Sprawdź się
Przenieś ilustracje przedstawiające zajęcia typowe dla „złych” (kakoi) i „dobrych” (agathoi) do odpowiedniej grupy.
Poniższa ilustracja przedstawia plan Miletu w V–II w. p.n.e., słynnej i bogatej polis w Azji Mniejszej. Na początku V w. p.n.e. Milet stanął na czele powstania jońskiego przeciw Persom. Po jego klęsce miasto zburzono. W 479 r. p.n.e. Milet został odbudowany wg projektu Hippodamosa z Miletu. Rozszyfruj, gdzie znajdowały się zabudowania typowe dla każdej polis. Przeciągnij podpisy do odpowiednich elementów na ilustracji.
Poleis powstawały na skutek trzech procesów: synojkizmu, kolonizacji lub ewolucji danej społeczności we wspólnotę o charakterystycznych dla polis instytucjach. Przyporządkuj teksty źródłowe mówiące o powstaniu poszczególnych poleis do definicji procesu, w wyniku którego to nastąpiło. W tabelę wpisz odpowiednie cyfry bez nawiasów kwadratowych. Sprawdź w dostępnych źródłach, gdzie znajdowały się wymienione w tekstach źródłowych poleis.
[1]
U stóp boga ApollonaAonowie mieszkali jeszcze w osiedlach wiejskich i dopiero Kadmos [mityczny założyciel Teb] zbudował miasto, które do dziś nazywa się Kadmeją. Gdy to z biegiem czasu się rozrosło, zamieniło się w akropol niżej położonych Teb.
Źródło: Pauzaniasz, U stóp boga Apollona, [w:] Wędrówka po Helladzie, księgi VIII, IX, X, tłum. I.H. Podbielski, J. Niemirska-Pliszczyńska, Wrocław 1989, s. 172.
[2]
U stóp boga ApollonaRok 368 p.n.e.: „Megalopolis jest najmłodszym z miast nie tylko arkadyjskich, ale w ogóle helleńskich […]. Połączyli się więc Arkadowie w jedno miasto‑państwo dla uzyskania siły. Nauczył ich tego przykład Argiwów, którzy od pradawna zagrożeni prawie każdego dnia możliwością podboju ze strony Lacedemonu [Sparty], dopiero dzięki pomnożeniu ludności Argos na skutek unicestwienia Tirynsu [i wielu innych poleis] […] przestali się bać Lacedemonu.
Źródło: Pauzaniasz, U stóp boga Apollona, [w:] Wędrówka po Helladzie, księgi VIII, IX, X, tłum. I.H. Podbielski, J. Niemirska-Pliszczyńska, Wrocław 1989, s. 82–83.
[3]
Wojna peloponeskaRok 426 p.n.e.: „W tym samym mniej więcej czasie założyli Lacedemończycy [Spartanie] […] Herakleję w kraju trachińskim [na wyspie Melos]. Uważali założenie miasta w tym miejscu za korzystne: tutaj bowiem łatwo uzbroić flotę. Wysłali […] Spartiatów i periojków oraz wezwali do pójścia w ich ślady każdego z Hellenów, który by miał na to ochotę […].
Źródło: Tukidydes, Wojna peloponeska, tłum. K. Kumaniecki, Warszawa 2003, s. 187.
Synojkizm to emigracja mieszkańców z położonych w bliskim sąsiedztwie osad do miejsca znajdującego się w pobliżu lub do innego, niezasiedlonego miejsca. Numer tekstu źródłowego (Uzupełnij). 2.
Kolonizacja oznaczała emigrację grupy ludzi do bardzo odległego miejsca, w którym koloniści zakładali nową osadę. Numer tekstu źródłowego (Uzupełnij). 3.
Niektóre z poleis powstały w sposób naturalny, najczęściej z przeobrażenia się miejscowej społeczności w grecką polis. Numer tekstu źródłowego (Uzupełnij).
Źródło: Mogens Herman Hansen, Polis. Wprowadzenie do dziejów greckiego miasta-państwa w starożytności, red. R. Kulesza, tłum. A. Kulesza, R. Kulesza, Warszawa 2011, s. 79.
Na podstawie poniższych tekstów źródłowych poświęconych wariantom upadku poleis wykonaj zadania. Sprawdź w dostępnych źródłach, gdzie znajdowały się wymienione w tekstach źródłowych poleis.
[1]
Biblioteka historycznaRok 510 p.n.e.: „Ponieważ Krotończycy w gniewie nie brali jeńców, ale zabili wszystkich, którzy wpadli im w ręce, zginęła większość Sybarytów. Następnie splądrowali miasto i pozostawili je całkowicie zniszczone”.
Źródło: Diodor, Biblioteka historyczna, t. 12, tłum. Sebastian Rajewicz.
