Sprawdź się
Przeanalizuj poniższą ilustrację i ją podpisz, zaznaczając przedstawicieli jakich grup społecznych ukazuje: tych, którzy się modlą, tych, którzy rządzą, czy tych, którzy pracują. Określ, po czym to rozpoznajesz. Do każdego z nich dopasuj odpowiednie stwierdzenia spośród zamieszczonych poniżej.
Przeanalizuj opis ilustracji i zastanów się przedstawicieli jakich grup społecznych ukazuje: tych, którzy się modlą, tych, którzy rządzą, czy tych, którzy pracują. Określ, po czym to rozpoznajesz.
Rysunek przedstawia symboliczną scenę. W górnej części widzimy Chrystusa w aureoli siedzącego na półkolu z rozpostartymi rękoma. Przed nim po obu stronach stoją osoby duchowne ubrane w liturgiczne szaty. W dole rysunku dwóch chłopów z motykami przekopuje ziemię.
| Cecha | Ci, którzy się modlą | Ci, którzy rządzą | Ci, którzy pracują |
| mieli niewielkie prawa dotyczące swobody wyboru małżonka | □ | □ | □ |
| mieli prawo do posiadania ziemi | □ | □ | □ |
| sprawowali urzędy polityczne | □ | □ | □ |
| zajmowali się przepisywaniem ksiąg | □ | □ | □ |
| organizowali biesiady i w nich uczestniczyli | □ | □ | □ |
| mieli obowiązek pracy przez określoną liczbę dni w tygodniu na ziemi pana feudalnego | □ | □ | □ |
| by czuć się pełnoprawnym członkiem wspólnoty, musieli uzyskać obywatelstwo | □ | □ | □ |
| mieli obowiązek dostarczania danin i rent | □ | □ | □ |
| mieli wolność prowadzenia działalności gospodarczej | □ | □ | □ |
| podlegali innemu prawu | □ | □ | □ |
| zajmowali się handlem, rzemiosłem | □ | □ | □ |
| niektórzy mieli prawo do wolności osobistej osiągniętej drogą wykupu | □ | □ | □ |
| nie płacili podatków bezpośrednich | □ | □ | □ |
Zapoznaj się z tekstem i określ, w jaki sposób jego autor, francuski biskup i poeta Adalberon z Laon, uzasadniał średniowieczny podział społeczny. Jaki stosunek miał on do tego podziału?
Adalberon, biskup Laon, o trzech stanachSpołeczeństwo wiernych tworzy jedno jedyne ciało, ale państwo składa się z trzech ciał. Prawo ludzkie odróżnia dwie klasy: [feudałowie] i poddani, bowiem nie są tym samym prawem rządzeni […]. Ci pierwsi są wojownikami, opiekunami kościołów, są obrońcami ludzi, wielkich i małych, wszystkich, a równocześnie i siebie, zapewniając bezpieczeństwo. Inną klasą jest klasa poddanych: to nieszczęśliwe plemię cokolwiek ma – ma za cenę swojego trudu. Któż by zdołał, z liczydłem w ręku, obrachować starania, jakimi są zajęci poddani, ich długie marsze, ich ciężką pracę? Poddani dostarczają wszystkim wszystkiego: pieniędzy, odzienia, pożywienia; człowiek wolny nie mógłby żyć bez poddanych […]. Dom Boży uważamy za jeden, jest więc podzielony na trzy części: jedni modlą się, drudzy walczą, inni wreszcie pracują. Te trzy części, współżyjące ze sobą, nie cierpią na tym rozdziale, usługi przy jednych świadczone są warunkiem działania części pozostałych; każda po kolei podejmuje się ulżyć całości. I tym sposobem ta troista całość jest jednak jednolita […].
Źródło: Adalberon, biskup Laon, o trzech stanach. Cytat za: fragment poematu dla Roberta Pobożnego (ok. 1200 r.), dostępny online: strategie.net.pl.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Na miniaturze są ukazani przedstawiciele wszystkich stanów społecznych. | □ | □ |
| Przynależność stanową zaznaczono na miniaturze poprzez ubiór i zachowanie się przy stole. | □ | □ |
| Scena przedstawiona na miniaturze dowodzi, że stan możnych był jednolity pod względem pozycji społecznej i majątkowej. | □ | □ |
Spośród poniższych stwierdzeń wybierz te, które charakteryzują monarchię stanową w Europie. Następnie ułóż definicję monarchii stanowej.
