Nadaj tytuły fragmentom źródeł – wspomnień polskich jeńców.
Źródło A
Do Lwowa dowieziono nas o zmierzchu i zatrzymano na krótką chwilę na rynku. Byliśmy stłoczeni w ciężarówce, od iluś dni nie myci, nie ogoleni, bez broni. Ciężarówka stanęła przy straganach z owocami. Jeden z nas chciał kupić parę jabłek i spytał o cenę. Gdy któraś ze straganiarek chciała nam te jabłka sprzedać, wystąpiła druga, potężna, gruba kobieta i odepchnąwszy z oburzeniem sąsiadkę zaczęła chwytać w ogromne, brązowe ręce, co miała jabłek i z błyszczącymi, pełnymi łez oczami zaczęła je rzucać do aut. To była krótka chwila, ale zanim pilnujący nas bojec [tj. wojak] zdążył się obejrzeć, zostaliśmy zasypani jabłkami, papierosami, które nam wciskały straganiarki i przechodnie.
c1 Cytat za: Sprzączki i guziki z orzełkiem ze rdzy. Obraz ofiar Zbrodni Katyńskiej w pracach plastycznych młodego pokolenia, Warszawa 2012, oprac. K. Cegiełka, K. Sachnowska, A. Sulej, O. Tumińska, K. Wisłocki, R.B. Pękała, s. 47, 50, 53, 60.
Źródło B
We Lwowie umieszczono nas na kilka godzin w Komendzie Placu, po czym przewieziono na dworzec i załadowano do pociągu […]. W Podwołoczyskach przy stacji było kilka odrutowanych zon [tj. stref więziennych], gdzie pod gołym niebem obozowali zwożeni z Polski jeńcy. Obok wojska była tam również ogromna ilość policji, którą segregowano w oddzielne kompanie więźniów. Po dwóch dniach załadowano nas do […] wagonów towarowych, nieprawdopodobnie brudnych i zaśmieconych […]. Głód i chłód, cienka warstwa lepkiego, smrodliwego brudu, pokrywającego podłogę wagonu, brak wody i brak możliwości załatwienia potrzeb naturalnych inaczej jak na podłogę.
c1 Cytat za: Sprzączki i guziki z orzełkiem ze rdzy. Obraz ofiar Zbrodni Katyńskiej w pracach plastycznych młodego pokolenia, Warszawa 2012, oprac. K. Cegiełka, K. Sachnowska, A. Sulej, O. Tumińska, K. Wisłocki, R.B. Pękała, s. 47, 50, 53, 60.
Źródło C
W nocy z 2 na 3.11 o godzinie 21 wysadzili nas na stacji Kozielsk, skąd pieszo 8 km przeszliśmy do obozu centralnego „Kozielsk”. Po zarejestrowaniu czekaliśmy w cerkwi, gdzie było pełno prycz, straszne wrażenie […]. Potem dostaliśmy sienniki, zagłówki i koce. To była godzina 4‑ta w nocy […]. W dniu 5.11, niedziela, o godz. 9.30 przyszedł ksiądz kapelan i razem odmówiliśmy litanię i inne modlitwy w dużym skupieniu i byliśmy przy swoich rodzinach i znajomych. Przy rozpoczęciu modlitwy panowałem nad sobą, ale mimo wszystko łzy stanęły [mi] w oczach.
c1 Cytat za: Sprzączki i guziki z orzełkiem ze rdzy. Obraz ofiar Zbrodni Katyńskiej w pracach plastycznych młodego pokolenia, Warszawa 2012, oprac. K. Cegiełka, K. Sachnowska, A. Sulej, O. Tumińska, K. Wisłocki, R.B. Pękała, s. 47, 50, 53, 60.
Źródło D
Przez pierwsze tygodnie nie były zorganizowane […] ani łaźnie, ani odwszalnie, ani wystarczające odżywianie. Za to wszędzie, na podwórzach, nawet w łaźni, poustawiano marne głośniki radiowe, które od rana do nocy ryczały, chrypiały jak w całej Rosji „kawałki” propagandowe, antypolskie, przeplatane… Chopinem.
c1 Cytat za: Sprzączki i guziki z orzełkiem ze rdzy. Obraz ofiar Zbrodni Katyńskiej w pracach plastycznych młodego pokolenia, Warszawa 2012, oprac. K. Cegiełka, K. Sachnowska, A. Sulej, O. Tumińska, K. Wisłocki, R.B. Pękała, s. 47, 50, 53, 60.
Źródło E
9.04.
