Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie

Art. 3. 1. Wojewoda jest:

1) przedstawicielem Rady Ministrów w województwie; 

2) zwierzchnikiem rządowej administracji zespolonej w województwie (…); 

Art. 13. 1. Wojewoda wykonuje zadania przy pomocy urzędu wojewódzkiego oraz organów rządowej administracji zespolonej w województwie. (…)

Art. 51. Wojewoda jako zwierzchnik rządowej administracji zespolonej w województwie:

1) kieruje nią i koordynuje jej działalność; 

2) kontroluje jej działalność;

3) zapewnia warunki skutecznego jej działania; 

4) ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania.

1 Źródło: Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, dostępny w internecie: prawo.sejm.gov.pl [dostęp 28.04.2020 r.].

Jerzy Malec Historia administracji i myśli administracyjnej

Jedną z najważniejszych zasad, na których poczęto opierać działania nowożytnej administracji publicznej, była (…) zasada resortowości. Zgodnie z jej założeniami, wykonywanie administracji państwa podzielono pomiędzy niezależne od siebie struktury organizacyjne, zwane resortami (…). Do najważniejszych, a jednocześnie najwcześniej wyodrębnionych resortów należały: sprawy zagraniczne, skarbowość, wojskowość, sprawy wewnętrzne i wymiar sprawiedliwości (…).

W każdym z resortów dochodziło stopniowo do wykształcenia się swoistych metod i form wykonywania administracji, związanych ze specyfiką prowadzonej działalności. Postępująca od XIX wieku rozbudowa struktur resortowych, przejawiająca się także w tworzeniu nowych organów obok już istniejących, prowadziła często do nadmiernego skomplikowania i zawiłości w obrębie aparatu centralnego, dublowania wielu czynności, a w rezultacie do sporów kompetencyjnych pomiędzy poszczególnymi organami państwa. Przeciwdziałać temu miało koordynowanie działań różnych resortów na szczeblu centralnym (np. za pośrednictwem kolegialnej rady ministrów), natomiast w terenie – zespolenie agend kilku ministrów w ręku jednego i tego samego pionu organizacyjnego (…) hierarchicznie poszczególnym ministrom (…). Zasada zespolenia pozwalała zmniejszać ujemne skutki skrajnej resortowości, podczas gdy zasada specjalizacji prowadziła do silniejszego związania pionów administracji specjalnej (…) z administracją centralną, zwiększała stopień fachowości i koncentracji na specyficznym przedmiocie działania.

2 Źródło: Jerzy Malec, Historia administracji i myśli administracyjnej, Kraków 2003, s. 15–16.

Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie

Art. 3

1. Wojewoda jest: (…)

4) organem nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego i ich związków pod względem legalności (…).

2. Wojewoda kontroluje pod względem legalności, gospodarności i rzetelności wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej.

3 Źródło: Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, dostępny w internecie: prawo.sejm.gov.pl [dostęp 28.04.2020 r.].

Jerzy Malec Historia administracji i myśli administracyjnej

Do innych fundamentalnych zasad zaliczyć należy: zasadę centralizacji (centralizmu) oraz przeciwstawną jej – zasadę decentralizacji. Chodzi tu przede wszystkim o stosunki zachodzące między organami administracji, w tym o stosunki łączące organy centralne lub wyższe jednostki organizacyjne administracji państwowej z organami niższego szczebla.

Pierwsza oznaczała podporządkowanie organów niższego stopnia organom nadrzędnym oraz skupianie decyzji w organach centralnych i naczelnych, druga – brak tej zależności i rozkład uprawnień decyzyjnych pomiędzy władze centralne i lokalne (terytorialne).

Centralizacja zakłada brak samodzielności organów niższego szczebla i ścisłe ich uzależnienie od struktur nadrzędnych, które kierują ich pracą (…).

W przypadku decentralizacji brak jest wspomnianej wyżej zależności, a w jej miejsce przyjmuje się domniemanie samodzielności i niezależności podmiotów. Organ taki nie może być adresatem poleceń służbowych, a jego decyzje nie mogą być zmieniane lub uchylane w trybie nadzoru. W XIX wieku podstawową formę decentralizacji stanowił samorząd, którego istotą było powierzenie zarządu sprawami publicznymi samym zainteresowanym, czyli zrzeszeniu obywateli. Mogło ono mieć charakter terytorialny (zrzeszenie mieszkańców danego obszaru), zawodowy (korporacje lekarskie, adwokackie, notarialne itp.) lub gospodarczy (korporacje przemysłowo‑handlowe, rzemieślnicze, rolnicze).

4 Źródło: Jerzy Malec, Historia administracji i myśli administracyjnej, Kraków 2003, s. 16–17.

Anna Renata Wąsowska Administracyjnoprawny status regionalnych izb obrachunkowych i ich kompetencje w zakresie nadzoru i kontroli nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego: praca doktorska

Organ kontroli w przeciwieństwie do organu nadzoru nie jest uprawniony do władczej ingerencji w działalność kontrolowanej [jednostki samorządu terytorialnego – dop. red.]. W przypadku natomiast nadzoru organ może władczo wpływać na działalność danej [jednostki samorządu terytorialnego – dop. red.], czego najbardziej wyrazistym przykładem jest uprawnienie do stwierdzenia nieważności uchwały (zarządzenia) [jednostki samorządu terytorialnego – dop. red.] (…), natomiast w przypadku kontroli organ sam nie może zmienić aktu organu [jednostki samorządu terytorialnego – dop. red.].

5 Źródło: Anna Renata Wąsowska, Administracyjnoprawny status regionalnych izb obrachunkowych i ich kompetencje w zakresie nadzoru i kontroli nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego: praca doktorska, Lublin 2019.

Norbert Szczęch Władza kontrolna – złudzenie czy fakt ustrojowy?

(…) zadaniem [władzy kontrolnej – dop. red.] pozostaje ujawnianie rozbieżności pomiędzy sein i sollen [tym, jak jest i jak być powinno – dop. red.]. Wyciąganie konsekwencji należy już do innych władz.

6 Źródło: Norbert Szczęch, Władza kontrolna – złudzenie czy fakt ustrojowy?, [w:] Ius et Veritas. Księga poświęcona pamięci Michała Staszewicza, red. A. Janicka, D. Dudek, W. Staszewicz, Lublin 2003, s. 227.

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym

Rozdział 10. Nadzór nad działalnością gminną

Art. 85. Nadzór nad działalnością gminną sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem.

Art. 86. Organami nadzoru są Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych – regionalna izba obrachunkowa.

Art. 91.

1. Uchwała lub zarządzenie organu gminy sprzeczne z prawem są nieważne. O nieważności uchwały lub zarządzenia w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały lub zarządzenia (…).

2. Organ nadzoru, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały lub zarządzenia albo w toku tego postępowania, może wstrzymać ich wykonanie.

7 Źródło: Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, dostępny w internecie: prawo.sejm.gov.pl [dostęp 28.04.2020 r.].