W opowiadaniu Rozdzióbią nas kruki, wrony Stefan Żeromski dokonuje: Możliwe odpowiedzi: 1. bezwzględnej krytyki powstania styczniowego., 2. rozrachunku z przyczynami upadku powstania styczniowego., 3. deheroizacji powstania styczniowego., 4. mitologizacji powstania styczniowego.
W opowiadaniu Rozdzióbią nas kruki, wrony Stefan Żeromski dokonuje:
bezwzględnej krytyki powstania styczniowego.
rozrachunku z przyczynami upadku powstania styczniowego.
deheroizacji powstania styczniowego.
mitologizacji powstania styczniowego.
111
Ćwiczenie 2
Przeczytaj poniższe cytaty z opowiadania Rozdzióbią nas kruki, wrony. Nazwij zastosowane w nich środki wyrazu artystycznego i określ ich funkcje.
RtWahMKLO3lN9
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Cytat
Środek stylistyczny
Funkcja
Ponura jesień zwarzyła już i wytruła w trawach i chwastach wszystko, co żyło.
Bure obłoki, podarte rozczochrane, leciały szybko, prawie po powierzchniach tych pól obumarłych i przez deszcz chłostanych.
RuiKpbLFIanRZ
Ponura jesień zwarzyła już i wytruła w trawach i chwastach wszystko, co żyło.
Bure obłoki, podarte rozczochrane, leciały szybko, prawie po powierzchniach tych pól obumarłych i przez deszcz chłostanych. (Uzupełnij).
Zwróć uwagę na to, że opisy przyrody są bardzo dynamiczne.
1) personifikacja: jesień zwarzyła już i wytruła; nadanie cech ludzkich powoduje, że jesień zyskuje sprawczość, staje się jakby dodatkowym bohaterem opowiadania
2) epitety: „bure”, „podarte”, „rozczochrane”; dynamizują opis
11
Ćwiczenie 3
Na podstawie zacytowanego poniżej fragmentu opowiadania określ stosunek Winrycha do idei czynu oraz sensu powstania styczniowego.
Stefan ŻeromskiRozdzióbią nas kruki, wrony
Gdy tak zmoknięty, głodny i bardzo znużony brnął przy wozie, poczęło, jakby wraz z zimnem, wsiąkać w niego uczucie nędzy. W kieszeni nie miał już ani okruszyny chleba i ani kropli wódki we flaszce. Dziurawe buty [...] nie mogły być przyczyną owego uczucia nędzy. Nie sam głód również i nie samo zimno je wywoływało. Ale po śladach, zostawionych na błocie przez te dziurawe buty, szła za Winrychem ironia spostrzeżeń, owa bieda okrutna, co nie waha się wtargnąć do miejsca świętego świętych, co odważnie, jak plugawy lichwiarz, bierze w szachrajską swą rękę bezcenne klejnoty ludzkiego ducha i drwi z ich wartości, ubierając tę podłość w najlogiczniejsze sylogizmy. — Wszystko przełajdaczone — szepcze Winrych, pogwizdując — przegrane nie tylko do ostatniej nitki, ale do ostatniego westchnienia wolnego. Teraz dopiero wyleci na świat strach o wielkich ślepiach, ze stojącymi na łbie włosami, i wypędzi z mysich nor wszystkich metafizyków reakcji i proroków ciemnoty. Czego dawniej nie ważyłby się jeden drugiemu do ucha powiedzieć, to teraz będą opiewali heksametrem. Ile w człowieku jest zbója i zdrajcy, tyle z niego wywleką, na widok publiczny ukażą i ku czci oraz naśladowaniu podadzą. I pomyśleć, że to my taki sprawiliśmy postęp wyobrażeń, ponieważ przegraliśmy…
R1WahOHRWXIg7
Idea czynu zbrojnego (Uzupełnij). Sens powstania (Uzupełnij).
5 Źródło: Stefan Żeromski, Rozdzióbią nas kruki, wrony, [w:] tegoż, Opowiadania, Warszawa 2001, s. 12.
