Sprawdź się
Przeczytaj fragmenty wypowiedzi reżysera filmu Imię róży oraz autora powieści.
J. J. Annaud:
(…) Nie chcę pretensjonalnie twierdzić, że to jest książka Umberta Eco. Absolutnie nie jest to przeniesienie jej na ekran. Film został zainspirowany książką i jest jej bardzo bliski. Ale stanowi odbicie moich osobistych uczuć i ambicji.
(…) Eco ma bardziej negatywną wizję świata niż ja. Tutaj nasze drogi się rozchodzą. Ja wierzę w siłę emocji i pasji. Eco nie ma takiej wiary, mimo że kryje inne rodzaje pasji. Mamy inne życiorysy. On jest naukowcem, mnie pasjonuje ludzki dramat. To moja specjalność.
Umberto Eco:
Film, który kręcą, nie jest moim dzieckiem. To dziecko Jean‑Jacques’a Annauda. Oczywiście mam nadzieję, że film będzie udany, ale podchodzę do tej produkcji bez silnych emocji. Annaud nie zrobi produkcji hollywoodzkiej, bo ma zmysł filologicznej i historycznej precyzji. To europejskie podejście.
(…) Opisuję średniowiecze jako czas wielkiego przejścia w technice, polityce, społeczeństwie. Pojawiły się nowe ludy, rasy, języki… Był to czas wielkiej niepewności. Sądzę, że nasze społeczeństwo, postmodernistycznepostmodernistyczne czy późnoindustrialnepóźnoindustrialne, też weszło w okres przejścia, czas niepewności.
(…) Odtwarzałem średniowiecze tak, by zachować prawdę historyczną. Ale czy wiele osób odczytało książkę jako realistyczną opowieść? Może przeniosła ich do świata fantazji, jak powieści Tolkiena. Każdy przekład jest interpretacją, odnosi się to także do filmu. I tak należy go traktować, pamiętając, że jest to interpretacja innego dzieła. Czekam na rezultat. Trochę się boję, ale jestem też pełen ufności.
Indeks dolny Fragmenty wypowiedzi pochodzą z filmu Opactwo zbrodni, reż. Sylvia Strasser, Wolfgang Wurker, Niemcy 1986. Indeks dolny koniecFragmenty wypowiedzi pochodzą z filmu Opactwo zbrodni, reż. Sylvia Strasser, Wolfgang Wurker, Niemcy 1986.
Kluczowym miejscem akcji w książce i filmie jest biblioteka‑labirynt. Jean Jacques Annaud wspomina zabawną anegdotę związaną z jej opisem. Przeczytaj poniższą wypowiedź, a następnie zaznacz właściwe odpowiedzi na pytanie: Co uświadomił sobie Umberto Eco?
Filmowa podróż z Jean-Jaques’em AnnaudemUmberto Eco opisał dokładnie labirynt. Odniosłem wrażenie, że miał on sto pokoi. Ale Eco nie wspomina nic o schodach. Pewnego dnia w jego mieszkaniu, w Mediolanie, podczas kolacji zapytałem go: „Umberto, ile pokoi jest w wieży?” „Około stu”. A ja na to: „Tak myślałem. Są na tym samym poziomie?” „Tak”, odparł. A po chwili: „Boże, masz rację”.
Źródło: Filmowa podróż z Jean-Jaques’em Annaudem, materiał dodatkowy dołączony do płyty DVD z serii 30 filmów wszech czasów „Gazety Wyborczej”.
- Jedno piętro wieży nie może mieć powierzchni, która pomieściłaby sto pokoi.
- Skoro jest mowa o schodach, wieża powinna mieć kilka pięter.
- W filmie nie da się zbudować biblioteki w wieży.
- W wieży nie można umieścić labiryntu.
Imię różyByłem zaskoczony, kiedy wyszliśmy w miejscu, do którego nie powinniśmy wchodzić, znaleźliśmy się bowiem w siedmiobocznej sali, niezbyt rozległej, bez okien, gdzie panował, jak zresztą na całym piętrze, zaduch i mocny zapach stęchlizny. Nic przerażającego.