[2]
Wojna peloponeskaRok 427 p.n.e.: „[Po zdobyciu miasta] polecili wprowadzać Platejczyków pojedynczo i [Spartanie] zadawali im jeszcze raz pytanie, czy podczas obecnej wojny wyświadczyli coś dobrego Lacedemończykom [Spartanom] i ich sprzymierzeńcom. Otrzymawszy odpowiedź przeczącą, kazali ich wyprowadzać i bez wyjątku zabijać. Zginęło wtedy nie mniej niż dwustu Platejczyków i dwudziestu pięciu Ateńczyków, którzy znajdowali się wśród oblężonych. Kobiety sprzedano w niewolę”.
Źródło: Tukidydes, Wojna peloponeska, tłum. K. Kumaniecki, Warszawa 2003, s. 176.
[3]
DziejeRok 484 p.n.e.: „Zagarnąwszy Syrakuzy, Gelon mniej sobie cenił panowanie nad Gelą i oddał ją swemu bratu Hieronowi. Sam zaś zadbał o Syrakuzy, które były mu wszystkim. […] [W tym celu] sprowadził wszystkich mieszkańców Kamariny do Syrakuz i uczynił ich obywatelami, a miasto Kamarinę zburzył”.
Źródło: Herodot, Dzieje, tłum. S. Hammer, Warszawa 2015, s. 426.
[4]
Historia greckaRok 385 p.n.e.: „[Na mocy decyzji Spartan] mury zostały rozebrane, Mantinea zaś rozdzielona na te cztery odrębne wioski, w jakich żyli Mantinejczycy za dawnych lat”.
Źródło: Ksenofont, Historia grecka, tłum. W. Klinger, Wrocław 2004, s. 220.
[5]
GeografiaRok 373 p.n.e.: „Istniały dwa miasta: Bura i Helike. Bura zniknęła w wyniku rozstąpienia ziemi, Helike została zniszczona przez falę morską”.
Źródło: Strabon, Geografia, t. 1, tłum. Sebastian Rajewicz.
Poniższy tekst źródłowy pochodzi z Iliady Homera. Opisuje zabiegi, jakie podjął Odyseusz, aby powstrzymać zmęczonych długoletnią wojną Greków przed powrotem do domu. Agamemnon, przywódca wyprawy, chwilę wcześniej wystawił ich na próbę, proponując odstąpienie od oblężenia Troi. Mając pozorne przyzwolenie wodza wyprawy, wielu z nich ruszyło biegiem ku okrętom i zaczęło zwijać obóz. Na podstawie analizy tekstu źródłowego wykonaj zadania.
Uwaga: Homer, pisząc o wojnie trojańskiej, wymieszał co najmniej trzy światy: epoki mykeńskiej, czasów sobie współczesnych, tzn. epoki archaicznej, oraz fikcji. Każdy historyk, chcący na podstawie jego poematów odtwarzać rzeczywistość historyczną, musi mieć świadomość zniekształceń wynikających z tego faktu. Poniższy fragment dotykający struktury społecznej Greków pod Troją, mimo wielu wątpliwości, oddaje realia epoki archaicznej.
IliadaSpotkał Odysej naprzeciw nadchodzącego […] Agamemnona. Od niego wziął berło dziedziczne, wieczyste, i […] podążył do […] Achajów [1]. Jeśli na króla lub męża znamienitszego natrafił, zaraz wstrzymywał go, mówiąc doń przyjaznymi słowami: «Czemu się lękasz, nieszczęsny, jak tchórz, wszakże to nie przystoi. Siądźże spokojnie i innych z tłumu namawiaj, by siedli! Jeszcze nic nie wiesz pewnego, co waży umysł Atrydy [2] – Może doświadcza nas tylko, a potem wyłaje Achajów […]». Jeśli zaś idąc napotkał wśród ciżby któregoś z krzykaczy, berłem okładał go, przy tym gniewnymi łając słowami: «Siądźże, nieszczęsny, i tego posłuchaj, co inni rozkażą, lepsi od ciebie, ty człeku mizerny, niezdatny do wojny. Ani na radzie na ciebie nie można liczyć, ni w bitwie. Przecież nie mogą panoszyć się tutaj wszyscy Achaje, dobrze to nie jest, gdy rządzi zbyt wielu – niech jeden panuje, jeden król tylko, którego Kronosa [2] syn tajemniczy berłem i sądem obdarzył, ażeby królował nad nami». Tak Odyseusz przewodził szeregom. I wszyscy na radę szybko od lotnych okrętów i od namiotów ruszyli.
Źródło: Homer, Iliada, t. ks. 2, wersy 185-208, tłum. K. Jeżewska.
[1] Achajowie – inne określenie Greków
[2] Atryda – potomek Atreusa, tutaj: Agamemnon
[3] Kronos – ojciec Dzeusa
[dla ułatwienia lektury tekst zapisano bez podziału na wersety]