Teksty do ćwiczeń

Jan Twardowski Który

Który stworzyłeś
pasikonika jak szmaragd z oczami na przednich nogach
czerwoną trajkotkę z wąsami na głowie
bociana gimnastykującego się na łące
kruka niosącego brodę z dłuższych piór
barana znającego tylko drugą literę łacińskiego alfabetu
kolibra lecącego tyłem
słonia wstydzącego się umierać może dlatego że taki duży
osła tak miłego że głupiego
kowalika chodzącego do góry ogonem
zresztą wszystkich co nie wiedzą dlaczego ale wiedzą jak
kanciaste orzeszki buku co pękają tylko na czworo
anioła po nieobecnej stronie - bez własnego pogrzebu z braku ciała
żabę grającą jak nakręcony budzik
nieśmiertelniki wiodące - więc prawidłowe i nieprawdziwe
dyskretną rozpacz jak pogodne krakanie
logiczną formułkę nad przepaścią
niezawinioną winę
psiaka z półopadniętym uchem
łzę jak skrócony rachunek
chyba jeszcze nie powstał na serio świat
jeszcze trwa Twój uśmiech niedokończony

2 Źródło: Jan Twardowski, Który, [w:] tegoż, Wiersze, wybór W. Smaszcz, Białystok 1994, s. 93.
Jan Twardowski Który stwarzasz jagody

Ty który stwarzasz jagody
królika z marchewką
lato chrabąszczowe
cień wielki małych liści
zawilec półobecny bo uwiędnie zanim go się przyniesie do domu

czosnek niedźwiedzi dla trzmieli
smutek roślin
wydrę na krótkich nogach
ślimaka co zasypia na sześć miesięcy
niezgrabny śnieg co ma wdzięk zanim zacznie tańczyć
serce choćby na chwilę

spraw
niech poeci piszą wiersze prostsze od wspaniałej poezji

3 Źródło: Jan Twardowski, Który stwarzasz jagody, [w:] tegoż, Wiersze, wybór W. Smaszcz, Białystok 1994, s. 150.
Jan Twardowski Stwarzał

Bóg stwarzał wszystko by poznawać siebie
stąd barwa biała zawsze lekka, zielona spokojna
żółta pliszka bo taką i o zmroku widać
jeż na brzegu lasu dowcipne szparagi
ktoś kto umarł przed chwilą wyleciał wesoły
koniec wszystkich spraw naszych wspaniale niejasny
lwica co ogon chwali skoro nie ma grzywy
nietoperz co składa skrzydła i opada szybko
zając co się odbija tylnymi nogami
księżyc jak rencista co wyszedł się martwić
gwiazda polarna co wskazuje biegun
ogromna kula ziemska i świat nieokrągły
jaskinie latem zimne widziane pod wodą
i czas najważniejszy – choć nie wie co będzie
miłość lub inaczej wszystko i daleko

4 Źródło: Jan Twardowski, Stwarzał, [w:] tegoż, Wiersze, wybór W. Smaszcz, Białystok 1994, s. 93.
Jan Kasprowicz Witajcie, kochane góry

Witajcie, kochane góry,
O, witaj, droga ma rzeko!
I oto znów jestem z wami,
A byłem tak daleko!

Dzielili mnie od was ludzie,
Wrzaskliwy rozgwar miasta,
I owa śmieszna cierpliwość,
Co z wyrzeczenia wyrasta.

Oddalne to są przestrzenie,
Pustkowia, bezpłodne głusze,
Przerywa je tylko tęsknota,
Co ku wam pędzi duszę.

I ona mnie wreszcie przygnała,
Że widzę was oko w oko,
Że słyszę, jak szumisz ty wodo,
Szeroko i głęboko.

Tak! Chodzę i patrzę i słucham —
O jakżeż tu miło! jak miło! —
I śledzę, czy coś się tu może
Od kiedyś nie zmieniło?

Nic, jeno w chacie przydrożnej
Zmarł mój przyjaciel leciwy
I uschły dwie wierzby nad rowem,
Strażniczki wiosennej niwy.

A za to świeżem się liściem
Pokryły nasze jesiony
I jaskry się złocą w trawie
Zielonej, niepokoszonej.

A za to płyną od pola
Twórcze podmuchy wieczności,
Co śmierć na życie przetwarza
I ścieżki myśli mych prości.

Witajcie, kochane góry,
O, witaj, droga ma rzeko!
I oto znów jestem z wami,
A byłem tak daleko!

