Sprawdź się
Ułóż procesy w kolejności chronologicznej.
- zanik i wokalizacja jerów
- przegłos lechicki
- zanik iloczasu
- powstanie samogłosek ścieśnionych
Oznacz zdania jako prawdziwe bądź fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Przegłos lechicki polegał na zmianie samogłosek a i o. | □ | □ |
| W języku polskim nie istniało rozróżnienie samogłosek na długie i krótkie. | □ | □ |
| Jery nie wokalizowały się w wygłosie (na końcu) wyrazów. | □ | □ |
| Po przegłosie samogłoska tylna mogła występować po spółgłosce miękkiej. | □ | □ |
| Wszystkie jery po zaniku pozostawiły miękkość poprzedzającej spółgłoski. | □ | □ |
Zaznacz wyrazy polskie, w których pojawia się e ruchome.
- domek
- szpak
- pies
- wieczór
- piekło
- wieś
- wioska
- niebo
- uczta
- zmarszczka
Wśród polskich przekładów Księgi Psalmów szczególne znaczenie ma najstarsze z zachowanych tłumaczeń, czyli Psałterz królowej Jadwigi (Psałterz floriański), przygotowywany na przełomie XIV i XV w. Wiele wskazuje, że przeznaczono go dla królowej Jadwigi Andegaweńskiej, pierwszej żony Władysława Jagiełły. Z poniższego fragmentu Psałterza floriańskiego wynotuj dwa wyrazy, w których odmianie pojawia się e ruchome. Zapisz ich mianownikową formę.
Psałterz floriański<1> Błogosławiony mąż, jenjen jest nie szedł po radzie niemiłościwych i na drodze grzesznych nie stał jest, i na stolcustolcu nagłego spadnienia nie siedział jest.
<2> ale w zakonie bożem wola jego i w zakonie jego będzie myślić we dnie i w nocy.
<3> A będzie jako drzewo, jeż szczepiono jest podług ciekących wod, jeż owoc swoj da w swoj czas,
<4> a list jego nie spadnie, i wszystko, csokoli uczyni, prześpieje.
<5> Nie tako niemiłościwi, nie tako, ale jako proch, jenże rzuca wiatr od oblicza ziemie.
Źródło: Psałterz floriański, [w:] Biblioteka zabytków polskiego piśmiennictwa średniowiecznego, Kraków 2006.
Zaznacz wyrazy, w których doszło do wzdłużenia zastępczego.
- będzie
- wod
- prześpieje
- mąż
- wola
- list
Sądowe pisma, Ortyle prawa magdeburskiego z rękopisu Biblioteki Baworowskich, tzw. Ortyle Maciejowskiego pochodzą z początku XVI wieku. Zaznacz w podanym fragmencie na zielono formy wyrazowe z przegłosem e > ‘o
zielony
Gdy mężczyzna
pojmie żonę a onej wianuje na swym
jimieniu jidacych sto grzywien mniej
9 albo więcej procz sądu, a ten to mąż umrze
a zostawi po sobie długi i dziatki, co lat
nie mają, i brata albo siostry […].
pojmie żonę a onej wianuje na swym
jimieniu jidacych sto grzywien mniej
9 albo więcej procz sądu, a ten to mąż umrze
a zostawi po sobie długi i dziatki, co lat
nie mają, i brata albo siostry […].
Zabytek języka polskiego Modlitwy Wacława pochodzą z XV w. Zbiór składa się z trzech części i zawiera głównie modlitwy-godzinki. Zaznacz na czerwono w poniższym fragmencie formy wyrazowe, w których zaszedł przegłos ě > ‘a.
czerwony
Dobrowolnie
9 obiatowac będę
tobie i spowiadać się
będę jimieniu twemu,
12 Panie, iże dobre
jest. Iże ze wszego
smętku wychwaciłeś
mię i na nieprzyjaciele
3 moje nienawidziało
oko moje.
9 obiatowac będę
tobie i spowiadać się
będę jimieniu twemu,
12 Panie, iże dobre
jest. Iże ze wszego
smętku wychwaciłeś
mię i na nieprzyjaciele
3 moje nienawidziało
oko moje.
9 obiatowac będę
tobie i spowiadać się
będę jimieniu twemu,
12 Panie, iże dobre
jest. Iże ze wszego
smętku wychwaciłeś
mię i na nieprzyjaciele
3 moje nienawidziało
oko moje.
*myš1. ъ, 2. ь, 3. ъ, 4. ъ, 5. ъ, 6. ь, 7. ъ > mysz
*gold1. ъ, 2. ь, 3. ъ, 4. ъ, 5. ъ, 6. ь, 7. ъ > głód
*s1. ъ, 2. ь, 3. ъ, 4. ъ, 5. ъ, 6. ь, 7. ъn1. ъ, 2. ь, 3. ъ, 4. ъ, 5. ъ, 6. ь, 7. ъ > sen
*š1. ъ, 2. ь, 3. ъ, 4. ъ, 5. ъ, 6. ь, 7. ъm1. ъ, 2. ь, 3. ъ, 4. ъ, 5. ъ, 6. ь, 7. ъr > szmer
Wstaw w puste miejsca brakujące jery.
ъ, ъ, ь, ъ, ъ, ь, ъ
*ptak............ > ptak
*myš............ > mysz
*gold............ > głód
*s............n............ > sen
*š............m............r > szmer
Zapisz 3 nieomawiane na lekcji słowa, w których zaszedł przegłos lechicki, oraz trzy, w których występuje e ruchome. Jeśli czujesz się na siłach - zrekonstruuj formy prasłowiańskie tych wyrazów.