Zwróć uwagę na myśli bohatera, na to, w jaki sposób ocenia swoje decyzje związane z udziałem w powstaniu.
Winrychowi towarzyszą ponure refleksje na temat przyczyn klęski zrywu narodowowyzwoleńczego. Bohater przewartościowuje idee patriotyczne, przeżywa rozterki wewnętrzne. Nie widzi sensu walki, zdaje sobie sprawę z tego, że jego ofiara nie przyniesie żadnego skutku. Czuje się oszukany.
21
Ćwiczenie 4
Na podstawie fragmentu opowiadania Stefana Żeromskiego Rozdzióbią nas kruki, wrony napisz, jak została przedstawiona śmierć powstańca. Porównaj ją z romantyczną tradycją ukazywania śmierci bohatera, bojownika o narodową wolność.
Stefan ŻeromskiRozdzióbią nas kruki, wrony
Dwu z nich odsadziło się natychmiast o kilkadziesiąt kroków i szybkim ruchem nastawiło lance poziomo. Skazany spojrzał na nich, gdy mieli ukłuć konie ostrogami, i zaraz, jak małe dziecko, zasłaniając głowę rękami, cichym, szczególnym głosem wymówił: – Nie zabijajcie mnie... Zerwali się w skok z miejsca zgodnym susem i wraz go przebili. Jeden ohydnie rozpłatał mu brzuch, a drugi złamał dekę piersiową. Trzeci ułan odjechał o kilkanaście kroków i gdy dwaj pierwsi, wyrwawszy lance i splunąwszy, usunęli się na bok, wziął na cel głowę powstańca. Pociągnął za cyngiel wtedy właśnie, gdy nieszczęsny zsunął się w bruzdę. Kula, przeszywszy czaszkę naręcznego konia, zabiła go na miejscu. Zwierzę stęknęło żałośnie i padło bez tchu na nogi konającego Andrzeja. Żołnierze zsiedli z koni i zrewidowali puste kieszenie sukmany. Rozgniewani o to, że Winrych wypił wszystką gorzałkę, rozbili butelkę na jego czaszce i podarli mu ostrogami policzki. Na głos sygnału, wzywającego ich do powrotu, wskoczyli na siodła i nabrawszy z wozu po kilka sztuk dobrych pałaszów belgijskich odjechali za oddziałem, który zanurzył się już we mgłę i szarugę. Dowódca szwadronu ścigał forsownie jakiś topniejący oddziałek powstańczy, toteż nie miał czasu zawrócić po broń zostawioną w polu na wozie Winrychowym. Tymczasem deszcz rzęsisty puścił się znowu i na małą chwilę ocucił powstańca. Powieki jego, zaciśnięte przez ból i popłoch śmiertelny, dźwignęły się i oczy po raz ostatni zobaczyły obłoki. Usta mu drgnęły i wymówiły do tych chmur szybko pędzących ostatnią myśl „...Odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom...” Wielka nadzieja nieśmiertelności ogarnęła umierającego, niby przestrzeń bez końca. Z tą nadzieją w sercu umarł. Głowa jego wygniotła w błocie dołek, do którego teraz spływać poczęły maleńkie strumyki i tworzyły coraz większą kałużę.
5 Źródło: Stefan Żeromski, Rozdzióbią nas kruki, wrony, [w:] tegoż, Opowiadania, Warszawa 2001, s. 12.
RBWSmTx7Zyh8G
(Uzupełnij).
Przypomnij sobie Redutę Ordona Adama Mickiewicza lub Sowińskiego w okopach Woli Juliusza Słowackiego. Zwróć uwagę na sposób prezentacji śmierci bohaterów.
Śmierć Winrycha jest antyromantyczna, zdeheroizowana. Bohater nie chce umierać, błaga Kozaków o litość. Winrych nie czuje, że jego śmierć jest „słodka i zaszczytna”. Umiera w straszliwych okolicznościach – samotny i okaleczony.
21
Ćwiczenie 5
>Zapoznaj się opisem rysunku Artura Grottgera Na pobojowisku pochodzącym z cyklu Polonia oraz przeczytaj fragment opowiadania Rozdzióbią nas kruki, wrony. Wskaż i omów dwie różnice w sposobie ukazania śmierci powstańczej w opowiadaniu i dziele Grottgera.
