Sprawdź się
Uzupełnij zdania.
2. Twórcą klasycznej definicji prawdy był .
3. Stanowisko, zgodnie z którym poza człowiekiem istnieje obiektywna rzeczywistość niezależna od aktów świadomości, nazywamy .
4. Obiektywność sądu oznacza, że jego prawdziwość lub fałszywość jest od okoliczności.
Rozwiąż krzyżówkę.
- Dziedzina filozofii, w której bada się problem prawdy.
- Stanowisko mówiące, że prawda jest względna.
- Stanowisko, zgodnie z którym poznajemy niezależną od nas rzeczywistość.
- Przydomek Tomasza z Akwinu.
- Stanowisko w metafizyce i epistemologii przeciwstawne realizmowi.
- Twórca semantycznej definicji prawdy.
| 1 | ||||||||||||||
| 2 | ||||||||||||||
| 3 | ||||||||||||||
| 4 | ||||||||||||||
| 5 | ||||||||||||||
| 6 |
Oznacz zdania prawdziwe i fałszywe.
| Twierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Klasyczna definicja prawdy opiera się na relacji między myślą a sądem. | □ | □ |
| Obiektywność prawdy oznacza między innymi to, że zdanie jest prawdziwe niezależnie od tego, czy rozpoznajemy je jako prawdziwe. | □ | □ |
| Stanowisko realizmu poznawczego może wiązać się z poglądem, że w poznaniu mamy dane jedynie akty własnej świadomości. | □ | □ |
| Z punktu widzenia relatywisty ocena prawdziwości zakłada uwzględnienie określonego systemu odniesień. | □ | □ |
Na podstawie poniższego cytatu odpowiedz na pytania. Co jest, według autora, warunkiem prawdziwości jakiegoś sądu? Jakie stanowisko w kwestii istnienia przedmiotu poznania zajmuje autor?
MetafizykaKiedy więc jest czy nie jest to, co się nazywa, prawdą czy fałszem? Musimy zbadać znaczenie tych terminów. To nie dlatego jesteś biały, iż myślimy w sposób prawdziwy, że ty jesteś biały, lecz ponieważ jesteś biały, my stwierdzając to, mówimy prawdę.
Źródło: Arystoteles, Metafizyka, tłum. K. Leśniak, Warszawa 1984, s. 238.
Przeczytaj fragment wypowiedzi o prawdzie względnej Józefa Bocheńskiego. Następnie wskaż stanowisko filozoficzne, które reprezentuje filozof.
Zapoznaj się z fragmentem wypowiedzi o prawdzie względnej Józefa Bocheńskiego. Następnie zaznacz stanowisko filozoficzne, które reprezentuje filozof.
Sto zabobonówTwierdzenie, że każda prawda jest względna, tak jak mówienie o „mojej prawdzie” itp. jest zabobonem. W rzeczywistości żadna prawda nie jest względna, a mowa o „mojej” prawdzie jest bełkotem. Mówimy bowiem, że dane zdanie jest prawdziwe dokładnie wtedy, kiedy to, co ono znaczy, jest tak, jak ono znaczy. Np. zdanie „Grzmi teraz w Krakowie” posiada prawdę, jest prawdziwe, dokładnie o tyle, o ile w Krakowie rzeczywiście teraz grzmi. Jest prawdziwe względnie fałszywe całkiem niezależnie od tego, co ja albo ktokolwiek inny o owym grzmocie w Krakowie wie lub sądzi.
Źródło: Józef Bocheński, Sto zabobonów, Kraków 1994, s. 102–103.
- realizm poznawczy
- idealizm poznawczy
- relatywizm poznawczy
Współczesny filozof, Richard Rorty, szkicuje w poniższym fragmencie dwie postaci – metafizyka oraz ironistki. Zapoznaj się z tekstem i odpowiedz na pytanie: Jak rozumieją poznanie i prawdę metafizyk oraz ironistka? Jaką rolę w procesie poznania wyznaczają językowi?
