Sprawdź się
Dopasuj do poszczególnych osób właściwe opisy ich ról w postępowaniu przygotowawczym i sądowym.
osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo, każda osoba, która – w ocenie organu prowadzącego postępowanie – może mieć informacje przydatne dla rozstrzygnięcia sprawy i została wezwana do postępowania w celu złożenia zeznań, osoba, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której postawiono już zarzut w związku z rozpoczęciem przesłuchania, osoba, przeciwko której wniesiono do sądu akt oskarżenia
| podejrzany | |
| oskarżony | |
| pokrzywdzony | |
| świadek |
Przyporządkuj do każdej osoby przysługujące jej prawa.
prawo do ostatniego słowa po zakończeniu przewodu sądowego, prawo odmowy zeznań dotyczących informacji zastrzeżonych lub poufnych albo objętych tajemnicą zawodową, prawo do otrzymania informacji o uchyleniu tymczasowego aresztowania stosowanego wobec podejrzanego lub o jego ucieczce z aresztu śledczego, prawo do korzystania z pomocy profesjonalnego obrońcy, prawo złożenia zażalenia do sądu na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub o umorzeniu postępowania przez prokuratora, prawo odmowy składania zeznań obciążających osobę najbliższą
| oskarżony | |
|---|---|
| pokrzywdzony | |
| świadek |
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
Konstytucyjna zasada domniemania niewinności a środki masowego przekazuW świecie mediów błyszczy dzisiaj tzw. dziennikarstwo śledcze, w którym można rozróżnić dwie kategorie. Pierwsza jest klasycznym dziennikarstwem śledczym. Dziennikarz na własną rękę poszukuje dowodów, rozpytuje ludzi, ogląda miejsce przestępstwa, sobie znanymi sposobami dociera do dokumentów nieznanych organom śledczym. (…) Zdarza się, choć bardzo rzadko, że np. obrońca lub oskarżyciel skutecznie wykorzystują ustalenia dziennikarskie w toku procesu.
Druga kategoria jest niczym innym, jak najczęściej świadomym „przeciekiem” wiadomości z postępowania przygotowawczego. Niestety, ta metoda panoszy się (…).
Metoda ta przybiera dwie formy:
a) filmowania przez ekipy policyjne (np. sprawa W. Czarzastego), ABW (np. sprawa Barbary Blidy) lub Centralnego Biura Korupcyjnego (np. sprawa doktora M. G.) momentu wkraczania do mieszkań, skuwania zatrzymanego i odwożenia do miejsca przesłuchania. Nagranie trafia zaraz potem do niektórych stacji telewizyjnych i za chwilę społeczeństwo dowiaduje się, jak sprawnie i szybko oraz bezwzględnie organy ścigania reagują na przestępstwa… Forma wypróbowana już dość dawno (zatrzymanie np. prezesa ORLEN‑u) i do niedawna z lubością kontynuowana;
b) tajnego dostarczania dobrze wybranym dziennikarzom wiadomości z akt postępowania przygotowawczego. Nie ma wątpliwości, że takie „przecieki” z reguły są wymierzone przeciwko konkretnym i komuś niewygodnym osobom. Nieliczenie się z zasadą domniemania niewinności dochodzi wówczas do ekstremum.
Źródło: Stanisław Waltoś, Konstytucyjna zasada domniemania niewinności a środki masowego przekazu, „Nauka” 2009, nr 1, s. 14–15.
Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Artykuł piętnuje dziennikarstwo śledcze, ponieważ stoi ono w sprzeczności z zasadą domniemania niewinności. | □ | □ |
| „Przecieki” z postępowania przygotowawczego rzadko dotyczą osób niebędących osobami publicznymi. | □ | □ |
| Autor artykułu uważa, że nagrania z policyjnych akcji zatrzymania podejrzanego powinny być udostępniane za pośrednictwem mediów, by społeczeństwo mogło się dowiedzieć, jak sprawnie, szybko i bezwzględnie organy ścigania reagują na przestępstwa. | □ | □ |
Przeanalizuj fragment pisma Rzecznika Praw Obywatelskich do Ministra Sprawiedliwości i wykonaj polecenie.
