Sprawdź się
– Puśćcie mnie, do diabła! – wołał K., którego już przyparli do szafy. – Nie można wymagać ode mnie odświętnego stroju, skoro napada się na mnie w łóżku.
To słowa, które padają na początku powieści. Opowiedz, w jakiej sytuacji znalazł się główny bohater Józef K.
Dopasuj terminy prawnicze, które pojawiają się w powieści Kafki, do definicji w tabeli.
Przeczytaj poniższy fragment powieści Franza Kafki, a następnie zastanów się, o czym świadczy mundur urzędnika państwowego. Wybierz właściwe odpowiedzi spośród podanych.
Zapoznaj się z poniższym fragmentem powieści Franza Kafki, a następnie zastanów się, o czym świadczy mundur urzędnika państwowego. Wybierz właściwe odpowiedzi spośród podanych.
Proces[Informator sądowy] mężczyzna, który był zresztą elegancko ubrany i zwracał uwagę zwłaszcza popielatą kamizelką z dwoma długimi, ostrymi końcami, wybiegającymi spiczasto w dół […].
My, to znaczy urzędnicy, uznaliśmy, że trzeba informatora, który ustawicznie i jako pierwszy styka się ze stronami, także elegancko ubrać, ze względu na pierwsze dobre wrażenie. My pozostali, jak pan to zaraz może po mnie poznać, jesteśmy niestety bardzo źle i staromodnie ubrani; nie ma też wiele sensu wydawać na strój, bo jesteśmy prawie bez przerwy w kancelariach, śpimy tu nawet. Ale jak powiedziałam, uważaliśmy, że dla informatora ładny strój jest niezbędny. Ponieważ jednak nie można go było otrzymać od naszego zarządu, który pod tym względem jest trochę dziwny, zrobiliśmy zbiórkę – także i strony złożyły się na to – i kupiliśmy mu to oto piękne ubranie i jeszcze inne. Wszystko to na to, by robił dobre wrażenie, ale on przez swój śmiech psuje wszystko i odstrasza ludzi.
Źródło: Franz Kafka, Proces, tłum. B. Schulz, Warszawa 1974, s. 72–73.
Uzupełnij mapę myśli o cechy, jakie zostają przypisane sądowi w powieści Kafki. Zilustruj je cytatami.
- Nazwa kategorii: sąd
- Elementy należące do kategorii sąd
- Elementy należące do kategorii Koniec elementów należących do kategorii
- Elementy należące do kategorii Koniec elementów należących do kategorii
Stwórz listę, w której wymienisz cechy, jakie zostają przypisane sądowi w powieści Kafki. Poprzyj je cytatami.
Przeczytaj fragment powieści Franza Kafki i wyjaśnij, jaką rolę w utworze odgrywa adwokat Huld.
Zapoznaj się z fragmentem powieści Franza Kafki i wyjaśnij, jaką rolę w utworze odgrywa adwokat Huld.
ProcesAle mój wuj nalegał, bym panu oddał pełnomocnictwo w mej sprawie, zrobiłem to, aby mu sprawić przyjemność. I teraz miałem bądź co bądź prawo spodziewać się, że odtąd łatwiej mi przyjdzie ów proces niż dotychczas, gdyż daje się przecież pełnomocnictwo adwokatowi, aby zrzucić z siebie częściowo ciężar procesu. Ale stało się wprost przeciwnie. Nigdy dotąd nie miałem tak wielkich trosk z powodu procesu, jak od czasu, gdy pan przejął obronę. Póki byłem sam, nie przedsiębrałem nic w mojej sprawie, a mimo to prawie nie czułem jej istnienia, teraz natomiast miałem obrońcę, wszystko było tak pomyślane, by coś się stało, nieustannie i z coraz większym napięciem oczekiwałem pana interwencji, lecz ona nie następowała. Otrzymywałem wprawdzie od pana różne informacje o sądzie, których nikt nie mógłby mi udzielić, ale to mi nie może wystarczyć, gdyż obecnie proces niewidzialnie, wprost z dnia na dzień coraz bliżej i ciaśniej mnie osacza.
Źródło: Franz Kafka, Proces, tłum. B. Schulz, Warszawa 1974, s. 184–185.
Tekst do ćwiczeń 6‑8
Idealny aparat władzy a jednostka. Uwagi o modelu Kafkowskim1. Tam, gdzie działa idealny aparat władzy, brak jasno sformułowanego prawa, jednostka nie może być pewna, czy jakichś przepisów przypadkiem nie naruszyła. W tej sytuacji przesłuchanie powinno by leżeć w interesie aresztowanego. Mogłoby mu ono dać przynajmniej jakiś punkt zaczepienia dla wyjaśnień, o co został posądzony. Przesłuchanie umożliwia nadto kontakt z aparatem władzy, na niskim szczeblu rzecz prosta. Z drugiej strony przesłuchanie stwarza dla zatrzymanego sytuację niebezpieczną. Może on, udzielając odpowiedzi na zadawane pytania, których cel jest mu nieznany, naprowadzić aparat władzy na trop czegoś, co by go obciążało, a z czego on sam nie zdawałby sobie sprawy.