>Zapoznaj się opisem rysunku Artura Grottgera Na pobojowisku pochodzącym z cyklu Polonia oraz przeczytaj fragment opowiadania Rozdzióbią nas kruki, wrony. Wskaż i omów dwie różnice w sposobie ukazania śmierci powstańczej w opowiadaniu i dziele Grottgera.
>Zapoznaj się opisem rysunku Artura Grottgera Na pobojowisku pochodzącym z cyklu Polonia oraz przeczytaj fragment opowiadania Rozdzióbią nas kruki, wrony. Wskaż i omów dwie różnice w sposobie ukazania śmierci powstańczej w opowiadaniu i dziele Grottgera.
Przyjrzyj się rysunkowi Artura Grottgera Na pobojowisku pochodzącemu z cyklu Polonia oraz przeczytaj fragment opowiadania Rozdzióbią nas kruki, wrony. Wskaż i omów dwie różnice w sposobie ukazania śmierci powstańczej w opowiadaniu i dziele Grottgera.
R6dyKKFThim1i
Obraz przedstawia las. Znajdują się w nim ciała powstańców. Przy dwóch z nich klęczy starsza kobieta w chuście i długiej sukni. Za jej plecami stoi młoda, zasmucona kobieta oraz mężczyzna w chłopskim stroju z kilofem na ramieniu. Na drugim planie znajdują się dwaj mężczyźni z łopatami, na tle gęstego lasu.
Aby wskazać dwie różnice w sposobie ukazania śmierci powstańca w opowiadaniu Stefana Żeromskiego „Rozdzióbią nas kruki, wrony” oraz w rysunku Artura Grottgera „Na pobojowisku”, zwróć uwagę na następujące aspekty:
a) obecność innych ludzi i kontekst śmierci – zastanów się, czy bohater umiera w samotności, czy może otaczają go inni ludzie, a jego śmierć ma wymiar symboliczny lub heroiczny,
b) sposób przedstawienia ciała powstańca – przeanalizuj, jak wygląda postać po śmierci: czy jej wizerunek ma cechy patosu i heroizmu, czy raczej brutalnego realizmu.
Różnica pierwsza
Winrych umiera samotnie, nikogo obok niego nie ma, nikt nie docenia poświęcenia bohatera.
Różnica druga
Obraz śmierci Winrycha zostaje zdeheroizowany – bohater zostaje okaleczony, błaga o litość. Jego ciało zostaje zbezczeszczone.
1
Ćwiczenie 6
Dokonaj interpretacji trzech fragmentów opowiadania Rozdzióbią nas kruki, wrony zaznacz zdania prawdziwe.
Stefan ŻeromskiRozdzióbią nas kruki, wrony
[...] nowy przybysz, co zbliżał się niepostrzeżenie, chyłkiem podobny do dużej, szarej bestii. Nie był to wcale poetyczny szakal, lecz człowiek ubogi, chłop z wioski najbliższej.
6 Źródło: Stefan Żeromski, Rozdzióbią nas kruki, wrony, [w:] tegoż, Opowiadania, Warszawa 2001, s. 13.
Stefan ŻeromskiRozdzióbią nas kruki, wrony
Dziwnie rzewna radość wstępowała do jego duszy i ubierała mu cały widnokrąg, cały zakres umysłowego objęcia, całą ziemię barwami cudnie pięknymi.
6 Źródło: Stefan Żeromski, Rozdzióbią nas kruki, wrony, [w:] tegoż, Opowiadania, Warszawa 2001, s. 13.
Stefan ŻeromskiRozdzióbią nas kruki, wrony
Tak bez wiedzy i woli zemściwszy się za tylowieczne niewolnictwo, za szerzenie ciemnoty, za wyzysk, za hańbę i cierpienie ludu, szedł ku domowi z odkrytą głową i z modlitwą na ustach.
7 Źródło: Stefan Żeromski, Rozdzióbią nas kruki, wrony, [w:] tegoż, Opowiadania, Warszawa 2001, s. 14.
