Encyklopedia PWN: akulturacja

(…) jedno z podstawowych pojęć zmiany kulturowej, zastosowane przez J.W. Powella w latach 80. XIX w. na oznaczenie procesu zapożyczeń kulturowych; (…) akulturacja oznacza proces jakościowych i wieloaspektowych zmian kulturowych wywołanych kontaktem odmiennych systemów kulturowych w sytuacji ich ciągłej i bezpośredniej konfrontacji, prowadzący do stopniowych przekształceń w jednym lub we wszystkich wchodzących w interakcję systemach.

pwn Źródło: Encyklopedia PWN: akulturacja, dostępny w internecie: encyklopedia.pwn.pl [dostęp 29.04.2021 r.].

Grzegorz Wiktorowski Teoretyczne podstawy rasizmu religijnego na przykładzie mormonizmu i jego wpływ na międzynarodową działalność ruchu

Obok hiperdyfuzjonizmu, który zakładał tylko jeden ośrodek promieniowania kulturowego, występowały teorie multidyfuzjonistyczne (…). G. Eliot Smith oraz W.J. Perry, przedstawiciele brytyjskiej szkoły heliolitycznej, reprezentowali stanowisko egiptocentryczne, uznając, że cała ludzkość wywodzi się z kultury powstałej w starożytnym Egipcie około 3000 r. p.n.e., skąd ekspandować miała na cały glob.

teoretyczne Źródło: Grzegorz Wiktorowski, Teoretyczne podstawy rasizmu religijnego na przykładzie mormonizmu i jego wpływ na międzynarodową działalność ruchu, [w:] Nauka w kontekście wzorców kultury, red. Agnieszka Kazimierczak, Bożena Płonka-Syroka, Warszawa 2011, s. 178.

Janusz Gajda Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze – część 1

W ujęciu filozoficznym (…) jest teorią rozwoju, według której istotną cechą świata jest jego całościowy charakter. W antropologi kultury, jak podkreśla Olszewska (…)  to: całościowe traktowanie kultury oraz badanie w pierwszym rzędzie funkcji elementów kulturowych, a więc roli, jaką ona pełni w całokształcie systemu, to dwa fundamentalne założenia teoretyczno‑metodologiczne nowego kierunku.

c7a Źródło: Janusz Gajda, Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze – część 1, s. 63.

Janusz Gajda Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze – część 1

Kierunek ten powstał pod przemożnym wpływem rozpowszechnionych w psychologii i socjologii teorii behawiorystycznych oraz teorii Freuda.  Ośrodkiem swoich zainteresowań uczynił problem osobowości ludzkiej i jej kulturowych uwarunkowań, stąd też nazywany jest często szkołą kultury i osobowości.

c7b Źródło: Janusz Gajda, Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze – część 1, s. 65.

Janusz Gajda Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze – część 1

Za główny czynnik rozwoju uznaje zapożyczenie i przenikanie wytworów kultury z jednej strony do drugiej, a zatem na drodze (…) – przenikania elementów.  W badaniach chodzi o ustalenie, skąd pochodzi dany wytwór, jaką drogą dostał się na badany teren. Zakłada się przy tym istotny wpływ wysoko rozwiniętych ośrodków na rozwój kultury całej ludzkości.

c7c Źródło: Janusz Gajda, Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze – część 1, s. 60.

Janusz Gajda Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze – część 1

W znaczeniu filozoficznym to pogląd filozoficzny i naukowy wywodzący się głównie od Spencera i głoszący, że rzeczywistość współczesna – jej stan obecny i struktura – może być wyjaśniona jako wytwór ewolucji (rozwoju), której podlegają rzeczy i zjawiska. (…) dąży do rozwojowego ujmowania zjawisk, a zatem do wyjaśniania genezy faktów i poszukiwania praw rozwojowych oraz do oceny zdarzeń z punktu widzenia kryteriów postępu (rozwoju).

c7d Źródło: Janusz Gajda, Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze – część 1, s. 58.

Tomek Jarczak Ewolucja, dyfuzja kulturowa i akulturacja – drogi i koncepcje zmiany kulturowej

Na pewnym etapie koncepcje dyfuzjonistów przestały być wystarczające, ponieważ nie skupiały się na skomplikowanych procesach społecznych towarzyszących przenikaniu oraz na tym, co decydowało o akceptacji bądź odrzuceniu nowego elementu, a także jaki właściwie wpływ miał ten element na daną kulturę. Do słownika pojęć antropologicznych i społecznych wprowadzono więc termin akulturacja. Termin ten ugruntowany został w dyskursie antropologicznym przez przedstawicieli amerykańskiej szkoły kultury i osobowości, którymi byli: Melville Herskovits, Robert Radfield oraz Ralph Linton. Pojęcie akulturacji odnosi się do istotnych zmian, które zachodzą w kulturze na skutek kontaktu kulturowego, czy też dyfuzji. Przy czym kontakt między kulturami musi być stały i bezpośredni. Mówiąc o akulturacji, zaczęto brać pod uwagę znacznie więcej czynników i zadawać więcej pytań niż zwykli to robić dyfuzjoniści. To znaczy, że zaczęto brać pod uwagę i badać mechanizmy i procesy, jakie pociąga za sobą dyfuzja, a nie jedynie wędrówkę pojedynczych elementów kulturowych. 

c8 Źródło: Tomek Jarczak, Ewolucja, dyfuzja kulturowa i akulturacja – drogi i koncepcje zmiany kulturowej, 4.10.2021 r., dostępny w internecie: kulturowywypad.pl [dostęp 30.12.2021 r.].

Jerzy Szacki Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe

Dyfuzjonizm zasługuje na uwagę jako swoista strategia badawcza, którą bodaj najlepiej streszcza formuła Graebnera: „ (…) na miejsce ewolucyjnych konstrukcji wchodzą (…) historyczne rekonstrukcje”. przyjęta przez dyfuzjonistów perspektywa bardziej sprzyjała badaniu rzeczywistego rozwoju kultury i nieprzypadkowo można wśród nich znaleźć wybitnych na owe czasy badaczy terenowych, jakich próżno szukalibyśmy wśród ewolucjonistów.

c9 Źródło: Jerzy Szacki, Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe, Warszawa 2002, s. 632.