Sprawdź się
Zapoznaj się z poniższym fragmentem powieści, a następnie wskaż atrybuty Jagny. Co według ciebie czyni ją atrakcyjną dla mężczyzn?
- wzrost i postura
- kolorowy strój ludowy
- posażna pozycja we wsi
- śmiałe przenikliwe spojrzenie
- odświętne i dobrze dobrane elementy ubioru
- twarz z rumieńcami i biała długa szyja
- modre (niebieskie) błyszczące oczy
- wyniosłość i niezależność
ChłopiJagna rozglądała się po ludziach, jako że wzrostem równa była i chłopom najroślejszym, a strojna dzisiaj była, że aż oczy rwała parobków, co się w kupę zbili przed wrotniami, na drodze, kurzyli papierosy i szczerzyli do niej zęby. Bo i urodna była, i strojna, i takiej postury, że i drugiej dziedzicównie z nią się nie mierzyć.
Dziewuchy ano i kobiety żeniate, przechodzące mimo, spozierały na nią z zazdrością abo i zgoła przystawały w podlew podle, abych nasycić oczy tym jej wełniakiem pasiastym i sutym, co jak tęczą mazurską mienił się na niej, to na jej czarne trzewiki wysokie, zasznurowane aż po białą pończochę czerwonymi sznurowadłami, to na gorset z zielonego aksamitu, tak wyszyty złotem, że aż się w oczach mieniło, to na sznury bursztynów i korali, co otaczały jej białą, pełną szyję — pęk różnobarwnych wstążek zwieszał się od nich na plecach i gdy szła, wił się za nią niby tęcza.
Ale Jagna nie widziała zazdrosnych spojrzeń, błądziła modrymi oczami po głowach i natknąwszy się na wlepione w siebie oczy Antka, oblała się rumieńcem i pociągnąwszy matkę za rękaw, ruszyła przodem, nie czekając.Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 71.
Zapoznaj się z fragmentem, a następnie określ, za pomocą jakich środków językowych oddany jest erotyzm tej sceny. Połącz nazwę środka poetyckiego z podanym cytatem. Podaj funkcję zastosowanego środka poetyckiego.
ChłopiZatrzepotała się kiej ptak, ale nie jej moc wyrwać się takiemu głodnemu smokowi, któren ściskał, aż żebra trzeszczały, i tak całował, że całkiem zesłabła, oczy jej zaszły mgłą, tchu złapać nie mogła, że ino ostatkiem skamlała:
— Puść… Mateusz… Matula…
— Jeszcze ździebko, Jaguś, jeszcze raz, bo się całkiem wścieknę… — I tak całował, że mu dziewczyna całkiem zmiękła i leciała przez ręce kiej woda, ale puścił ją, bo posłyszał w sieniach kroki, sam zapalił nad okapem lampkę i skręcał papierosa, a roziskrzonymi uciechą oczami spoglądał na Jaguś, że to jeszcze przyjść do siebie nie przyszła, bo się mocno dzierżyła ściany i dyszała ciężko.Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 128.
| Cytat | Środek stylistyczny | Funkcja |
|---|---|---|
| „Zatrzepotała się kiej ptak” | ||
| „głodnemu smokowi” | ||
| „oczy jej zaszły mgłą” | ||
| „[Jagna] skamlała” | ||
| „leciała przez ręce kiej woda” | ||
| „roziskrzonymi uciechą oczami” |
Wypisz nakazy i zakazy kulturowe związane z funkcjonowaniem w gromadzie. Podaj te, których przekroczenie może oznaczać złamanie tabu.
| Należy: | Nie należy: |
|---|---|
Zapoznaj się z poniższym fragmentem, a następnie określ, na czym polega tabu. Czego obawia się Antek? Dlaczego jego zachowanie jest społecznie naganne?
ChłopiA przecież Jaguś będzie jego macochą, matką jakby — jakże
to może być, jakże?… Toć grzech musi być, grzech! Aż bał się myśleć o tym, bo mu serce zamierało ze zgrozy niewytłumaczonej, z obawy przed jakąś straszną karą boską… I nie rzec o tym nikomu, ino to nosić w sobie jako zarzewie, jako ten ogień żywy, któren aż do kości przepala… nie na ludzką to moc, nie.Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 187.
Porównaj wewnętrzne uczucia Antka i jego postawę na zewnątrz. Na czym polegał dramat bohatera?
