Sytuacja liryczna to ogół zjawisk przedstawionych w utworze lirycznym; na sytuację liryczną składają się przede wszystkim: charakterystyka podmiotu lirycznego i bohatera lirycznego (kto mówi?, do kogo mówi?), okoliczności, w których mówi podmiot liryczny (gdzie?, kiedy?), jego stosunek do opisywanego świata (jak mówi?).

Sprawdź, czy w twoich odpowiedziach znalazły się informacje o tym, że:

- podmiot liryczny to samotny obserwator sceny rozgrywającej się na polu

- zwraca się do odbiorcy, stosując wykrzyknienia i pytania retoryczne; odbiorcą może być każdy

- podmiot liryczny opisuje codzienną sytuację: pracę żniwiarki na polu; sytuacja ta staje się pretekstem do opisu przeżyć osoby mówiącej związanych z kontemplacją świata natury

- podmiot liryczny wyraża się w emocjonalny sposób

- opisywana sytuacja odbywa się na polu latem, podczas żniw. Pierwsze trzy strofy ukazują opis żniwiarki w czasie teraźniejszym, ostatnia strofa zapisana w czasie przeszłym wskazuje na dystans, z którego postać mówiąca wspomina piękną pieśń.

Jeśli nie pamiętasz, czym charakteryzują się podane środki stylistyczne, skorzystaj ze Słownika terminów literackich. Pamiętaj, że określając funkcję środków stylistycznych, należy uwzględnić efekt artystyczny, jaki poeta uzyskał dzięki ich zastosowaniu.

Sprawdź, czy twoja odpowiedź wskazuje na rolę danego środka w tworzeniu przesłania utworu i budowania znaczeń związanych z podkreśleniem niezwykłości przeżycia wywołanego zasłyszaną pieśnią w obcym języku.

Przykładowe odpowiedzi:

1) eksklamacja (inaczej wykrzyknienie)

cytat:  „Słuchaj!” albo „Przystań lub przejdź na palcach!”

funkcja: zwrócenie uwagi odbiorcy, wyrażenie emocji podmiotu lirycznego

2) metafora

cytat:  „Dolina się przelewa / Dźwiękiem melodii, którą śpiewa.”

funkcja: budowa poetyckiego obrazu, który jednocześnie oddziałuje na różne zmysły odbiorcy (słuch i wzrok)

3) epitet

cytat: „żałosne tony”

funkcja: budowanie nastroju

4) pytanie retoryczne

cytat:  „Nie powie nikt mi, o czym pieśń jej?”

funkcja: podkreślenie samotności podmiotu lirycznego obserwującego równie samotną żniwiarkę

Aby wyjaśnić symbolikę związaną z ptakami, możesz skorzystać z odpowiedniego słownika, np. Słownika symboli. Zastanów się również nad znaczeniem związków frazeologicznych odnoszących się do tych ptaków, np. „śpiewać jak słowik”.

Sprawdź, czy wskazana przez ciebie symbolika ptaków wskazuje m.in. na piękny głos, śpiew, kunszt poetycki, zdolność wywoływania wzruszeń. Słowik symbolizuje również samotność - samotna jest także żniwiarka. Wordsworth zestawia pieśń żniwiarki z ptasim śpiewem, przywołując utrwaloną symbolikę i tradycję poetycką, podkreśla jednak, że te konwencjonalne porównania są niewystarczające do opisania piękna pieśni.

Zwróć uwagę na to, jakie emocje wywołuje w wędrowcu zasłyszana pieśń. Określ, z czego te emocje wynikają.

Sprawdź, czy twoja odpowiedź wskazuje na zdolność sztuki do budzenia wzruszeń. Wordsworth podkreśla fakt, że sztuka przekracza granice kulturowe, a nawet granice języka. Pieśń może wywoływać uczucia i emocje, nawet gdy nie rozumiemy jej słów.

Zwróć uwagę np. na tematykę, nastrój lub środki wyrazu zastosowane w tekstach kultury.

Sprawdź, czy sformułowane przez ciebie argumenty potwierdzają korespondencję znaczeń pomiędzy tekstem literackim a plastycznym.

Zwróć uwagę na relację na linii człowiek - natura. Omów, jaki jest stosunek postaci mówiącej do sytuacji, którą opisuje.

Sprawdź, czy twoja odpowiedź odnosi się do odsunięcia człowieka od świata przyrody i związanego z tym poczucia straty.

Przeanalizuj stosunek postaci mówiącej do bóstw pogańskich: Trytona i Proteusza. Zwróć uwagę na wartości reprezentowane przez te postaci.

Sprawdź, czy twoja odpowiedź wskazuje na głębokie poczucie straty postaci mówiącej. Podmiot odwołuje się do wierzeń pogańskich, które stają się symbolem cywilizacji, w której przyroda odgrywała ogromną rolę w życiu człowieka. Poeta wyraża tym samym pragnienie odnalezienia pierwotnej więzi z naturą.

Sprawdź, czy twoja odpowiedź odnosi się do ukazania w utworze pogoni za fałszywymi wartościami opartymi na materializmie i przywiązaniu do nietrwałych dóbr doczesnych. Poeta podkreśla, że ludzie stali się głusi nie tylko na język przyrody, ale przede wszystkim zaniedbują potrzeby ducha ‒ skupiają się na kwestiach nieistotnych, przyziemnych.

Sprawdź, czy twoja odpowiedź odnosi się do uniwersalnych wartości, ważnych zarówno dla ludzi współczesnych poetom jezior, jak i tobie, człowiekowi XXI wieku. Zwróć uwagę na takie kwestie, jak potrzeba kontaktu z naturą, powrót do źródeł człowieczeństwa, niezgoda na materializm.