Pismo do MS ws. projektów wzorów pouczeń o uprawnieniach i obowiązkach podejrzanego, pokrzywdzonego oraz świadka w sprawach karnychW odpowiedzi na pismo z dnia 17 października 2019 r. (…) dotyczące projektów rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości:
w sprawie określenia wzoru pouczenia o uprawnieniach i obowiązkach podejrzanego w postępowaniu karnym (…),
w sprawie określenia wzoru pouczenia o uprawnieniach i obowiązkach pokrzywdzonego w postępowaniu karnym (…),
w sprawie określenia wzoru pouczenia o uprawnieniach i obowiązkach świadka w postępowaniu karnym (…), uprzejmie przedstawiam następujące uwagi.
Zaprezentowane projekty rozporządzeń w swoich paragrafach pierwszych wskazują, że akty te określają wzory pouczeń o uprawnieniach i obowiązkach odpowiednio podejrzanego, pokrzywdzonego i świadka w postępowaniu karnym. Już na początku wskazać należy na rozróżnienie pojęć „uprawnienie” oraz „prawo”. W istocie wzory pouczeń stanowią parafrazę przepisów Kodeksu postępowania karnego ograniczającą się do takiego przeformatowania ich treści, aby można im było nadać formę krótkich zdań opisujących treść prawa jako takiego. Tymczasem uprawnienie oznacza możliwość podjęcia określonej czynności procesowej o określonych skutkach prawnych. We wzorach pouczeń brak jest natomiast wskazania tego, kto, kiedy, jak i gdzie składa określone pismo procesowe lub dokonuje określonej czynności prawnej oraz jakie uprawnienie w ten sposób realizuje. Już z powyższego widać, że projektodawca wzorów nie postawił sobie za cel uczynienia z nich skutecznego środka ochrony praw uczestników postępowania, czyli takich, z których osoba nieposiadająca wykształcenia prawniczego dowie się o swojej sytuacji prawnej oraz o możliwościach podejmowania działań skutkujących zmianą tej sytuacji, bez konieczności korzystania z pomocy podmiotu profesjonalnego.
Konieczne jest także poczynienie uwagi ogólnej dotyczącej języka, w którym zostały sformułowane wzory pouczeń. Wbrew twierdzeniom zawartym w uzasadnieniu do projektów rozporządzeń, język wzorów, tj. język prawny, nie jest językiem prostym i przystępnym. Pouczenia nie zwracają się ku obywatelowi jako odbiorcy zawartego w nim komunikatu, a stanowią suchy opis praw, z którego osoba nieposiadająca wykształcenia prawniczego nie jest w stanie wiele wyczytać.
Pouczenia dla podejrzanego i pokrzywdzonego sformułowane w hermetycznym, prawniczym języku nie spełniają wymogów wynikających z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/13/UE z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym (…) oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE z dnia 25 października 2012 r. ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw oraz zastępującej decyzję ramową Rady 2001/220/WSiSW (…). Dyrektywy te wprost wskazują, że informacje powinny zostać udzielone w prostym i przystępnym języku, z uwzględnieniem wszelkich szczególnych potrzeb osób podejrzanych, oskarżonych i pokrzywdzonych (…). Aktualność zachowują zatem uwagi Rzecznika przedstawione w wystąpieniu Rzecznika Praw Obywatelskich do Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 kwietnia 2016 r. (…).
Źródło: Pismo do MS ws. projektów wzorów pouczeń o uprawnieniach i obowiązkach podejrzanego, pokrzywdzonego oraz świadka w sprawach karnych, 29.12.2019 r., dostępny w internecie: rpo.gov.pl.
Materiał źródłowy do zadań 5‑6.
Społeczne oceny wymiaru sprawiedliwości
Z podanej listy proszę wskazać trzy, Pana(i) zdaniem, najistotniejsze problemy, które obecnie dotyczą polskiego wymiaru sprawiedliwości
Odpowiedzi respondentów (w %), których poglądy na polskie sądy i sędziów oparte są przede wszystkim na:
osobistym doświadczeniu
wiedzy z telewizji, gazet, internetu
tym, co inni ludzie mówią o sądach i sędziach
ogół badanych
zbyt skomplikowane procedury postępowań sądowych
26
34
39
33
niewydolny system przepływu informacji pomiędzy sądami
13
13
7
11
korupcja wśród sędziów
26
31
34
30
przewlekłość postępowań sądowych
56
48
47
48
naruszanie przez sędziów przepisów w stosowaniu procedur
7
6
4
6
niekompetencja sędziów
13
9
7
9
wydawanie przez sędziów wyroków na podstawie niewystarczającego materiału dowodowego
15
16
15
15
orzekanie zbyt niskich kar za przestępstwa
20
27
22
23
orzekanie zbyt wysokich kar za przestępstwa
3
2
3
2
nadużywanie tzw. tymczasowego aresztowania
4
6
5
5
zbyt rzadkie stosowanie tzw. tymczasowego aresztowania
6
3
5
4
braki kadrowe w administracji sądowej
8
3
2
4
niewystarczająca liczba sędziów
8
6
5
6
zbyt niski poziom informatyzacji w sądach
9
5
3
5
zła organizacja pracy w sądach
10
11
9
11
zbyt niskie zarobki sędziów
1
1
1
1
notoryczne opóźnienia rozpraw
15
14
18
15
złe traktowanie obywateli
12
6
10
8
zbyt wysokie koszty związane z postępowaniem sądowym
8
13
19
13
nepotyzm przy wyborze ławników
3
2
0
2
inne kwestie
3
1
1
2
trudno powiedzieć
4
7
6
9
Źródło: CBOS, Społeczne oceny wymiaru sprawiedliwości, „Komunikat z badań”, nr 31/2017, dostępny w internecie: cbos.pl [dostęp 29.12.2019 r.].