Sala, jak powiedziałem, miała siedem ścian, ale jedynie w czterech z nich otwierało się między dwoma kolumnami osadzonymi w murze dosyć obszerne przejście pod pełnym łukiem. Przy ścianach ślepych stały ogromne szafy wypełnione ustawionymi równo księgami. […] Nad łukiem jednych z drzwi wielki wymalowany na ścianie kartusz z napisem Apocalypsis Iesu Christi. […] Później, także w innych pokojach, spostrzegliśmy, że te kartusze wyryto w kamieniu, i to dość głęboko, a następnie zagłębienia wypełniono farbą, jak to czyni się malując freski w kościołach.
Przeszliśmy przez jedne z drzwi. Znaleźliśmy się w pokoju z oknem, które zamiast szyb miało tafle alabastru; dwie ściany były ślepe, a w trzeciej było przejście tego samego rodzaju jak to, które przed chwilą przebyliśmy, i prowadzące do następnego pokoju, również z dwoma ścianami ślepymi, jedną z oknem, a drugą z kolejnymi drzwiami. W obu pokojach były kartusze podobne kształtem do tego, który widzieliśmy przedtem, ale z innymi słowami. [...] Poza tym, chociaż oba pokoje były mniejsze od tego, przez który weszliśmy do biblioteki (tamten był siedmiokątny, te zaś dwa czworokątne), sprzęty były te same: szafy z księgami i stojący pośrodku stół.
[…]
Wyjść – rzekł Wilhelm. Jakby to było takie łatwe. Wiedzieliśmy, że do biblioteki można się dostać od jednej tylko baszty, wschodniej. Ale gdzie byliśmy w tym momencie? Straciliśmy całkowicie rozeznanie. Długo błądziliśmy ogarnięci lękiem, że nigdy nie zdołamy opuścić tego miejsca, ja ciągle jeszcze chwiejąc się na nogach i czując mdłości, Wilhelm dosyć zatroskany o mnie i rozzłoszczony niedostatkiem swojej wiedzy, i ta wędrówka podsunęła nam, a raczej podsunęła Wilhelmowi, myśl na dzień następny. Trzeba będzie wrócić do biblioteki, założywszy, że kiedykolwiek z niej się wydostaniemy, z głownią ze spalonego drewna lub inną substancją, którą dałoby się robić znaki na ścianach.
Źródło: Umberto Eco, Imię róży, Warszawa 1987, s. 196–204.
| Zdanie | Prawda | Fałsz |
| Mistrz i Adso poruszają się po różnych poziomach labiryntu, o czym nie ma mowy w książce. | □ | □ |
| Reżyser filmu wykorzystuje efekty akustyczne wywołane przez labirynt oraz grę światłem, by oddać nastrój sceny i uspokoić emocje widzów. | □ | □ |
| Opis wnętrza biblioteki został wiernie oddany w filmie, czego dowodem są m.in. kartusze nad drzwiami | □ | □ |
| Reżyser wykorzystał labirynt w podobny sposób jak pisarz: jako miejsce, które budzi niepokój bohaterów, ale także wyzwala ich pomysłowość. | □ | □ |
Tekst do ćwiczenia 5
Imię różyKiedy pięliśmy się urwistą ścieżką, która wiła się wokół góry, zobaczyłem opactwo. Nie zadziwiły mnie mury, które opasywały je ze wszystkich stron, gdyż podobne widziałem w całym chrześcijańskim świecie, ale zdumienie wzbudziła bryła tego, co jak się później dowiedziałem, nazywano Gmachem. Była to ośmiokątna, wyglądająca z oddalenia jak czworokąt (figura doskonała, wyrażająca trwałość i niedostępność państwa Boga) budowla, której ściany południowe wznosiły się na klasztornym płaskowyżu, podczas gdy północne zdawały się wyrastać pionowo z samego podnóża góry. Patrząc z dołu miało się wrażenie, że w niektórych miejscach skała sięga w kierunku nieba bez rozdziału barw i materii i dopiero stopniowo ukazuje się jako donżon i baszta (dzieło