Piąta rano. Od świtu dzień rozpoczął się szczególnie. Wyjazd karetką więzienną w celkach (straszne!). Przywieziono [nas] gdzieś do lasu; coś w rodzaju letniska. Tu szczegółowa rewizja. Zabrano [mi] zegarek, na którym była godzina 6.30 (8.30). Pytano mnie o obrączkę, którą (…). Zabrano ruble, pas główny, scyzoryk (tu dziennik urywa się).
c2 Cytat za: Fragment zapisów Adama Solskiego [w:] Sprzączki i guziki z orzełkiem ze rdzy. Obraz ofiar Zbrodni Katyńskiej w pracach plastycznych młodego pokolenia, Warszawa 2012, oprac. K. Cegiełka, K. Sachnowska, A. Sulej, O. Tumińska, K. Wisłocki, R.B. Pękała, s. 135.
R1FjPPoWornn8
Źródło A: (Uzupełnij)
Źródło B: (Uzupełnij)
Źródło C: (Uzupełnij)
Źródło D: (Uzupełnij)
Źródło E: (Uzupełnij).
Staraj się uchwycić myśl przewodnią lub kluczowe informacje wyrażone w tekstach.
Źródło A – Bezinteresowna pomoc jeńcom
Źródło B – Potworne warunki transportu jeńców
Źródło C – Pierwsze chwile w Kozielsku
Źródło D – Nachalna sowiecka propaganda
Źródło E – Świadectwo ostatnich chwil życia
RyaejXpNaFiLh21
Ćwiczenie 2
Dobierz właściwe zakończenia do tekstów źródłowych. Podpowiedź: staraj się dostrzec związek logiczny pomiędzy tekstami a „odłączonymi” od nich fragmentami. Tekst 1 No więc dojechaliśmy do Starobielska, tam nas rozlokowali w pierwszym obozie. Obóz jak obóz. […] O głodzie człowiek nie myślał, bo co to dało? Trudno, głodowaliśmy. […] Modliliśmy się po cichu, śpiewaliśmy pieśni patriotyczne, kościelne. (tu wybierz) 1. Był on pomimo zimna i wiatru tak dotkliwy, że cofnąłem się odruchowo o krok w tył i właśnie wtedy nastąpiłem na przedmiot, który się ugiął pod nogą. Była to czapka oficera polskiego o ciemnozielonym otoku naszej artylerii., 2. Każdy łapał się jakiejś pracy, jakiejś czynności, żeby się nie zanudził próżniactwem cały dzień., 3. 7 kwietnia, po powrocie pierwszych wagonów, wykryto napis po polsku: „druga partia Smoleńsk 6/IV-40 roku., 4. Chciałbym – mówi tow. Stalin – całkowicie zapewnić Pana Sikorskiego, że nie mamy żadnych powodów, żeby zatrzymać w więzieniu choćby jednego Polaka. Wypuściliśmy wszystkich., 5. Pisał, że jest w Ostaszkowie, prosił o wysłanie ciepłych ubrań.
Tekst 2
Fragment wspomnień Haliny Stefanowskiej o ojcu, starszym posterunkowym w Radoszkowicach na zachodniej Białorusi Janie Gałęziewskim, zamordowanym w Twerze 1940 r.
Ojciec, mimo iż był bardzo oddany pracy, umiał znaleźć czas, by zająć się żoną i czwórką dzieci. Pamiętam, jak jesienią zabierał nas na grzyby czy zimą na kuligi. Czytał też wieczorem bajki.
To wszystko zmieniło się, gdy 17 września 1939 roku Sowieci wkroczyli do Polski. Ojciec pełnił tego dnia służbę w komisariacie. Komuniści wywlekli go z budynku, następnie rzucili czapkę i znieważyli symbole narodowe. Zabrali go. Słuch o nim zaginął. Na próżno próbowaliśmy dowiedzieć się czegokolwiek o pobycie taty.
Mniej więcej miesiąc później dostaliśmy od niego list. Pierwszy i zarazem ostatni. (tu wybierz) 1. Był on pomimo zimna i wiatru tak dotkliwy, że cofnąłem się odruchowo o krok w tył i właśnie wtedy nastąpiłem na przedmiot, który się ugiął pod nogą. Była to czapka oficera polskiego o ciemnozielonym otoku naszej artylerii., 2. Każdy łapał się jakiejś pracy, jakiejś czynności, żeby się nie zanudził próżniactwem cały dzień., 3. 7 kwietnia, po powrocie pierwszych wagonów, wykryto napis po polsku: „druga partia Smoleńsk 6/IV-40 roku., 4. Chciałbym – mówi tow. Stalin – całkowicie zapewnić Pana Sikorskiego, że nie mamy żadnych powodów, żeby zatrzymać w więzieniu choćby jednego Polaka. Wypuściliśmy wszystkich., 5. Pisał, że jest w Ostaszkowie, prosił o wysłanie ciepłych ubrań.
Tekst 3
Sowiecki meldunek dotyczący przebiegu wysyłki jeńców wojennych z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie.
Ustalono, że wyżsi stopniem byłej armii polskiej, znajdujący się w obozie, wydawali polecenia oficerom, wysyłanym w pierwszych partiach, aby w wagonach, w których będą jechać, robić napisy podające końcowe stacje, aby następni mogli dowiedzieć się, dokąd są więzieni.
