Sprawdź się
Wymień trzy czynniki utrudniające zachowanie skamieniałości w środowisku lądowym.
Oceń znaczenie skamieniałości przewodnich przy ustalaniu wieku względnego skał.
Na fotografii przedstawiono jedną ze skamieniałości przewodnich. Wyjaśnij, dlaczego są dobrymi skamieniałościami dla kambru.
Na podstawie poniższego tekstu źródłowego dopasuj odpowiednie nazwy osadów do przekroju geologicznego oraz dopasuj skamieniałość przewodnią.
„Jedne z najlepiej udokumentowanych i odsłoniętych profili osadów kambru występują na Syberii, ich występowanie stwierdzono również w południowej Europie, w Kanadzie, na Antarktydzie i w Australii. W akwenach otwartego morza pojawiały się osady głębokomorskie, tj. wapienie pelagiczne z przeławiceniami mułowców i iłowców. Na szelfach w strefach klimatu umiarkowanie chłodnego i chłodnego gromadziły się skały okruchowe, tj. piaskowce, mułowce i iłowce, do których materiał był dostarczany z niszczonych (zrównywanych) lądów. Na obszarach platformowych utworzyły się w wielu miejscach na świecie ciemne osady ilaste, związane genetycznie ze środowiskami beztlenowymi. […]
We wczesnym karbonie w wyniku stopniowego zalewania obrzeży kontynentów przez morza tworzyły się szerokie szelfy, na których powstawały płytkowodne osady wapienne, m.in. wapienie oolitowe i organodetrytyczne, łącznie zaliczane do facji tzw. wapienia węglowego, znanej z powierzchniowych odsłonięć […]. Zasadnicze zmiany paleogeografii w późnym karbonie spowodowało rozprzestrzenienie się formacji węglonośnych, zwane formacjami produktywnymi, które charakteryzuje wielokrotne przeławicanie warstw węgla z innymi osadami. Na obrzeżach tworzącej się Pangei sedymentacja morskich osadów węglanowych lub okruchowych trwała przez cały karbon (m.in. obrzeże Uralu) […].
Rozległość kontynentu Gondwany, istnienie licznych obszarów suchych i brak wielkoskalowych procesów górotwórczych spowodowały, że szczególnie częstym typem skał w triasie są czerwone piaskowce, mułowce i iłowce. W marginalnych strefach kontynentu zalewanych przez morza powstawały różne typy wapieni i dolomitów. Ciepły klimat i płytkość stref morskich sprzyjały ewaporacji, stąd też w osadach triasu często występują wkładki soli […].
Wśród utworów kredy w Europie występują skały w kilku facjach; fację lądową i słodkowodno‑lądową, zwaną wealdem, powstałą we wczesnej kredzie, reprezentują skały okruchowe (iłowce, mułowce, piaskowce, zlepieńce), zawierające szczątki lądowych i słodkowodnych roślin i zwierząt. […] Płytkomorskie skały organogeniczne, charakterystyczne dla mórz ciepłych, szeroko rozprzestrzenione w górnych piętrach kredy dolnej na południowych brzegach kontynentu europejskiego i w zewnętrznej strefie Tetydy to facja zwana urgonem […], tworzą ją masywne wapienie rafowe zbudowane z korali, glonów wapiennych, gruboskorupowych małży, skorupek dużych otwornic bentonicznych. Fację gozawską […] stanowią płytkomorskie osady kredy górnej: są to występujące na przemian skały okruchowe (brekcje, zlepieńce, piaski i piaskowce) z wkładkami lignitów i skały węglanowe (wapienie i margle), znane z zewnętrznej strefy oceanu Tetydy.
Osady [kenozoiku – przyp. red.] są bardzo zróżnicowane. Wśród osadów morskich przeważają osady okruchowe (piaski, mułki i iły) oraz wapienie, ale występują także gipsy (po części przeobrażone w wapienie osiarkowane, stanowiące skałę macierzystą złóż siarki rodzimej) i sole. Wśród osadów lądowych obok utworów okruchowych występują powszechnie węgle brunatne, których miąższość niejednokrotnie przekracza 100 m”.
Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN Indeks dolny koniecŹródło: Encyklopedia PWN