5 Źródło: Jan Kasprowicz, Witajcie, kochane góry, [w:] tegoż, Księga ubogich, Warszawa 1934, s. 5.
1
Pokaż ćwiczenia:
R14GLDd8Muy2q1
Ćwiczenie 1
Spośród poniższych określeń wybierz i zaznacz te, które charakteryzują franciszkańską wizję świata. Możliwe odpowiedzi: 1. afirmacja życia, 2. hołdowanie hasłu memento mori, 3. pokora, 4. miłość i powszechne braterstwo, 5. radość, 6. przekonanie o panowaniu nad światem przyrody, 7. ścisła asceza, 8. wiara, że śmierć jest ostatecznym szczęściem, gdyż daje zjednoczenie z Bogiem, 9. ideał służby, 10. kult świętych, 11. chrystocentryzm
R1bjlDAiqhf541
Ćwiczenie 2
Jaki środek artystycznego wyrazu stanowi dominantę kompozycyjną utworów: Który, Który stwarzasz jagody oraz Stwarzał Jana Twardowskiego? Zaznacz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. metafora, 2. porównanie, 3. wyliczenie, 4. apostrofa
111
Ćwiczenie 3

W tabeli zawarto cytaty z wybranych utworów Jana Twardowskiego. Określ, jakie cechy franciszkańskiej duchowości można dostrzec w przytoczonych fragmentach.

RsP5p9YMMp08E
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
R4NyhkrjvpXrv
1. Wstyd mi, Boże, ogromnie, że jak grzesznik piszę,że z czasem zapomniałem Tomasza z Akwinu,że gdy w maju litania - słowika wciąż słyszę,a jadąc do chorego - sławię dzikie wino.[...]Jan Twardowski, Spowiedź [w:] tegoż, Wiersze, wybór i posłowie W. Smaszcz, Białystok 1994, s. 32. (Uzupełnij) 2. Panie Jezu chyba nie lubisz jak Cię męczą organami w kościołachdość masz muzyki Bacha -[...]Jan Twardowski, Do Jezusa umęczonego organami, [w:] tegoż, Wiersze, wybór i posłowie W. Smaszcz, Białystok 1994, s. 57. (Uzupełnij) 3. Gdyby przyszli do Ciebie wtedyw świętą noc kiedy świeciła jedna czytelna gwiazdaci co uważają że trzeba wszystko mieć żeby nie przestać być[...]Ty tłumaczyłbyś otwartymi oczamize zmarzniętą matką przy policzkuże naprawdę jesteś więc oddajesz wszystko Jan Twardowski, O firankach w stajni, [w:] tegoż, Wiersze, wybór i posłowie W. Smaszcz, Białystok 1994, s. 59. (Uzupełnij) 4. [...]spokorniała miłośći bez niej czuły bocianspokorniał rozum i bez niego jest prawdaspokorniało to co na pewno bo wszystko inaczej Jan Twardowski, Pokora, [w:] tegoż, Wiersze, wybór i posłowie W. Smaszcz, Białystok 1994, s. 329. (Uzupełnij) 5. Czytamy - Bóg tak umiłował świat...a więc nie tylko ludziale i pliszkęodymioną pszczołęjeża eleganta wprost spod igły[...]gruszę co kwitnie zaraz przed jabłoniąliście konwalii prawie bez ogonkacielę co za matką się wleczea my tak czulimy się do Bogajakby On miał nas tylko kochać na świecie Jan Twardowski, Nie tylko my, [w:] tegoż, Wiersze, wybór i posłowie W. Smaszcz, Białystok 1994, s. 268. (Uzupełnij).
R1Jbxw5GWbgq811
Ćwiczenie 4
Uzupełnij poprawnie tekst jedną z podanych opcji. Utwory Jana Twardowskiego odznaczają się specyficzną formą wierszową. Jak widać na podstawie podanych utworów, charakteryzuje ją dążenie do komunikatywności odejście od komunikatywności. Teksty poetyckie Twardowskiego cechują się silnym sprozaizowaniem nasileniem funkcji poetyckiej i zrytmizowaniem. Poeta posługuje się wierszem wolnym i białym tonicznym i białym, co wpływa na klarowność przekazu. Rytm jest wyznaczany przez intonację wznoszącą intonację opadającą. W wierszach KtóryKtóry stworzyłeś jagody zastosowano formę monologu poetyckiego modlitwy. W utworze Stwarzał podmiot liryczny skupił się na opisie dzieła kreacji Boga. Zastosowanie wyliczeń anafor ma na celu ukazanie różnorodności i bogactwa życia na ziemi. Jest wyrazem zachwytu znudzenia nim. Ostatnie wersy wszystkich trzech utworów stanowią swego rodzaju puentę pouczenie.
21
Ćwiczenie 5

Opisz koncepcję Boga i świata przedstawioną w utworach ks. Jana Twardowskiego.

