie Teb przez Kadmosa | P □ | F □ |
| Zabicie Lajosa przez jego syna | P □ | F □ |
| Pokonanie Sfinksa | P □ | F □ |
| Małżeństwo Edypa i Jokasty | P □ | F □ |
| Samookaleczenie się przez Edypa | P □ | F □ |
| Śmierć Polinejkosa i Eteoklesa | P □ | F □ |
| Śmierć Edypa | P □ | F □ |
| Śmierć Antygony | P □ | F □ |
| Śmierć Hajmona, narzeczonego Antygony | P □ | F □ |
| Zniszczenie Teb przez wojska obcych państw | P □ | F □ |
Antygona zaczyna swoją wypowiedź od przypomnienia klęsk Edypowych: „Czy ty nie widzisz, że z klęsk Edypowych Żadnej za życia los nam nie oszczędza?". Dlaczego przymiotnik został zapisany wielką literą?
- jest to przymiotnik dzierżawczy
- jest to przymiotnik rodzaju męskiego
- jest to przymiotnik nieodmienny
- jest to imię człowieka
- ze względu na okazanie szacunku ważnej osobie
W wystąpieniu Chóru zaznacz ten fragment, który w sposób plastyczny uwidacznia ogrom nieszczęść, jakie spadły na Teby.
żółty
Szczęśliwy, kogo w życiu klęski nie dosięgły,
Bo skoro bóg potrząśnie domowymi węgły, Z jednego gromu cały szereg nieci,
Po ojcach godzi i w dzieci.
Tak jako fale na morzu się piętrzą,
Gdy wicher tracki do głębiny wpadnie
I ryje iły drzemiące gdzieś na dnie,
Aż brzeżne skały od burzy zajęczą: –
Tak już od wieków w Labdakidów domy
Po dawnych gromach nowe godzą gromy,
Bóle minionych pokoleń
Nie niosą ulg i wyzwoleń.
I ledwie słońce promienie rozpostrze
Ponad ostatnią odnogą rodzeństwa,
A już bóstw krwawych podcina ją ostrze,
Obłęd i szału przekleństwa.
Ismena, mówiąc o nieszczęściach spadających na Teby, nie wymienia losu (choć robi to Antygona). Odpowiedz na pytanie, czy według niej istnieje sposób, by zapewnić obu siostrom spokojne życie? Odpowiedź uzasadnij.
Antygona, zwracając się do nieżyjącego brata Polinejkesa, mówi: Tyś – choć zmarły – mój morderca
. Chór, komentując jej zachowanie, oznajmia natomiast: Tyś zginęła z własnych win
. Odpowiedz na pytanie, czy te dwa zdania oznaczają, że to nie fatum, a ludzie decydują o swoich czynach?
Napisz dokładny plan rozprawki na temat:
Przeznaczenie czy wolna wola? Od czego według Sofoklesa zależą ludzkie losy?
Czy przywołane fragmenty Antygony potwierdzają, że można poznać przyszłość? Sformułuj odpowiedź i przywołaj cytat ją potwierdzający.
Odpowiedz na pytania. Fatum zazwyczaj kojarzy się z nieszczęściem, złem. Czy wyklucza ono wydarzenia dobre? Odpowiedź uzasadnij, przywołując odpowiedni cytat oraz odnosząc się do co najmniej jednego wydarzenia z dziejów Teb.
„Los jest nieubłagany” – tak można by skomentować dzieje Antygony. Czy gdyby jednak nie pochowała ona brata‑zdrajcy, miasto mogłoby uniknąć ostatecznej klęski? Napisz na ten temat rozprawkę (liczącą nie mniej niż 400 słów), w której odniesiesz się do treści całego dzieła oraz do swej wiedzy o fatum.