(tu wybierz) 1. Był on pomimo zimna i wiatru tak dotkliwy, że cofnąłem się odruchowo o krok w tył i właśnie wtedy nastąpiłem na przedmiot, który się ugiął pod nogą. Była to czapka oficera polskiego o ciemnozielonym otoku naszej artylerii., 2. Każdy łapał się jakiejś pracy, jakiejś czynności, żeby się nie zanudził próżniactwem cały dzień., 3. 7 kwietnia, po powrocie pierwszych wagonów, wykryto napis po polsku: „druga partia Smoleńsk 6/IV-40 roku., 4. Chciałbym – mówi tow. Stalin – całkowicie zapewnić Pana Sikorskiego, że nie mamy żadnych powodów, żeby zatrzymać w więzieniu choćby jednego Polaka. Wypuściliśmy wszystkich., 5. Pisał, że jest w Ostaszkowie, prosił o wysłanie ciepłych ubrań.
Tekst 4
Fragment artykułu prasowego z 1943 roku autorstwa Józefa Mackiewicza Widziałem na własne oczy o pierwszej ekshumacji w Katyniu.
Na stację Gniezdowo przywożono naszych oficerów. Stąd tylko cztery kilometry do lasku katyńskiego. Te cztery ostatnie kilometry swego życia jechali tak samo jak my teraz, mijając te same drzewa, powiedzmy, tę oto czy tamtą brzózkę, której wygląd chciałbym sobie zapamiętać, ale którą, jak to bywa, zatraca się zaraz w pamięci […]. Lasek katyński nie jest duży. Obejmuje kilka hektarów […]. Nie pachnie tam ani wilgotnym mchem, ani igliwiem. Przytłacza ohydnie cuchnący, słodkawy, lepki swąd trupi. (tu wybierz) 1. Był on pomimo zimna i wiatru tak dotkliwy, że cofnąłem się odruchowo o krok w tył i właśnie wtedy nastąpiłem na przedmiot, który się ugiął pod nogą. Była to czapka oficera polskiego o ciemnozielonym otoku naszej artylerii., 2. Każdy łapał się jakiejś pracy, jakiejś czynności, żeby się nie zanudził próżniactwem cały dzień., 3. 7 kwietnia, po powrocie pierwszych wagonów, wykryto napis po polsku: „druga partia Smoleńsk 6/IV-40 roku., 4. Chciałbym – mówi tow. Stalin – całkowicie zapewnić Pana Sikorskiego, że nie mamy żadnych powodów, żeby zatrzymać w więzieniu choćby jednego Polaka. Wypuściliśmy wszystkich., 5. Pisał, że jest w Ostaszkowie, prosił o wysłanie ciepłych ubrań.
Tekst 5
Sprawozdanie z rozmowy generałów W. Sikorskiego i W. Andersa z J. Stalinem 3 grudnia 1941 r. w Moskwie.
Wielu Polaków znajduje się jeszcze w więzieniach i obozach, gdzie marnują swoje siły i zdrowie, zamiast służyć naszej wspólnej sprawie. Sikorski i ambasador polski nie mogą dostarczyć dokładnych spisów tych osób, lecz zapisy takie mają komendanci obozów koncentracyjnych.
Tow. Stalin odpowiada, że wszyscy Polacy, którzy byli w więzieniach, zostali zwolnieni na mocy amnestii. Być może niektórzy z nich jeszcze przed zwolnieniem uciekli, na przykład do Mandżurii. (tu wybierz) 1. Był on pomimo zimna i wiatru tak dotkliwy, że cofnąłem się odruchowo o krok w tył i właśnie wtedy nastąpiłem na przedmiot, który się ugiął pod nogą. Była to czapka oficera polskiego o ciemnozielonym otoku naszej artylerii., 2. Każdy łapał się jakiejś pracy, jakiejś czynności, żeby się nie zanudził próżniactwem cały dzień., 3. 7 kwietnia, po powrocie pierwszych wagonów, wykryto napis po polsku: „druga partia Smoleńsk 6/IV-40 roku., 4. Chciałbym – mówi tow. Stalin – całkowicie zapewnić Pana Sikorskiego, że nie mamy żadnych powodów, żeby zatrzymać w więzieniu choćby jednego Polaka. Wypuściliśmy wszystkich., 5. Pisał, że jest w Ostaszkowie, prosił o wysłanie ciepłych ubrań.