- Władza królewska nie jest dziedziczona w dynastii jak prywatny spadek.
- Państwo jest własnością władcy.
- Władzy króla nie ograniczają żadne prawa.
- Królowie nie mają prawa rozporządzać ziemiami według swego uznania.
- Król współrządzi z reprezentacją stanową.
- Król wydziela dzielnice swoim synom.
- Król pełni funkcje reprezentacyjne.
- Państwo i władza stanowią ojcowiznę przekazywaną synom.
- Król jest panem wszystkich swych poddanych i najwyższym sędzią.
Przeanalizuj poniższe fragmenty tekstów i dopasuj do nich odpowiednie pytania.
W jakich okolicznościach nastąpiło przekształcenie się rycerstwa w szlachtę?, W jaki sposób / na podstawie jakich kryteriów określało się, że ktoś jest szlachcicem?, Czy szlachta była stanem jednolitym pod względem majątkowym i prawnym?
| Pod uwagę należy brać dwie okoliczności. Po pierwsze o przynależności do stanu szlacheckiego zaczęło decydować urodzenie. Nie był to czynnik jedyny, ale bardzo ważny. Samo posiadanie lenna lub ziemi na prawie rycerskim i wynikający z tego faktu obowiązek służby wojskowej już nie wystarczał. Trzeba było wykazać się pochodzeniem ze szlachetnego rodu. Po drugie doszło do pewnego ujednolicenia statusu prawnego rycerstwa, co było skutkiem przywilejów. To dzięki nim pod koniec średniowiecza w wielu krajach Europy szlachta nie płaciła podatków bezpośrednich. | |
| W jej [szlachty] skład wchodzili książęta krwi, czyli członkowie dynastii królewskiej, hrabiowie, właściciele wielkich i zwartych kompleksów terytorialnych, wreszcie posiadacze małych lenn. […] W parlamencie angielskim zasiadali tacy, których król zapraszał imiennie, oraz tacy, którzy przybywali jako reprezentanci rycerstwa zamieszkującego dane hrabstwo. | |
| Aby się wśród stanu uprzywilejowanego utrzymać, trzeba było żyć, jak przystało na nobila. […] Stąd rosnące znaczenie herbów, obyczaju rycerskiego, turniejów. Splendor, z jakim organizowano turnieje, przekraczał w późnym średniowieczu wszystko, co się dotąd spotykało. Przywiązywano wielką wagę do rytu rycerskiej inicjacji. Rycerz pasowany zajmował wysokie miejsce w hierarchii społecznej. […] Do takiego życia potrzebne były pieniądze. Kto nie miał środków finansowych, ze stanu uprzywilejowanego wypadał […]. |
Przeanalizuj dwa teksty źródłowe, a następnie rozstrzygnij, który z nich odnosi się do monarchii stanowej. Uzasadnij odpowiedź.
Tekst A
Ponieważ wszystkim jest doskonale znane, że nie posiadam niczego, co pozwoliłoby mi się wyżywić i odziać, dlatego też zwróciłem się do Waszej łaskawości i postanowiłem, że powinienem się oddać i powierzyć waszej opiece . Dokonałem też tego na następujących warunkach: winniście mnie wspierać i wspomagać tak wyżywieniem, jak odzieżą, abym mógł stosownie do tego służyć Wam i być pożytecznym, a dopóki będę żył, winienem jestem wam służbę i posłuszeństwo na prawach wolnego człowieka i nie jestem w mocy za żywota mego uwolnić się spod waszej władzy i opieki, lecz aż do śmierci winien jestem pozostawać pod waszą władzą i ochroną. Stąd ułożono się, że gdyby jeden z nas naruszył tę umowę, określoną sumę solidów zapłaci drugiej stronie, sama zaś umowa niechaj pozostanie trwale w mocy.
Cytat za: Jakub Kufel, Przemysław Ruchlewski, Historia. Ślady czasu. Podręcznik do liceum i technikum, Gdańsk 2919, s. 224.
