Sprawdź się
Z treści lekcji znasz przykład jabłka, który egzemplifikuje sposób, w jaki niematerialne idee tworzą materialne przedmioty. Przedstaw własną egzemplifikację, która ukazywałaby powstawanie konkretnych przedmiotów.
Poniżej znajduje się fragment późnego dialogu platońskiego, noszącego tytuł Timajos. Przeczytaj tekst i własnymi słowami odpowiedz, o których kwestiach poruszanych w treści lekcji jest w nim mowa.
TimajosOtóż według mego zdania należy przede wszystkim rozróżnić te dwie rzeczy. Coś, co istnieje wiecznie, a powstawania nie ma, i coś, co powstaje zawsze, a nie istnieje nigdy. Jedno
rozumem, który ujmuje ściśle, uchwycić można jako zawsze takie samo, drugie mniemaniem
z pomocą spostrzeżeń nieścisłych [tzn. zmysłowych] daje się uchwycić jako coś, co powstaje i ginie, a w rzeczywistości nie istnieje nigdy [tzn. zmienia się stale]. A znowu wszystko, co powstaje, powstaje z konieczności pod wpływem jakiejś przyczyny. (…) Więc naprzód się nad tym musimy zastanowić – bo to jest przedmiotem rozważania: rozpatrzyć początek wszechrzeczy; czy świat istniał zawsze i nie miał żadnego początku, czy też powstał kiedyś i miał jakiś początek. Otóż powstał. Bo jest widzialny i dotykalny i ciało ma, a wszystkie tego rodzaju rzeczy są przedmiotami spostrzeżeń, a przedmioty spostrzeżeń dają się ujmować mniemaniem przy pomocy spostrzeżeń zmysłowych i okazały się tym, co powstaje i powstało. A powiedzieliśmy, że to, co powstaje, musi powstawać pod wpływem jakiejś przyczyny. Rzecz w tym, żeby znaleźć twórcę i ojca tego wszechświata (…).W związku z nim zastanowić się znowu nad tym, według jakiego wzoru wykonał świat jego budowniczy, czy według tego wzoru, który zawsze jest taki sam, czy też według zrodzonego. Jeżeli piękny jest ten świat, a wykonawca jego dobry, to jasna rzecz, że patrzał na wzór wieczny. (…) Bo świat jest najpiękniejszy spośród zrodzonych, a wykonawca jego najlepszy jest ze sprawców. W ten sposób zrodzony, wykonany jest na wzór tego, co się myślą i rozumem uchwycić daje i zawsze jest takie samo.
Poniżej znajduje się kolejny fragment dialogu Timajos, dotyczy naczelnej idei, której podporządkowany był Demiurg (nazywany „bogiem”), gdy tworzył świat. W oparciu o treść cytatu i lekcji, wskaż tę ideę, którą kierował się w akcie twórczym.
TimajosBóg chciał, żeby wszystko było dobre, a lichego żeby nie było nic, ile możności, więc wziął wszechświat cały widzialny, który nie miał spokoju, tylko się poruszał byle jak i bez porządku, wyprowadził go z chaosu i doprowadził do ładu, uważając, że to ze wszech miar lepsze niż tamto. Nie było racji i nie ma, żeby ktoś najlepszy robił coś innego, jak tylko to, co najpiękniejsze. Obrachował więc sobie i znalazł, że spośród rzeczy z natury swej widzialnych żadne dzieło nierozumne nie będzie nigdy jako całość piękniejsze od dzieła rozumnego jako całości, a nie może mieć rozumu nic, co nie ma duszy. Zważywszy to sobie, złożył rozum w duszy, a duszę w ciele i w ten sposób wszystko zmajstrował, aby wszechświat był jak najpiękniejszy w swej naturze.
Z treści lekcji wiesz już, na czym polega różnica w opisie platońskiego Demiurga i biblijnego Boga. Łączy ich z pewnością ta cecha, że obaj realizowali ideę dobra. Przeczytaj fragmenty Księgi Rodzaju i oceń, na czym polega różnica w obu opisach stworzenia świata.
Księga Rodzaju. Świat stworzony przez Boga1 (…) Bóg stworzył niebo i ziemię. 2 Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem (…). 3 Wtedy Bóg rzekł: «Niechaj się stanie światłość!» (…) 4 Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. 5 (…) I tak upłynął (…) dzień pierwszy. 6 A potem Bóg rzekł: «Niechaj powstanie sklepienie w środku wód i niechaj ono oddzieli jedne wody od drugich!» 7 (…) 8 Bóg nazwał to sklepienie niebem. I tak upłynął (…) dzień drugi. 9 A potem Bóg rzekł: «Niechaj zbiorą się wody spod nieba w jedno miejsce i niech się ukaże powierzchnia sucha!» (…) 10 Bóg nazwał tę suchą powierzchnię ziemią, a zbiorowisko wód nazwał morzem. Bóg widząc, że były dobre, 11 rzekł: «Niechaj ziemia wyda rośliny zielone: trawy dające nasiona, drzewa owocowe rodzące na ziemi według swego gatunku owoce, w których są nasiona». (…) A Bóg widział, że były dobre. 13 I tak upłynął (…) dzień trzeci. 14 A potem Bóg rzekł: «Niechaj powstaną ciała niebieskie, (…) aby oddzielały dzień od nocy, (…)». (…) 16 Bóg uczynił dwa duże ciała jaśniejące: większe, aby rządziło dniem, i mniejsze, aby rządziło nocą, oraz gwiazdy. 17 (…) A widział Bóg, że były dobre. 19 I tak upłynął (…) dzień czwarty. 20 Potem Bóg rzekł: «Niechaj się zaroją wody od roju istot żywych, a ptactwo niechaj lata nad ziemią, pod sklepieniem nieba!» 21 (…) Bóg widząc, że były dobre, 22 pobłogosławił je (…) 23 I tak upłynął (…) dzień piąty. 24 Potem Bóg rzekł: «Niechaj ziemia wyda istoty żywe różnego rodzaju(…)!» I stało się tak. 25 (…) I widział Bóg, że były dobre. 26 A wreszcie rzekł Bóg: «Uczyńmy człowieka na Nasz obraz (…). Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!» 27 Stworzył więc Bóg (…) mężczyznę i niewiastę. 31 A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre. I tak upłynął (…) dzień szósty.