Przygodność, ironia, solidarnośćMetafizycy uważają, że istoty ludzkie z natury pragną wiedzy. Sądzą tak, ponieważ odziedziczony przez nich słownik i ich zdrowy rozsądek dostarczają im obrazu poznania jako relacji pomiędzy istotami ludzkimi a „rzeczywistością” oraz idei, że potrzebujemy i powinniśmy w tę relację wejść. Rozsądek mówi nam także, że „rzeczywistość”, jeśli odpowiednio się o to do niej zwrócić, pomoże nam zadecydować, jak winien wyglądać nasz słownik finalnysłownik finalny. Metafizycy wierzą zatem, że na zewnątrz w świecie istnieją rzeczywiste istoty, których odkrywanie jest naszym obowiązkiem i które gotowe są pomóc w odkrywaniu siebie samych. Nie wierzą, że poprzez nowy opis sprawić można, iż każda rzecz wyglądać będzie dobrze bądź źle – albo też, jeśli w to wierzą, ubolewają nad tym faktem i trzymają się poglądu, że rzeczywistość pomoże nam oprzeć się tego rodzaju pokusom. Natomiast ironiści nie uważają, by poszukiwanie słownika finalnego było (choćby w części) sposobem uchwycenia czegoś różnego od tego słownika. Nie sądzą, że celem dyskursywnego myślenia jest poznanie w jakimkolwiek sensie tego słowa, które można wyłożyć za pomocą takich pojęć, jak „rzeczywistość”, „rzeczywista istota”, „obiektywny punkt widzenia” i „odpowiadanie rzeczywistości”. Nie sądzą, że jego celem jest odnalezienie słownika, który trafnie coś przedstawia, jakiegoś przezroczystego medium. Dla ironistów „słownik finalny” to nie „słownik, który rozwiewa wszystkie wątpliwości”, ani też „słownik, który spełnia nasze kryteria ostateczności, adekwatności czy optymalności”. Nie uważają, by refleksją rządziły kryteria. Ich zdaniem kryteria nie są nigdy niczym więcej niż banałami, które kontekstowo definiują terminy będącego akurat w użyciu słownika finalnego. Ironiści zgadzają się z Davidsonem, że nie jesteśmy w stanie wykroczyć poza własny język, aby porównać go z czymś innym […].
Źródło: Richard Rotry, Przygodność, ironia, solidarność, tłum. W.J. Popowski, Warszawa 1996.
Zapoznaj się z wierszykiem Tadeusza Kotarbińskiego, następnie odpowiedz na pytanie, dlaczego organizacje są niebezpieczne w rozpoznanych przez człowieka sądach prawdziwych.
Poezje wybraneDiabeł‑szpieg charczał szeptem do starszego diabła:
Widziałem. Człowiekowi prawda w ręce wpadła.
– Nic to! – odskrzeczał chytrzec, pomyślawszy trzeźwo:
W więzach organizacji prawdę diabli wezmą!Źródło: Tadeusz Kotarbiński, Poezje wybrane, Warszawa 1984, s. 24.
Przeczytaj fragment Wstępu Teresy Hołówki do antologii tekstów pt. Nikt nie rodzi się kobietą. Następnie odpowiedz na pytanie, czy potrzeba posiadania prawdziwych poglądów sprzyja czy przeszkadza posiadaniu prawdziwych poglądów.
Zapoznaj się z fragmentem Wstępu Teresy Hołówki do antologii tekstów pt. Nikt nie rodzi się kobietą. Następnie odpowiedz na pytanie, czy potrzeba posiadania prawdziwych poglądów sprzyja czy przeszkadza posiadaniu prawdziwych poglądów.
Nikt nie rodzi się kobietąChoć tzw. „zdrowym rozsądkiem” steruje niewyrafinowana zasada zaspokajania głodu poznawczego jak najmniejszym kosztem, nie potrafi on mimo wszystko oprzeć się przymusowi szukania uzasadnień. „Najgwałtowniejsza skłonność – pisał Mill – by uznać coś za prawdę, nie da człowiekowi możności, by w to uwierzył bez śladu podstaw, bez jakichkolwiek danych. Gdyby sofisterię rozumu można było uczynić niemożliwą, to nasze chęci – nie mając narzędzia – byłyby bezsilne”. Tym, co frapuje najbardziej w obiegowych przeświadczeniach, nie są ich motywacje psychologiczne, lecz różnorakie szalbierstwa, jakich dokonujemy, pragnąc przekonać siebie i innych do dogodnych fałszów, półprawd i uproszczeń.
Źródło: Teresa Hołówka, Nikt nie rodzi się kobietą, red. T. Hołówka, Warszawa 1982, s. 12.