Dobierz właściwe zakończenia do tekstów źródłowych. Podpowiedź: staraj się dostrzec związek logiczny pomiędzy tekstami a „odłączonymi” od nich fragmentami. Tekst 1 No więc dojechaliśmy do Starobielska, tam nas rozlokowali w pierwszym obozie. Obóz jak obóz. […] O głodzie człowiek nie myślał, bo co to dało? Trudno, głodowaliśmy. […] Modliliśmy się po cichu, śpiewaliśmy pieśni patriotyczne, kościelne. (tu wybierz) 1. Był on pomimo zimna i wiatru tak dotkliwy, że cofnąłem się odruchowo o krok w tył i właśnie wtedy nastąpiłem na przedmiot, który się ugiął pod nogą. Była to czapka oficera polskiego o ciemnozielonym otoku naszej artylerii., 2. Każdy łapał się jakiejś pracy, jakiejś czynności, żeby się nie zanudził próżniactwem cały dzień., 3. 7 kwietnia, po powrocie pierwszych wagonów, wykryto napis po polsku: „druga partia Smoleńsk 6/IV-40 roku., 4. Chciałbym – mówi tow. Stalin – całkowicie zapewnić Pana Sikorskiego, że nie mamy żadnych powodów, żeby zatrzymać w więzieniu choćby jednego Polaka. Wypuściliśmy wszystkich., 5. Pisał, że jest w Ostaszkowie, prosił o wysłanie ciepłych ubrań.
Tekst 2
Fragment wspomnień Haliny Stefanowskiej o ojcu, starszym posterunkowym w Radoszkowicach na zachodniej Białorusi Janie Gałęziewskim, zamordowanym w Twerze 1940 r.
Ojciec, mimo iż był bardzo oddany pracy, umiał znaleźć czas, by zająć się żoną i czwórką dzieci. Pamiętam, jak jesienią zabierał nas na grzyby czy zimą na kuligi. Czytał też wieczorem bajki.
To wszystko zmieniło się, gdy 17 września 1939 roku Sowieci wkroczyli do Polski. Ojciec pełnił tego dnia służbę w komisariacie. Komuniści wywlekli go z budynku, następnie rzucili czapkę i znieważyli symbole narodowe. Zabrali go. Słuch o nim zaginął. Na próżno próbowaliśmy dowiedzieć się czegokolwiek o pobycie taty.
Mniej więcej miesiąc później dostaliśmy od niego list. Pierwszy i zarazem ostatni. (tu wybierz) 1. Był on pomimo zimna i wiatru tak dotkliwy, że cofnąłem się odruchowo o krok w tył i właśnie wtedy nastąpiłem na przedmiot, który się ugiął pod nogą. Była to czapka oficera polskiego o ciemnozielonym otoku naszej artylerii., 2. Każdy łapał się jakiejś pracy, jakiejś czynności, żeby się nie zanudził próżniactwem cały dzień., 3. 7 kwietnia, po powrocie pierwszych wagonów, wykryto napis po polsku: „druga partia Smoleńsk 6/IV-40 roku., 4. Chciałbym – mówi tow. Stalin – całkowicie zapewnić Pana Sikorskiego, że nie mamy żadnych powodów, żeby zatrzymać w więzieniu choćby jednego Polaka. Wypuściliśmy wszystkich., 5. Pisał, że jest w Ostaszkowie, prosił o wysłanie ciepłych ubrań.
Tekst 3
Sowiecki meldunek dotyczący przebiegu wysyłki jeńców wojennych z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie.
Ustalono, że wyżsi stopniem byłej armii polskiej, znajdujący się w obozie, wydawali polecenia oficerom, wysyłanym w pierwszych partiach, aby w wagonach, w których będą jechać, robić napisy podające końcowe stacje, aby następni mogli dowiedzieć się, dokąd są więzieni.
(tu wybierz) 1. Był on pomimo zimna i wiatru tak dotkliwy, że cofnąłem się odruchowo o krok w tył i właśnie wtedy nastąpiłem na przedmiot, który się ugiął pod nogą. Była to czapka oficera polskiego o ciemnozielonym otoku naszej artylerii., 2. Każdy łapał się jakiejś pracy, jakiejś czynności, żeby się nie zanudził próżniactwem cały dzień., 3. 7 kwietnia, po powrocie pierwszych wagonów, wykryto napis po polsku: „druga partia Smoleńsk 6/IV-40 roku., 4. Chciałbym – mówi tow. Stalin – całkowicie zapewnić Pana Sikorskiego, że nie mamy żadnych powodów, żeby zatrzymać w więzieniu choćby jednego Polaka. Wypuściliśmy wszystkich., 5. Pisał, że jest w Ostaszkowie, prosił o wysłanie ciepłych ubrań.
Tekst 4
Fragment artykułu prasowego z 1943 roku autorstwa Józefa Mackiewicza Widziałem na własne oczy o pierwszej ekshumacji w Katyniu.
