Sprawdź się
Na podstawie fragmentów książki Elżbiety Lubczyńskiej‑Jeziornej zamieszczonych w sekcji „Przeczytaj” oraz znajomości lektury wyjaśnij, na czym opierała się przewaga kapłanów nad Ramzesem.
Porównaj fragmenty wypowiedzi Adama Łukaszewicza i Franciszka Ziejki na temat odniesień Faraona do czasów Bolesława Prusa. Odpowiedz, czy badacze uwypuklają te same kwestie? Uzasadnij swoją wypowiedź, przywołując odpowiedni cytat.
O „Faraonie” Bolesława Prusa – starożytny Egipt i kontekst polskiPrus niewątpliwie rozważa w Faraonie nie tyle sprawę polską, ile sprzeczności będące udziałem władzy despotycznej. […] Można się w niektórych opisach konfliktów społecznych w Faraonie dopatrzyć aluzji do problemów współczesnych Prusowi. Jednak nie wystarczy to do stwierdzenia, że powieściowy Egipt to Polska w przebraniu.
Związki Faraona z rzeczywistością współczesną pisarzowi są niewątpliwe. Aluzji do okresu, w którym Prus żył i tworzył, nie brakuje. […] Jednak Faraon nie jest powieścią ani o Polsce, ani o Rosji, ale powieścią o Egipcie oraz o przemijaniu i o roli przypadku, o klęsce wzniosłych ideałów i tryumfie zła, a także miejscami powieścią o pięknie świata i o zaletach pracy na rzecz mądrości.
Źródło: Adam Łukasiewicz, O „Faraonie” Bolesława Prusa – starożytny Egipt i kontekst polski, „Pamiętnik Literacki” 2017, nr 2, s. 49–50.
„Faraon” w kręgu spraw polskichJest Faraon powieścią o Egipcie z czasów Ramzesa XII i Ramzesa XIII. Jest powieścią o państwie i władzy. Jest dogłębną analizą struktury władzy, praw społecznych i politycznych. Wsparty na tym rusztowaniu gmach powieściowy zaskakuje solidnością wykonania. […] Z drugiej strony wiemy, że w tkankę Faraona wtargnęły współczesne pisarzowi teorie moralne i społeczne, by wspomnieć choćby o silnie akcentowanym tutaj kulcie naukiwiedzy, o pochwałach Prusowych idei użyteczności, czy też o jego rozważaniach o szczęściu.
Źródło: Franiszek Ziejka, „Faraon” w kręgu spraw polskich, [w:] Literackie wizje i re-wizje, red. Marian Stępień, Wacław Walecki, Warszawa 1980, s. 126.
Wiek XIX wieku przyniósł fascynację starożytnym Egiptem widoczną także w malarstwie. Wskaż obraz, który twoim zdaniem koresponduje z nastrojem opisanym w cytowanym fragmencie powieści Bolesława Prusa Faraon.
FaraonPrzed pierwszą z rana, która odpowiada naszej godzinie szóstej, wzgórza pustynne przybrały kolor fioletowy. Spoza nich wychyliło się słońce. Ziemię Gosen zalała różowość, a miasteczka, świątynie, pałace magnatów i lepianki chłopów wyglądały jak iskry i płomienie, w jednej chwili zapalone wśród zieloności.
Niebawem zachodni horyzont oblała barwa złota. I zdawało się, ze zieloność ziemi Gosen rozpływała się w złocie, a niezliczone kanały, zamiast wody, toczą roztopione srebro. Ale wzgórza pustyni zrobiły się jeszcze mocniej fioletowymi, rucając długie cienie na piaski i czarność na rośliny.
Źródło: Bolesław Prus, Faraon, Warszawa 1949, s. 19.
Opisz zaprojektowaną przez Edwarda OkuniaEdwarda Okunia w 1914 roku kartę tytułową powieści Bolesława Prusa.
Zapoznaj się z opisem okładki powieści Faraon według projektu Edwarda Okunia. Następnie odpowiedz na pytanie: czy twoim zdaniem oddaje charakter powieści Prusa? Jaki wizerunek faraona przedstawia?
Okładka powieści Faraon według projektu Edwarda Okunia ma układ wertykalny (pionowy). Jej centralną część wypełnia intensywne czerwone tło na którym widnieje wizerunek faraona ujętego z profilu (jak na przedstawieniach egipskich), obejmowanego przez boga Horusa pod postacią czarnego sokoła. W wyciągniętej lewej ręce władca trzyma miecz – insygnium władzy. Część środkowa przedstawienia została ujęta dwoma elementami, które dodatkowo eksponują wizerunek władcy. W całości przedstawienia dominuje królewska czerwień oraz mocna plama czerni (sokół‑Horus). Dodatkowym elementem kolorystycznym jest zieleń – symbol siły witalnej, wiązanej z wylewaniem Nilu i odradzaniem się życia.
Zapoznaj się z fragmentami artykułu Karoliny Dzimiry‑Zarzyckiej na temat powstania dwóch prac Edwarda Okunia. Odnosząc się do ustaleń Zarzyckiej, porównaj zaprojektowaną przez artystę tytułową kartę powieści Bolesława Prusa i litografięlitografię przedstawiającą wizerunek Józefa Piłsudskiego.
Co łączy Józefa Piłsudskiego z Ramzesem XIII? Litografia Edwarda Okunia ze zbiorów Muzeum Niepodległości w WarszawieW 1919 roku Edward Okuń stworzył dwa niemal identyczne portrety Józefa Piłsudskiego: obraz olejny oraz litografię z hasłem „Oddaj głos na No 1 / Pomożesz dziełu tworzenia potężnej Polski!”, reprodukowaną jako druk propagandowy. […]
Co ten portret może mieć wspólnego z egipskim władcą? Otóż kilka lat wcześniej, w 1913 roku wydawnictwo Gebethner i Wolff zamówiło u Okunia serię ilustracji do Faraona Bolesława Prusa – powieści opowiadającej o fikcyjnych losach Ramzesa XIII – i było gotowe nawet opłacić artyście wycieczkę do Egiptu. Okuń skorzystał z tej oferty i wybrał się w podróż, podczas której odwiedził m.in. Kair, Teby i Memfis. Poznawał tam egipską sztukę i szukał artystycznych inspiracji. W efekcie przygotował ponad 20 ilustracji do powieści, stylizowanych na malowidła z czasów starożytnego Egiptu. Ostatecznie jednak wydawnictwo nie wykorzystało jego prac – plany pokrzyżował prawdopodobnie wybuch I wojny światowej.
Źródło: Karolina Dzimira-Zarzycka, Co łączy Józefa Piłsudskiego z Ramzesem XIII? Litografia Edwarda Okunia ze zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie, dostępny w internecie: https://www.historiaposzukaj.pl/wiedza,obiekty,472,obiekt_pilsudski_jako_faraon.html [dostęp 26.11.2011 r.].