Tekst B
W imię pańskie. Amen. […] My Ludwik z bożej łaski węgierski, polski, dalmacki etc. król, chcemy aby doszło do wiadomości wszystkich, tak obecnych, jak i przyszłych, że: […] 5. Ponieważ zaś rzeczona szlachta nasza w szczególnej swej do nas miłości przyjęła […] i potomstwo nasze żeńskie, tak samo jak męskie, sobie za księcia i pana – przeto […] zwalniamy i wyjmujemy od składania wszelkich danin, podatków i opłat, tak ogólnych, jaki szczegółowych, jakimkolwiek mianem by się zwały, wszystkie miasta, grody, posiadłości, miasteczka i wsie, mieszkańców wsi całego Królestwa Polskiego, należących do panów i wszystkiej szlachty – oraz chcemy aby byli zwolnieni, oswobodzeni wyjęci od wszelkich posług, robót i dostaw, tyczących się tak ludzi, jak i rzeczy. Chcemy zadowolić się tym tylko, aby corocznie na św. Marcina wyznawcę (11 listopada) nam i następcom naszym na znak najwyższego panowania i uznania korony Królestwa Polskiego płacono po dwa grosze zwykłej monety, w królestwie obieg mającej, których czterdzieści osiem idzie na grzywnę polską, z każdego osiadłego i dzierżonego łanu lub jego części. […] 8. Jeśli podczas panowania naszego lub następców naszych potrzeba nam będzie wyruszyć na wyprawę poza granice Królestwa Polskiego i jeśli szlachcie polskiej w naszej obecności lub bez nas z jakimkolwiek nieprzyjaciółmi w tej wyprawie przyjdzie bitwę stoczyć lub mieć spotkanie, w którym niektórzy będą do niewoli wzięci i poniosą większe lub mniejsze szkody w rzeczach lub osobach, wtedy im wypłacimy odszkodowanie.
Źródło: pthlodz.uni.lodz [dostęp 29.08.2020 r.].
Uzasadnienie
Przeanalizuj poniższy tekst autorstwa Marsyliusza z Padwy, średniowiecznego włoskiego filozofa i pisarza politycznego, a następnie określ na podstawie przytoczonego fragmentu, jakiej formy ustrojowej był on zwolennikiem. Uzasadnij swoje zdanie.
Marsyliusz z Padwy o władzy prawodawczej i wykonawczejPozostaje już tylko wykazać, skąd pochodzi władza rządzenia, przyznana na drodze wyboru jednej lub kilku osobom. Książę cieszy się władzą nie dzięki znajomości praw, nie z powodu swej wiedzy praktycznej czy swych cnót moralnych, choć one właśnie stanowią cechy władcy doskonałego. Wielu można znaleźć, którzy je posiadają, lecz pozbawieni są władzy, z rzadka jedynie, wskutek zbiegu okoliczności, do niej dochodząc. Właściwa władza powoływania (w drodze elekcji) ciała rządzącego przysługuje prawodawcy – to jest całemu ogółowi obywateli. Jemu też przysługuje moc korygowania rządu, a nawet jego odwoływania, gdyby wymagał tego wspólny interes. […] Różne państwa na rozmaite sposoby osiągać mogą porozumienie co do wyboru i mianowania rządu. Ale niezależnie od tych różnic źródłem owych działań musi być zawsze władza prawodawcy, którym jest […] ogół obywateli albo jego część znaczniejsza. […] jedna część państwa powołuje i określa charakter innych jego części, czyli instytucji. Tę pierwszą zwiemy prawodawcą, te ostatnie zwiemy nadrzędnymi lub wykonawczym, ich władza zaś pochodzi od prawodawcy, określającego również ich formę przez ustanowienie praw, zgodnie z którymi muszą one zawsze i możliwie w jak największym zakresie wykonywać ustawy i kierować ich wypełnianiem. Albowiem choć prawodawca, jako pierwotne i właściwe źródło wszelkiego autorytetu, musi określić, komu w państwie i jakie przypadną zadania, to jednakowoż część rządząca […] wykonuje, a w określonych czynnościach zawiesza wykonanie zarówno tych zadań, jak i praw w ogólności.
Źródło: Marsyliusz z Padwy o władzy prawodawczej i wykonawczej, [w:] Wiek V–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów , oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 1997, s. 284–285.
Uzasadnienie