RdfHLKsXvk3WD
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 6

Opisz, w jaki sposób w wierszach ks. Jana Twardowskiego zostaje ukazany człowiek.

RCBBvdBTCbCYV
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 7

Podaj argumenty wskazujące na to, czy twórczość ks. Twardowskiego można określić jako przesyconą franciszkańską wizją świata. Posłuż się cytatami z utworów poety.

R1R5Qw6qpM8eW
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8

Porównaj franciszkańską wizję świata przedstawioną w wierszach ks. Jana Twardowskiego z wyobrażeniem świata prezentowanym w Księdze ubogich Jana Kasprowicza. Zwróć uwagę zarówno na podobieństwa, jak i różnice.

R1SaSR3tNdB45
(Uzupełnij).
Praca domowa

Zapoznaj się z wierszem Zbigniewa Herberta Pica Pica L i odpowiedz na pytania:

  1. Jakie elementy franciszkańskiej wizji świata zostały wykorzystane w utworze?

  2. W jaki sposób został przedstawiony w utworze Jan Twardowski?

  3. Jaki jest stosunek podmiotu do bohatera lirycznego?

  4. Na czym polega polemika między Zbigniewem Herbertem i Janem Twardowskim?

Herbert Herbert Pica Pica L.

od wczesnej wiosny
do późnej jesieni
rankiem
za oknem mojej sypialni
przelatuje
sroka
 
w annałach
kronikach
tablicach genealogicznych
zwana Pica Pica
z rodu kondotierów
krwawych i podstępnych
 
niech nas nie zwodzi
czystość kolorów
soczyste listowie nieba
niepokalana biel śniegu
 
tylko jej śpiew
śpiew grzechotnika
odsłania jej
 
prawdziwy charakter
morderczyni niemowląt
 
należałoby
powściągnąć zachwyt
przestrzegać 
piętnować
rzucić klątwę
zedrzeć z niej
obłok zachwytu
którym osłania zbrodnię
wtrąca w wahanie
lekkomyślne dusze
 
co zatem czynić
co czynić wypada
 
-- ha
wiem co zrobię
 
wynajmę
księdza Jana Twardowkiego
piewcę rodzimego drobiu
jako Egzorcystę Natury
do specjalnych poruczeń
 
kiedy ksiądz
wyjdzie nagle z cienistego 
konfesjonału zagajnika
ptaszysko może dostać
zawału serca ze strachu
i na miejscu skonać
 
zresztą księdzu przyda się także
trochę ruchu
na świeżym powietrzu
od wczesnej wiosny
do późnej jesieni
rankiem
za oknem mojej sypialni
przelatuje
sroka
 
w annałach
kronikach
tablicach genealogicznych
zwana Pica Pica
z rodu kondotierów
krwawych i podstępnych
 
niech nas nie zwodzi
czystość kolorów
soczyste listowie nieba
niepokalana biel śniegu
 
tylko jej śpiew
śpiew grzechotnika
odsłania jej
 
prawdziwy charakter
morderczyni niemowląt
 
należałoby
powściągnąć zachwyt
przestrzegać 
piętnować
rzucić klątwę
zedrzeć z niej
obłok zachwytu
którym osłania zbrodnię
wtrąca w wahanie
lekkomyślne dusze
 
co zatem czynić
co czynić wypada
 
-- ha
wiem co zrobię
 
wynajmę
księdza Jana Twardowkiego
piewcę rodzimego drobiu
jako Egzorcystę Natury
do specjalnych poruczeń
 
kiedy ksiądz
wyjdzie nagle z cienistego 
konfesjonału zagajnika
ptaszysko może dostać
zawału serca ze strachu
i na miejscu skonać
 
zresztą księdzu przyda się także
trochę ruchu
na świeżym powietrzu

6 Źródło: Herbert Herbert, Pica Pica L., [w:] Zbigniew Herbert, Epilog burzy, Wrocław 1998, s. 36.