2. Proces sprowadza się w gruncie rzeczy do przesłuchań. Potem nieznana bliżej instancja feruje wyrok i zleca katom jego wykonanie. Zazwyczaj zapadają w tym trybie wyroki śmierci. Najlepszym sposobem zachowania obwinionego jest zabieganie o przewleczenie procesu.
3. O pomoc interesant może się zwracać jedynie do ludzi, którzy są związani z aparatem władzy, to jest do woźnych sądowych […], adwokatów oficjalnych i adwokatów pokątnych, kochanek urzędników, a także osób, które mają stale kontakty z urzędem, jak TitorelliTitorelli z Procesu.
4. Gdzie idealny aparat władzy sprawuje rządy, tam muszą być pogardzani. Z jednej strony osłania on urzędy przed natrętami, to znaczy przed obwinionymi, petentami i im podobnymi, którzy, gdy już nie wierzą w sprawiedliwość, zaczynają dochodzić swego krzywymi drogami. To ich popycha w ramiona pogardzanych. Z drugiej strony świat pogardzanych jest najlepszą szkołą tego, co jest związane z pojęciem władzy.
5. Idealny aparat władzy wydaje się nieprzenikniony. Nie wiadomo, jaki ma mechanizm, kto i jak decyduje o jego działaniu i kto za to, jak on działa, odpowiada. Interesant ma w najlepszym razie kontakt z najniższymi funkcjonariuszami.
6. Idealny aparat władzy nie musi liczyć się z jednostkami. Nie dla społeczeństwa istnieje. Nie można więc wymagać od niego, aby cokolwiek szybko i dobrze załatwiał. Tempa i trybu postępowania nie może dyktować mu interesant. Decydują o tym bowiem zależności wewnętrzne w samym aparacie władzy. Jednostka nie mająca wglądu w te sprawy nie może wiedzieć, czy funkcjonuje on dobrze czy źle. Nie jej rzeczą jest to oceniać. Powinna raczej przyjmować, że ma do czynienia z aparatem idealnym, czyli takim, który funkcjonuje zgodnie z możliwościami i potrzebami.
7. Istota idealnego aparatu władzy wymaga, aby nie czynił on wrażenia organizacji działającej sprawnie. Bałagan jest jednym z jego atrybutów. Musi on uczyć interesantów z jednej strony cierpliwości i pokory, z drugiej zostawiać im łut nadziei, że gdzieś przecież znajdą lukę, dzięki której będą mogli popchnąć swoją sprawę. Interesant szybko wyzbywa się złudzeń, że aparat władzy pracuje dla niego i z myślą o nim udoskonala swe organizacyjne formy.
8. Aparat władzy jest idealny, jeżeli panuje nad informacjami i wiedzą w ogóle. On jeden jest w posiadaniu przepisów prawa i tylko on zna całokształt społecznych zjawisk. Niczego takiego jak praca nie potrzebuje. Opinia publiczna winna żywić się plotką.
9. Idealny aparat władzy reaguje z wielką wrażliwością na wszelkie przejawy kurczenia się obszaru jego panowania.[...] Idealnemu aparatowi władzy przypisuje się wiele atrybutów przynależnych Bogu. Bóg jest wszechobecny i wszechmocny, nieprzystępny i niezgłębiony, wieczny i niezbadany w swych wyrokach, ma niewiadomą postać i nieznane oblicze.
Źródło: Karol Sauerland, Idealny aparat władzy a jednostka. Uwagi o modelu Kafkowskim, „Literatura na świecie” 1987, nr 2 (187), s. 161–171.
Przeczytaj fragmenty eseju Karola Sauerlanda i zapisz, jak autor opisuje usytuowanie jednostki w idealnym aparacie władzy.
Zapoznaj się z fragmentami eseju Karola Sauerlanda i zapisz, jak autor opisuje usytuowanie jednostki w idealnym aparacie władzy.
Wyjaśnij, na czym polegają wskazane przez autora tekstu podobieństwa pomiędzy aparatem władzy a Bogiem.
Obejrzyj film Matrix, Igrzyska śmierci lub inny dystopijnydystopijny obraz, w którym bohater zmaga się z systemem. Wskaż podobieństwa z prozą Franza Kafki. Zwróć uwagę na walkę jednostki z bezosobowym aparatem władzy. Przygotuj konspekt wypowiedzi do dyskusji na forum klasy.
Zapoznaj się z filmem Matrix, Igrzyska śmierci lub innym dystopijnymdystopijnym tekstem kultury, w którym bohater zmaga się z systemem. Podaj podobieństwa z prozą Franza Kafki. Zwróć uwagę na walkę jednostki z bezosobowym aparatem władzy. Przygotuj konspekt wypowiedzi do dyskusji na forum klasy.