gigantów, którzy żyli za pan brat i z ziemią, i z niebem). Trzy rzędy okien wyrażały potrójny rytm górnej partii budowli, a w ten sposób to, co było w pojęciu fizycznym kwadratem na ziemi, duchowo stawało się trójkątne w niebie. Przy dalszym zbliżaniu się widać było, że czworokątna forma wytworzyła na każdym rogu siedmiokątną basztę o pięciu ścianach wychodzących na zewnątrz – tak więc czterem z ośmiu boków wielkiego ośmiokąta odpowiadały cztery małe siedmiokąty, które na zewnątrz prezentowały się jako pięciokąty. I nie ma człowieka, który nie dostrzegłby zadziwiającej zgodności tylu świętych liczb ujawniających subtelny sens duchowy. Osiem to liczba doskonałości każdego czworokąta, cztery to liczba Ewangelii, pięć liczba stref świata, siedem liczba darów Ducha Świętego. Bryła i kształt Gmachu jawiły mi się tak samo, jak później na południu italijskiego półwyspu Castel Ursino i Castel del Monte, ale niedostępne położenie sprawiało, że Gmach był straszliwszy i mógł wzbudzać lęk u podróżnego, który zbliżał się doń stopniowo. Na szczęście wskutek tego, że ten zimowy poranek był niezwykle przejrzysty, na budowlę patrzyłem innymi oczami, niż patrzyłbym w czasie burzy.
Nie mogę jednak powiedzieć, by budziła uczucia przyjemne. Odczułem lęk i subtelny niepokój. Bóg wie, że nie były to zjawy mojej niedojrzałej duszy i że właściwie objaśniałem sobie niewątpliwe zapowiedzi wpisane w kamień w dniu, kiedy giganci położyli nań swoje dłonie i zanim jeszcze wola mnichów, ulegając złudzeniu, ośmieliła się przeznaczyć to miejsce na schronienie dla słowa Bożego.
Źródło: Umberto Eco, Imię róży, Warszawa 1987, s. 27–28.
Przeczytaj powyższy fragment książki i obejrzyj wskazane fragmenty filmu: droga Wilhelma i Adso w kierunku opactwa, widok klasztoru [00:01:30–00:03:30].
W filmie J. J. Annauda ważną rolę odgrywa strona dźwiękowa – oprócz dialogów pojawia się w nim muzyka, wykorzystano efekty akustyczne, w tym dźwięki pozakadrowe (zwane także dźwiękami z offu). Źródła tych ostatnich nie widać w kadrze, pełnią różne funkcje, mogą być również zabiegiem narracyjnym – tzw. komentarz ponadkadrowy stanowi narracja prowadzona przez Adso.
Obejrzyj wskazane fragmenty i określ, jaką funkcję pełnią dźwięk i muzyka.
W filmie J. J. Annauda ważną rolę odgrywa strona dźwiękowa – oprócz dialogów pojawia się w nim muzyka, wykorzystano efekty akustyczne, w tym dźwięki pozakadrowe (zwane także dźwiękami z offu). Źródła tych ostatnich nie widać w kadrze, pełnią różne funkcje, mogą być również zabiegiem narracyjnym – tzw. komentarz ponadkadrowy stanowi narracja prowadzona przez Adso.
Zapoznaj się ze wskazanymi fragmentami i określ, jaką funkcję pełnią te elementy.
Kolor i światło to kolejne elementy bardzo ważne w adaptacji powieści Eco. W filmie wykorzystano głównie odcienie czerni i bieli, szarości, brązu, w niektórych scenach pojawiają się jednak i inne kolory: krwista czerwień i odcienie pomarańczu.
Zinterpretuj symbolikę kolorów w kontekście przywołanych scen filmowych. Zastanów się również nad funkcją światła. Swoje spostrzeżenia zamieść w tabeli.
Odnieś się do wypowiedzi jednego ze znanych reżyserów, Orsona Wellsa, który twierdził, że Pisarz potrzebuje pióra. Malarz – pędzla. Filmowiec całej armii.
Swoją opinię uzasadnij w kontekście filmu J. J. Annauda.