Na stację Gniezdowo przywożono naszych oficerów. Stąd tylko cztery kilometry do lasku katyńskiego. Te cztery ostatnie kilometry swego życia jechali tak samo jak my teraz, mijając te same drzewa, powiedzmy, tę oto czy tamtą brzózkę, której wygląd chciałbym sobie zapamiętać, ale którą, jak to bywa, zatraca się zaraz w pamięci […]. Lasek katyński nie jest duży. Obejmuje kilka hektarów […]. Nie pachnie tam ani wilgotnym mchem, ani igliwiem. Przytłacza ohydnie cuchnący, słodkawy, lepki swąd trupi. (tu wybierz) 1. Był on pomimo zimna i wiatru tak dotkliwy, że cofnąłem się odruchowo o krok w tył i właśnie wtedy nastąpiłem na przedmiot, który się ugiął pod nogą. Była to czapka oficera polskiego o ciemnozielonym otoku naszej artylerii., 2. Każdy łapał się jakiejś pracy, jakiejś czynności, żeby się nie zanudził próżniactwem cały dzień., 3. 7 kwietnia, po powrocie pierwszych wagonów, wykryto napis po polsku: „druga partia Smoleńsk 6/IV-40 roku., 4. Chciałbym – mówi tow. Stalin – całkowicie zapewnić Pana Sikorskiego, że nie mamy żadnych powodów, żeby zatrzymać w więzieniu choćby jednego Polaka. Wypuściliśmy wszystkich., 5. Pisał, że jest w Ostaszkowie, prosił o wysłanie ciepłych ubrań.
Tekst 5
Sprawozdanie z rozmowy generałów W. Sikorskiego i W. Andersa z J. Stalinem 3 grudnia 1941 r. w Moskwie.
Wielu Polaków znajduje się jeszcze w więzieniach i obozach, gdzie marnują swoje siły i zdrowie, zamiast służyć naszej wspólnej sprawie. Sikorski i ambasador polski nie mogą dostarczyć dokładnych spisów tych osób, lecz zapisy takie mają komendanci obozów koncentracyjnych.
Tow. Stalin odpowiada, że wszyscy Polacy, którzy byli w więzieniach, zostali zwolnieni na mocy amnestii. Być może niektórzy z nich jeszcze przed zwolnieniem uciekli, na przykład do Mandżurii. (tu wybierz) 1. Był on pomimo zimna i wiatru tak dotkliwy, że cofnąłem się odruchowo o krok w tył i właśnie wtedy nastąpiłem na przedmiot, który się ugiął pod nogą. Była to czapka oficera polskiego o ciemnozielonym otoku naszej artylerii., 2. Każdy łapał się jakiejś pracy, jakiejś czynności, żeby się nie zanudził próżniactwem cały dzień., 3. 7 kwietnia, po powrocie pierwszych wagonów, wykryto napis po polsku: „druga partia Smoleńsk 6/IV-40 roku., 4. Chciałbym – mówi tow. Stalin – całkowicie zapewnić Pana Sikorskiego, że nie mamy żadnych powodów, żeby zatrzymać w więzieniu choćby jednego Polaka. Wypuściliśmy wszystkich., 5. Pisał, że jest w Ostaszkowie, prosił o wysłanie ciepłych ubrań.
Źródło: Sprzączki i guziki z orzełkiem ze rdzy. Obraz ofiar Zbrodni Katyńskiej w pracach plastycznych młodego pokolenia, Warszawa 2012, oprac. K. Cegiełka, K. Sachnowska, A. Sulej, O. Tumińska, K. Wisłocki, R.B. Pękała, Warszawa 2012.
211
Ćwiczenie 3
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenia.
1
Jacek KaczmarskiKatyń
Ciśnie się do światła niby warstwy skóry Tłok patrzących twarzy spod ruszonej darni. Spoglądają jedna zza drugiej – do góry – Ale nie ma ruin. To nie gród wymarły.
2. Raz odkryte – krzyczą zatęchłymi usty, Lecą sobie przez ręce wypróchniałe w środku W rów, co nigdy więcej nie będzie już pusty – Ale nie ma krzyży. To nie groby przodków.
3. Sprzączki i guziki z orzełkiem ze rdzy, Po miskach czerepów – robaków gonitwy, Zgniłe zdjęcia, pamiątki, mapy miast i wsi – Ale nie ma broni. To nie pole bitwy.
4. Może wszyscy byli na to samo chorzy? Te same nad karkiem okrągłe urazy, Przez które do ziemi dar odpłynął boży – Ale nie ma znaków, że to grób zarazy.
5. Jeszcze rosną drzewa, które to widziały, Jeszcze ziemia pamięta kształt buta, smak krwi. Niebo zna język, w którym komendy padały, Nim padły wystrzały, którymi wciąż brzmi.
6. Ale to świadkowie żywi – więc stronniczy. Zresztą, by ich słuchać – trzeba wejść do zony. Na milczenie tych świadków może pan ich liczyć – Pan powietrza i ziemi, i drzew uwięzionych.
7. Oto świat bez śmierci. Świat śmierci bez mordu, Świat mordu bez rozkazu, rozkazu bez głosu. Świat głosu bez ciała i ciała bez Boga, Świat Boga bez imienia, imienia – bez losu.