Na podstawie danych z materiału źródłowego rozstrzygnij, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe czy fałszywe.
Problemem najczęściej wskazywanym przez ogół respondentów jest przewlekłość postępowań sądowych.
{prawda} / {#fałsz}
Większość Polaków uważa, że postępowania sądowe trwają w naszym kraju zbyt długo.
{prawda} / {#fałsz}
Osoby, które czerpią swoją wiedzę o funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości głównie z mediów, w większym stopniu niż pozostali ankietowani uważają, że kary orzekane za przestępstwa są zbyt niskie.
{#prawda} / {fałsz}
Zapoznaj się z materiałami źródłowymi i wykonaj polecenie.
Źródło I
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.Art. 42 (…)
3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 15.07.2020 r.].
Źródło II
Zasada domniemania niewinności fundamentem rzetelnego procesu karnegoGrzegorz G., w gronie innych osób został tymczasowo aresztowany pod zarzutem popełnienia licznych przestępstw kryminalnych. Sąd Apelacyjny rozpoznając jego zażalenie na kolejne przedłużenie tymczasowego aresztowania, w uzasadnieniu swego postanowienia użył stwierdzenia, że oskarżeni, a wśród nich i skarżący „popełnili zarzucane im przestępstwa”. Zdaniem Grzegorza G. doszło w ten sposób do naruszenia zasady domniemania niewinności na skutek stanowczego oświadczenia sądu, iż oskarżony popełnił zarzucany mu czyn przed wydaniem wyroku w jego sprawie.
Źródło: Bogdana Słupska-Uczkiewicz, Zasada domniemania niewinności fundamentem rzetelnego procesu karnego, „Palestra” 2007, nr 3-4, s. 123.
Zapoznaj się z materiałami źródłowymi i wykonaj polecenie.
Źródło I
Opis sytuacji faktycznej
W wypadku samochodowym z winy pani Elżbiety pani Urszula doznała złamania trzonu kręgu, stłuczenia biodra i uda. Sąd rejonowy warunkowo umorzył postępowanie wobec oskarżonej (z uznaniem jej winy za wypadek) – bez zobowiązania do naprawienia szkody. Uznał bowiem, że szkody tej nie da się oszacować. Na mocy art. 67 § 3 Kodeksu karnego nałożył jednak na sprawczynię wypadku obowiązek zapłacenia poszkodowanej 15 tys. zł nawiązki (oraz wpłatę 1000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej). Pani Elżbieta odwołała się, tłumacząc, że 16 tysięcy przekracza jej możliwości: jest wdową i żyje z renty rodzinnej. Nigdy też nie była karana. Zasady ruchu drogowego naruszyła nieumyślnie i miała ubezpieczenie OC, zaś ubezpieczyciel wypłacił pani Urszuli 7 tys. zł odszkodowania. Sąd okręgowy uznał tę argumentację i uchylił nawiązkę oraz świadczenie na Fundusz. Wskazał, że jeśli odszkodowanie nie rekompensuje całości szkody, to pani Urszula może pozwać ubezpieczyciela.
Indeks górny Źródło: opracowanie własne. Indeks górny koniec Źródło: opracowanie własne.
Źródło II
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karnyArt. 67
§ 1. Warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. (…)
§ 3. Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, albo zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę.Źródło: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, dostępny w internecie: prawo.sejm.gov.pl [dostęp 29.12.2019 r.].