Tony Judt Powojnie. Historia Europy od roku 1945

W globalizacji nie było nic szczególnie tajemniczego. Nie była ona nawet zjawiskiem wcześniej niespotykanym. Wpływ na gospodarkę światową nowych i szybkich sieci transportu i komunikacji pod koniec dziewiętnastego wieku był co najmniej równie głęboki jak przeobrażenia, do jakich sto lat później doprowadziły Internet oraz deregulacja i liberalizacja rynków finansowych. Nie było też nic nowego w nierównym podziale korzyści ze zliberalizowanego handlu – zwłaszcza gdy pod koniec XX wieku w stopniu nie mniejszym niż przed 1914 rokiem jego warunki tak konsekwentnie dostosowywały się do interesów możnych i bogatych. (…) Ekonomiczne umiędzynarodowienie z lat dziewięćdziesiątych XX wieku nastąpiło jednak krótko po pierwszej fali wielkiej prywatyzacji w Europie i stanowiło bodziec do kontynuacji tego procesu. Państwo znalazło się teraz w odwrocie – co najpierw zdarzyło się w Wielkiej Brytanii, później na znacznych obszarach Europy Zachodniej, a w końcu na byłym komunistycznym Wschodzie

cyt1 Źródło: Tony Judt, Powojnie. Historia Europy od roku 1945, Poznań 2008, s. 854–855.

Józef M. Fiszer Nowy, pojałtański ład globalny: bipolarny czy multipolarny? Próba prognozy

Od 1991 roku powstaje nowy system międzynarodowy, jednak jest to proces powolny i z wieloma znakami zapytania, co do jego ostatecznego kształtu, charakteru i zasad. Z drugiej strony, okres 1991‑2015 pokazuje wyraźnie, że słabnie rola wspólnoty atlantyckiej, która po 1991 roku stała się jedyną siłą zdolną do zagwarantowania nowego ładu. Unia Europejska i NATO wciąż dryfują i nie mogą osiągnąć konsensu co do współpracy na świecie. Okazuje się, że wspólnota atlantycka była nieprzygotowana na upadek ładu bipolarnego i rozpad sowieckiego imperium. Zaskoczyła ją też »arabska wiosna«, konflikty na Ukrainie i w Syrii.

cyt2 Źródło: Józef M. Fiszer, Nowy, pojałtański ład globalny: bipolarny czy multipolarny? Próba prognozy, „Biuletyn Analiz i Opinii ISP PAN” 2016, s. 3.

Stanisław Bieleń Geopolityczne myślenie o ładzie międzynarodowym

Z końcem lat osiemdziesiątych XX wieku nastąpiła fundamentalna zmiana geopolityczna w stosunkach międzynarodowych. Zakończyła się konfrontacja Wschód‑Zachód, a »upadek« muru berlińskiego znamionował nie tylko zjednoczenie Niemiec i rozpad bloku wschodniego, ale także reunifikację kontynentu europejskiego i koniec bipolarnego świata. Era pozimnowojenna wydawała się czasem błogiej transformacji. Zatriumfowało myślenie o »końcu historii«, Zachód radował się z powodu zwycięstwa demokracji i kapitalizmu nad komunizmem, promowano amerykański model rozwoju, uosobiony w rewolucji internetowej i neoliberalnej wizji gospodarki, dynamizowano procesy integracyjne w Europie, rozniecano nadzieje na demokratyzację Rosji, składano deklaracje na temat zbudowania nowego ładu międzynarodowego. Po rozpadzie radzieckiego »imperium zła« nastąpiła dekada względnego spokoju. Ten stan rzeczy został zakłócony wstrząsem z 11 września 2001 roku. Data ta symbolizuje koniec epoki pozimnowojennej i otwiera nową kartę analizy światowej geopolityki.

cyt3 Źródło: Stanisław Bieleń, Geopolityczne myślenie o ładzie międzynarodowym, „Przegląd Geopolityczny” 2009, t. 1, s. 28–29.