8. Jest tylko jedna taka świata strona, Gdzie coś, co nie istnieje – wciąż o pomstę woła, Gdzie już śmiechem nawet mogiła nie czczona, Dół nieominięty – dla Orła, Sokoła…
9. „O pewnym brzasku w katyńskim lasku Strzelali do nas Sowieci…”.
RKNph3i7i6K4B
Uzasadnij, że słowa piosenki Jacka Kaczmarskiego “Katyń” można uznać za zapis śledztwa. Wskaż fragmenty, które przedstawiają. To, co widzi prokurator - zwrotki: (tu wybierz) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Kolejne odrzucane hipotezy - zwrotki: (tu wybierz) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Ustalenie, że doszło do zbrodni oraz określenie jej okoliczności - zwrotki: (tu wybierz) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Pytania o narodowość sprawców - zwrotki: (tu wybierz) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Obraz utrudniania śledztwa - zwrotki: (tu wybierz) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Wskazanie winnych - zwrotki: (tu wybierz) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Uzasadnij, że słowa piosenki Jacka Kaczmarskiego “Katyń” można uznać za zapis śledztwa. Wskaż fragmenty, które przedstawiają. To, co widzi prokurator - zwrotki: (tu wybierz) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Kolejne odrzucane hipotezy - zwrotki: (tu wybierz) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Ustalenie, że doszło do zbrodni oraz określenie jej okoliczności - zwrotki: (tu wybierz) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Pytania o narodowość sprawców - zwrotki: (tu wybierz) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Obraz utrudniania śledztwa - zwrotki: (tu wybierz) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Wskazanie winnych - zwrotki: (tu wybierz) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Uzasadnij, że słowa piosenki Jacka Kaczmarskiego Katyń można uznać za zapis śledztwa. Wskaż fragmenty, które przedstawiają:
to, co widzi prokurator – zwrotki: {#1} {#2} {#3} {#4} {#5} {6} {7} {8} {9},
kolejne odrzucane hipotezy – zwrotki: {#1} {#2} {#3} {#4} {5} {6} {7} {8} {9},
ustalenie, że doszło do zbrodni, oraz określenie jej okoliczności – zwrotki: {1} {2} {3} {4} {#5} {6} {7} {8} {9},
pytania o narodowość sprawców – zwrotki: {1} {2} {3} {4} {#5} {6} {7} {8} {9},
obraz utrudniania śledztwa – zwrotki: {1} {2} {3} {4} {5} {#6} {#7} {8} {9},
wskazanie winnych – zwrotki: {1} {2} {3} {4} {5} {6} {7} {8} {#9}.
c5 Źródło: Jacek Kaczmarski, Katyń, tekst dostępny online: kaczmarski.art.pl.
RyocxyupVpIYV
Jakie elementy polityki państwa sowieckiego znajdują odzwierciedlenie w utworze? (Uzupełnij).
Zastanów się, o jakich faktach historycznych mówi autor, posługując się językiem poetyckim.
Przypomnij sobie mechanizmy działania sowieckiego systemu represji oraz indoktrynacji.
Ateizm („świat Boga bez imienia”), propaganda komunizmu („świat bez śmierci”), represyjność („świadkowie żywi – więc stronniczy”).
31
Ćwiczenie 4
Który z przedmiotów w sposób szczególny oddaje dramat ofiar zbrodni katyńskiej. Uzasadnij swój wybór.
RpNS8zS2qzF9K
Zdjęcie przedstawia dwa medaliony z krzyżem. Jest to z pamiątka chrztu Stefana Koźlińskiego, napis stwierdza, że chrzest miał miejsce w mieście Kraków, 24 października 1909 roku.
Odnalezione w Katyniu: nieśmiertelnik i pamiątkowy medalik chrzcielny.
Źródło: Wikimedia Commons, Bundesarchiv Bild, licencja: CC BY-SA 3.0.
R14UardDUoRAO
Zdjęcie przedstawia naramienniki wojskowe i polskie banknoty. Na naramiennikach wyszyte są po trzy lub dwie gwiazdki.
Naramienniki i polskie banknoty.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RZ9oscju13iT9
Zdjęcie przedstawia starą kartkę pocztową. Jest to typowa pocztówka do jeńca, zwrócona przez pocztę moskiewską. Na pieczątce czytelna jest data: 5 czerwca 1940 r. W polu adresata widoczny jest imię i nazwisko: Tadeusz Knopp.
Kartka pocztowa.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R102Ijb1O725E
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Zastanów się, jakie informacje zachowane przedmioty przekazują o zamordowanych, o ich wartościach i więziach rodzinnych.
Uwzględnij fakt, że przedmioty mają charakter osobisty, stanowią dowód więzi rodzinnych, patriotycznych lub religijnych.
1
21
Ćwiczenie 5
Wybierz spośród podanych propozycji właściwy opis do plakatu. Uzasadnij swój wybór.
