Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 października 1992 roku o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczpospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym

Art. 4. [Kadencja Sejmu]

1. Kadencja Sejmu trwa 4 lata.

2. Kadencja Sejmu rozpoczyna się w dniu pierwszego posiedzenia i trwa do czasu zebrania się posłów na pierwszym posiedzeniu Sejmu następnej kadencji.

3. Prezydent zarządza wybory do Sejmu i Senatu w dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu miesiąca poprzedzającego upływ kadencji.

4. Sejm może zostać rozwiązany mocą własnej uchwały podjętej większością 2/3 głosów ustawowej liczby posłów.

5. Prezydent może rozwiązać Sejm w wypadkach określonych w niniejszej ustawie, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu. (…)

Art. 17. [Poprawki Senatu]

1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.

2. Senat może w ciągu 30 dni ustawę przyjąć lub wprowadzić do jej tekstu poprawki albo ją odrzucić. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uważa się za przyjętą.

3. Poprawki Senatu pociągające za sobą obciążenie budżetu państwa wymagają wskazania źródeł pokrycia.

4. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę lub poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów. (…)

Art. 50. [Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia]

1. Prezydent za naruszenie Konstytucji lub ustaw oraz za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności tylko przed Trybunałem Stanu.

2. Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego, podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ogólnej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 1/4 ogólnej liczby członków Zgromadzenia.

3. Z chwilą postawienia Prezydenta w stan oskarżenia sprawowanie przez niego urzędu ulega zawieszeniu. Art. 49 ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio. (…)

Art. 57. [Tryb powołania Rady Ministrów]

1. Prezydent desygnuje Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek powołuje Radę Ministrów w składzie zaproponowanym przez Prezesa Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji Rady Ministrów. Powołanie przez Prezydenta Prezesa Rady Ministrów następuje wraz z powołaniem Rady Ministrów.

2. Prezes Rady Ministrów, najpóźniej w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie votum zaufania. Sejm uchwala votum zaufania bezwzględną większością głosów.

Art. 58. [Powołanie Rady Ministrów przez Prezydenta]

W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 57, Sejm, w ciągu 21 dni, wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowany przez niego skład Rady Ministrów bezwzględną większością głosów. Prezydent powołuje tak wybrany Rząd i odbiera od niego przysięgę.

Art. 59. [Powołanie Prezesa Rady Ministrów przez Prezydenta]

W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 58, Prezydent powołuje Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek Radę Ministrów w trybie art. 57, z tym że Sejm uchwala votum zaufania większością głosów.

Art. 60. [Wybór Prezesa Rady Ministrów przez Sejm]

W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 59, Sejm, w ciągu 21 dni, wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowany przez niego skład Rady Ministrów większością głosów. Prezydent powołuje tak wybrany Rząd i odbiera od niego przysięgę.

1 Źródło: Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 października 1992 roku o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczpospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym, dostępny w internecie: infor.pl [dostęp 25.05.2020 r.].

Ryszard Mojak Geneza, prawnoustrojowe zasady i prawne procedury tworzenia i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

Sejm I kadencji i Senat II kadencji, wybrany w procedurze wyborów demokratycznych, zgodnie z negatywnym zakończeniem prac konstytucyjnych przez Sejm X kadencji i Senat I kadencji, był oczywiście legitymowany do podjęcia roli konstytuanty i rozpoczęcia od początku procedury przygotowania i uchwalenia nowej Konstytucji RP. Jak wskazałem, Sejm I kadencji, na początku swojej kadencji, podjął procedurę uchwalenia ustawy konstytucyjnej, przyjmując priorytetowo decyzję, że przed rozpoczęciem prac konstytucyjnych w zakresie uchwalenia nowej Konstytucji RP są potrzebne nowe, chociażby tymczasowo obowiązujące, konstytucyjne regulacje, wyznaczające zasady sprawowania władzy państwowej. Ustawa konstytucyjna miała przede wszystkim służyć stworzeniu sprawnego w nowych warunkach polityczno‑ustrojowych mechanizmu rządzenia w państwie, uwzględniając ukształtowane po roku 1989 fundamentalne zasady ustroju politycznego państwa – zasada demokratycznego państwa prawa, zasada suwerenności narodu, zasada pluralizmu politycznego.

Z tym zakresem działalność Sejmu I kadencji, na początku kadencji po wyborach parlamentarnych z 27 października 1991 r., była bezpośrednio powiązana z inicjatywą uchwalenia Małej Konstytucji podjętej przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę. Pod koniec listopada 1991 r. Prezydent Lech Wałęsa wystąpił do Sejmu z inicjatywą uchwalenia Małej Konstytucji oraz 3 grudnia 1991 r. złożył do Sejmu projekt ustawy konstytucyjnej o powołaniu i odwołaniu rządu oraz zawierający propozycję nowych regulacji dotyczących sprawowania władzy.

4 Źródło: Ryszard Mojak, Geneza, prawnoustrojowe zasady i prawne procedury tworzenia i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018 r., nr XL, dostępny w internecie: prawo.ug.edu.pl [dostęp 20.04.2020 r.].

Roman Graczyk Tworzenie konstytucji w Polsce w latach 1989–1997

Chruściak i Osiatyński piszą, że przegapiono „moment konstytucyjny”, a gdy on minął, uchwalenie konstytucji musiało odsunąć się na dłużej. Ten moment to czas pomiędzy powstaniem rządu Mazowieckiego we wrześniu 1989 r. a pierwszymi napięciami społecznymi w kwietniu roku następnego wykorzystanymi przez Lecha Wałęsę do jego kampanii „przyspieszenia”. „Przyspieszenie” było hasłem, które uaktywniło wszystkich potencjalnych kontestatorów Mazowieckiego. Załamał się szeroki konsens, a bez niego nie można już było marzyć o uchwaleniu konstytucji. (...)

Owszem, w tym czasie powstała Mała Konstytucja. Jednak było to z założenia uregulowanie tymczasowe. Partnerzy polityczni zgadzali się bowiem w tym, że się fundamentalnie nie zgadzają i że w tym stanie rzeczy nie będą potrafili rozstrzygnąć wielu najważniejszych kwestii, bez których żadna „duża” konstytucja istnieć nie może. Dlatego postanowili uchwalić tymczasową konstytucję, która ograniczy się do najważniejszych rozstrzygnięć z zakresu organizacji władzy, a pozostawi na przyszłość wszystkie inne, szczególnie te nacechowane symbolicznie. Po prostu nie było klimatu, żeby o tym spokojnie rozmawiać.

2 Źródło: Roman Graczyk, Tworzenie konstytucji w Polsce w latach 1989–1997, 2001 r., dostępny w internecie: wyborcza.pl [dostęp 20.04.2020 r.].

Ryszard Chruściak Spór o konstytucyjne kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Mimo wygaśnięcia politycznych przesłanek związanych z niektórymi ustaleniami Okrągłego Stołu, Mała konstytucja 1992 r. utrzymała większość 2/3. Równocześnie jednak praktyka stosowania weta przez Prezydenta RP L. Wałęsę wywoływała krytykę. Nie mogło to nie mieć wpływu na stosunek ugrupowań politycznych do tej kwestii. Znalazło to wyraz w szczególności w projektach konstytucji, jakie zostały przygotowane w związku z pracami nad nową ustawą zasadniczą.

3 Źródło: Ryszard Chruściak, Spór o konstytucyjne kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, dostępny w internecie: biblioteka.oapuw.pl [dostęp 20.04.2020 r.].