R1MmhfHf7BizE
Możliwe odpowiedzi: 1. Stefan Żeromski, kreśląc portret chłopa, odżegnuje się od potępienia jego postawy wobec powstania styczniowego., 2. Opis zachowania chłopa oraz jego stosunku do ciała zmarłego powstańca można uznać za symbol braku świadomości narodowej wśród przedstawicieli tego stanu, krzywdy i wyzysku, które narastały przez wieki., 3. Odautorskie przedstawienie uczuć chłopa jest dowodem klęski pozytywistycznego postulatu pracy u podstaw., 4. Pojawienie się hiperbolizacji w opisie zachowania chłopa ma na celu wzmocnienie wyrazistości przedstawianej przez Żeromskiego problematyki.
Stefan Żeromski, kreśląc portret chłopa, odżegnuje się od potępienia jego postawy wobec powstania styczniowego.
Opis zachowania chłopa oraz jego stosunku do ciała zmarłego powstańca można uznać za symbol braku świadomości narodowej wśród przedstawicieli tego stanu, krzywdy i wyzysku, które narastały przez wieki.
Odautorskie przedstawienie uczuć chłopa jest dowodem klęski pozytywistycznego postulatu pracy u podstaw.
Pojawienie się hiperbolizacji w opisie zachowania chłopa ma na celu wzmocnienie wyrazistości przedstawianej przez Żeromskiego problematyki.
31
Ćwiczenie 7
Wyjaśnij symboliczny sens literackich obrazów pojawiających się w opowiadaniu Żeromskiego Rozdzióbią nas kruki, wrony.
RRlAq5om7ZM9a
@wrona wydziobująca mózg Winrycha. Wyjaśnienie (Uzupełnij).
@zorza pojawiająca się w zakończeniu opowiadania. Wyjaśnienie (Uzupełnij).
@dziurawe buty Winrycha. Wyjaśnienie (Uzupełnij).
@zdychający koń. Wyjaśnienie (Uzupełnij).
@wrona wydziobująca mózg Winrycha. Wyjaśnienie (Uzupełnij).
@zorza pojawiająca się w zakończeniu opowiadania. Wyjaśnienie (Uzupełnij).
@dziurawe buty Winrycha. Wyjaśnienie (Uzupełnij).
@zdychający koń. Wyjaśnienie (Uzupełnij).
Zwróć uwagę jak Żeromski poprzez te obrazy komentuje losy powstańców i kondycję społeczeństwa po upadku powstania styczniowego.
1) wrona to symbol zaborcy, wroga, który zaatakował najcenniejszą wartość: świadomość, zbiorową mądrość Polaków
2)zorza, która szybko gaśnie, symbolizuje utraconą nadzieję na odzyskanie niepodległości
3) dziurawe buty symbolizują poniżenie ofiary
4) koń jest symbolem zniewolonego narodu, który właśnie utracił obrońcę
31
Ćwiczenie 8
Jakie przesłanie niesie sposób prezentacji obrazu klęski powstania styczniowego? Sformułuj dwa argumenty poparte przykładami z tekstu.
R1enIi2lUXPTQ
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na pesymistyczną wymowę opowiadania.
Przykładowe odpowiedzi:
1) Nie uda się odzyskać niepodległości, jeśli nie zostaną usunięte podziały społeczne: Tak bez wiedzy i woli zemściwszy się za tylowieczne niewolnictwo, za szerzenie ciemnoty, za wyzysk, za hańbę i cierpienie ludu, szedł ku domowi z odkrytą głową i z modlitwą na ustach.
2) Po upadku powstania styczniowego czeka Polaków długi okres beznadziei: Zorza szybko gasła. Zza świata szła noc, rozpacz i śmierć.
Praca domowa
Odtwórz opisywane przez Stefana Żeromskiego w opowiadaniu Rozdzióbią nas kruki, wrony zdarzenia z perspektywy chłopa z wioski najbliższej. Weź pod uwagę jego perspektywę, świadomość wagi rozgrywającej się sytuacji.