RzsYw2syIiNuH
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Źródło: Generalgouvernement.pl, tylko do użytku edukacyjnego.
RnsuCaO6GL97N
Uzasadnienie: (Uzupełnij).
Przypomnij sobie, którym krajom i w jakim okresie zależało na nagłośnieniu zbrodni katyńskiej.
1
Ćwiczenie 5
RgqlvQAlPdGL0
Zastanów się, co było przedmiotem propagandy niemieckiej. Wskaż prawdziwe zdanie. Możliwe odpowiedzi: 1. Celem Niemieckiej propagandy było ukierunkowanie nienawiści Polaków przeciwko okupantom sowieckim, odpowiedzialnym za zbrodnię w Katyniu., 2. Celem Niemieckiej propagandy było wywołanie współczucia opinii publicznej wobec tragedii Polaków zamordowanych w Katyniu., 3. Celem Niemieckiej propagandy było obciążyć winą za zbrodnię katyńską Brytyjczyków.
311
Ćwiczenie 6
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenia.
Nota rządu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich do ambasadora polskiego w Moskwie w sprawie zerwania stosunków dyplomatycznych z rządem Rzeczypospolitej Polskiej z 25 kwietnia 1943 r.
Z polecenia rządu ZSRR mam zaszczyt podać do wiadomości rządu polskiego, co następuje:
Rząd radziecki uważa postępowanie rządu polskiego w stosunku do ZSRR w ostatnim okresie za całkowicie nienormalne, naruszające wszelkie przepisy i normy obowiązujące we wzajemnych stosunkach dwu państw sojuszniczych.
Wroga Związkowi Radzieckiemu oszczercza kampania, wszczęta przez niemieckich faszystów z powodu zabójstw, których oni sami dopuścili się na oficerach polskich w rejonie Smoleńska […], natychmiast została podchwycona przez rząd polski, a oficjalna prasa rozpowszechniała ją na wszystkie sposoby. Rząd polski nie tylko nie odparł podłego, faszystowskiego oszczerstwa rzuconego na ZSRR, lecz nawet nie uważał za potrzebne zwrócić się do rządu z jakimikolwiek pytaniami o wyjaśnienie w tej sprawie […].
Fakt, iż wrogą kampanię wymierzoną przeciwko Związkowi Radzieckiemu rozpoczęto jednocześnie w prasie niemieckiej i polskiej w ramach tego samego planu, nie pozostawia wątpliwości co do tego, iż pomiędzy wrogiem sojuszników – Hitlerem – i rządem polskim istnieje kontakt i zmowa co do prowadzenia tej wrogiej kampanii […].
Wszystkie te okoliczności zmuszają rząd radziecki do stwierdzenia, że obecny rząd polski, schodząc na drogę zmowy z rządem hitlerowskim, zerwał w rzeczywistości stosunki z ZSRR.
c3 Źródło: Nota rządu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich do ambasadora polskiego w Moskwie w sprawie zerwania stosunków dyplomatycznych z rządem Rzeczypospolitej Polskiej z 25 kwietnia 1943 r., [w:] Wiek XX w źródłach, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 1998, s. 262–263.
R1V7su9IyCjcM
Wypisz zwroty i określenia świadczące o negatywnym i wrogim stosunku Sowietów do polskich władz na wychodźstwie. (Uzupełnij)
Oceń zasadność argumentacji sowieckiej. (Uzupełnij).
Wypisz zwroty i określenia świadczące o negatywnym i wrogim stosunku Sowietów do polskich władz na wychodźstwie.
Znajdź wyrażenia i zwroty nacechowane negatywnie, zwłaszcza oskarżające Polaków o rzekomą kolaborację z Niemcami.
Oceń zasadność argumentacji sowieckiej.
Zastanów się, czy Polacy mieli podstawy, aby podejrzewać Sowietów o dokonanie zbrodni katyńskiej. Rozważ zasadność sowieckich oskarżeń polskich władz o kolaborację z Niemcami.
Wypisz zwroty i określenia świadczące o negatywnym i wrogim stosunku Sowietów do polskich władz na wychodźstwie.
Nienormalne postępowanie, naruszające przepisy i normy, oszczercza kampania, podłe oszczerstwa, wroga kampania wymierzona przeciwko Związkowi Radzieckiemu, kontakt i zmowa z Hitlerem.
Oceń zasadność argumentacji sowieckiej.
Argumentacja sowiecka nie była zasadna. Istniały poważne podstawy, aby sądzić, że sprawcami zbrodni katyńskiej byli Sowieci. Strona polska miała zatem pełne prawo domagać się niezależnego dochodzenia. Polacy byli lojalnymi członkami koalicji antyhitlerowskiej: ofiarnie walczyli z nazistami poza granicami kraju, w okupowanej zaś Polsce zorganizowali na olbrzymią skalę konspirację w ramach polskiego państwa podziemnego. Na poziomie władz nie dochodziło do kolaboracji z Niemcami.
2
Ćwiczenie 7
Przyjrzyj się fotografiom pomników katyńskich, które powstały w różnych częściach świata. Ustal główne przesłanie poszczególnych pomników. Dopasuj przesłanie do miejscowości, z której pochodzi odpowiadające mu zdjęcie.
Ilustracja 1
R1LxyTC9RyzLe
Ilustracja
Pomnik Ofiar Zbrodni Katyńskiej we Wrocławiu. Jednym z tysięcy miejsc upamiętnienia ofiar katyńskich zarówno w Polsce, jak i na całym świecie jest pomnik zlokalizowany w parku Słowackiego we Wrocławiu. Cały pomnik zaprojektowany został na planie krzyża. Z jednej strony są wyryte nazwy obozów jenieckich: Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk, z drugiej zaś miejsca kaźni: Katyń, Miednoje, Charków. W centrum znajduje się Pieta Katyńska – Ojczyzna trzymająca w ramionach zastrzelonego żołnierza, nad całością zaś unosi się Anioł Śmierci z mieczem z pięcioramienną sowiecką gwiazdą.
Źródło: Bonio, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ilustracja 2
R1SJFpanDklQ0
Ilustracja
Pomnik Golgota Wschodu w miejscowości Huta Szklana u podnóża Świętego Krzyża, zwanego też Łysą Górą, w Górach Świętokrzyskich.
Źródło: Goku122, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ilustracja 3
RaENYEYPW7YL8
Ilustracja
Pomnik Męczenników Katynia w Budapeszcie.
Źródło: Fekist, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
Ilustracja 4
R1eW7AqdWojhM
Ilustracja
Pomnik Katyński w New Jersey.
Źródło: Shutterstock/Dziennik.pl, tylko do użytku edukacyjnego.
Ilustracja 5
R15fUeaXvj1bH
Ilustracja
Pomnik Katyński w Londynie.
Źródło: Kerim44, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
Ilustracja 6
R129BIDUqfdyT
Ilustracja
Pomnik Katyński w Toronto.
Źródło: Alex Laney, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.
Ilustracja 7
R3v2EwHarEIyr
Ilustracja
Miejsce Pamięci Ofiar w Katyniu.
Źródło: Elena Shalapugina, lookmytrips.com, tylko do użytku edukacyjnego.
RVvYPr6e4RzAG
Wrocław Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni New Jersey Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni Londyn Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni Toronto Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni Budapeszt Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni Katyń Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni Golgota Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni
Wrocław Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni New Jersey Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni Londyn Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni Toronto Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni Budapeszt Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni Katyń Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni Golgota Możliwe odpowiedzi: 1. nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, 2. liczba pomordowanych, 3. ofiary różnych wyznań, 4. "cios w plecy” - zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., 5. brak winy ofiar, 6. pustka, wyrwa po stracie, 7. rok, który świadczy o winnych zbrodni
rok, który świadczy o winnych zbrodni, brak winy ofiar, liczba pomordowanych, nawiązanie do zbrodni dokonanej w lesie, „cios w plecy” – zdradziecki atak ZSRS na Polskę 17 września 1939 r., ofiary różnych wyznań, pustka, wyrwa po stracie
Wrocław
New Jersey
Londyn
Toronto
Budapeszt
Katyń
Golgota
R1J5yaZnTHKsp
(Uzupełnij).
311
Ćwiczenie 8
Winni mordu katyńskiego nie odpowiedzieli za swoje zbrodnie. Wyobraź sobie, że prowadzisz niezależne śledztwo w tej sprawie. Wykorzystując materiały z poprzednich ćwiczeń, stwórz katalog pięciu dowodów, które świadczą o sowieckiej odpowiedzialności za zbrodnię. Uzasadnij swój wybór.
Weź pod uwagę zarówno relacje świadków, jak i dowody materialne.
Notatka Ławrientija Berii do Józefa Stalina dotycząca zgładzenia polskich jeńców – stanowi niepodważalny dowód, że władze sowieckie na najwyższym szczeblu planowały wymordowanie Polaków.
Urwany fragment pamiętnika – pamiętnik nagle urywa się w czasie, kiedy dochodziło do mordowania polskich oficerów w Katyniu.
Niedostarczona kartka pocztowa – może świadczyć o tym, że adresat już nie żył.
Relacja mieszkanki wsi w pobliżu Katynia – dowodzi, że jeńcy trafiali do lasu katyńskiego. Otoczenie terenu lasu drutem świadczy o tym, że Sowieci nie chcieli mieć świadków rozstrzeliwań.
Kłamliwe zapewnienia Stalina, że zaginieni oficerowie wywędrowali do Mandżurii – nieprawdopodobne ze względu na odległość i trudność drogi do Chin.
Relacja strażnika – potwierdza on, że zajmował się wywożeniem ciał pomordowanych Polaków.