Antek – uczucia i pragnienia:
ChłopiJezus! Aż się zatoczył, bo z nagła ujrzał tuż przed sobą jej twarz rozpłomienioną, dyszącą namiętnie, jej modre oczy i te usta pełne i tak czerwone, a tak bliskie, że ich tchnienie czuł, buchnęły na niego żarem… i ten głos cichy, urywany, nabrzmiały miłością i ogniem…
— Jantoś!… Jantoś! — przechylała się do niego blisko, że czuł ją całą przy sobie, jej piersi, jej ramiona, jej nogi — aż oczy przecierał i odpędzał precz od się te mary mamiące, i cała jego złość zawzięta skapywała mu z serca niby te lody ze strzech, gdy je wiośniane słońce przygrzeje, a budziło się znowu kochanie i wznosiła swój łeb kolczasty tęskność bolesna, taka straszna tęskność, że choćby głową tłuc o ścianę i ryczeć wniebogłosy!Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 168.
Antek – postawa i deklaracje:
Chłopi— Że lakudra i włók ten, to i cała wieś wie o tym… cały świat!… cały!…
— Wara ci od niej, bo ci ten pysk o ścianę rozbiję, wara… — i jął nią trząść, ale już Antek przyskoczył i osłonił, i również krzyczeć począł:
— I ja przywtórzę, że lakudra jest, włók, ja! A spał z nią, kto chciał, ja!… — wołał nieprzytomnie i gadał, co mu ślina na język przyniesła, nie skończył, bo stary, rozwścieklony już teraz
do ostatka, trzasnął go tak w pysk, aż rymnął łbem na oszkloną szafkę i z nią razem zwalił się na ziemię… Porwał się rychło okrwawiony i runął na ojca.
Rzucili się na siebie jak dwa psy wściekłe, chycili się za piersi i wodzili po izbie, miotali, bili sobą o łóżka, o skrzynie, o ściany, aż łby trzaskały. Krzyk się podniósł nieopisany, kobiety chciały ich rozerwać, ale przewalili się na ziemię i tak zwarci całą nienawiścią i krzywdami tarzali się, gnietli, dusili…Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 190–191.
Jakimi emocjami i uczuciami kieruje się Antek w stosunku do bliskich mu kobiet? Spośród podanych odpowiedzi wybierz tę, którą uznasz za najtrafniejszą. Rozwiń ją, podając argumenty i przykłady.
Antek:
1. Kocha Jagnę – jest ona miłością jego życia.
2. Pragnie kobiety fizycznie – pożąda jej.
3. Rywalizuje z ojcem o kobietę, chcąc udowodnić swoją przewagę nad nim (młodość – starość).
4. Kobieta i ziemia są znakiem posiadania i najwyższej pozycji w gromadzie,
na czym mu bardzo zależy.
5. Chce mieć Jagnę za kochankę, by imponować innym mężczyznom we wsi.
6. Poszukuje przygód miłosnych, nie czuje się monogamistą.
7. Nie kocha żony, doskwiera mu samotność.
8. Hanka nie spełnia się jako kobieta.
Zapoznaj się z poniższym fragmentem z tomu II Chłopów. Wybierz z tekstu cytaty, które będą wskazywały na różne elementy konwencji naturalistycznej wykorzystane do opisania relacji miłosnej Jagny i Antka. Wyjaśnij, jaką pełnią funkcję.
ChłopiAle oni oślepli na wszystko, burza się w nich zerwała i rosła wzmagając się co mgnienie, przewalała się z serca do serca potokiem palących a niewypowiedzianych żądz, błyskawicowych spojrzeń, bolesnych drżeń, niepokojów nagłych, całunków parzących, słów splątanych, bezładnych a olśniewających niby dzikie mioty piorunów, oniemień śmiertelnych, tkliwości, a takiego czaru zarazem, że dusili się w uściskach, rozgniatali do bólu, darli się wprost pazurami, jakby chcąc wyrwać z siebie wnętrzności i skąpać się w rozkoszach męki, a przesłonione bielmami oczy nie widziały już nic, nawet samych siebie. I porwani miłosną wichurą, oślepli na wszystko, oszaleli, wyzbyci z pamięci, stopieni jako dwie żagwie płonące, nieśli się w tę noc nieprzejrzaną, w pustkę i głuchą samotność, by oddawać się sobie na śmierć, do dna dusz, pożeranych wieczystym głodem trwania… Nie mogli już mówić, tylko nieprzytomne krzyki rwały się im gdziesik aż z samych trzewiów, tylko szepty zduszone, porwane a strzeliste jak wytryski ognia, słowa błędne i opite szałem, spojrzenia żrące do szpiku, spojrzenia struchlałe obłąkaniem, spojrzenia huraganów walących na siebie, aż przejął ich taki straszny dygot żądzy, że zwarli się z dzikim skowytem i padli… nieprzytomni zgoła…
Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 2, Warszawa 2001, s. 276.
| Elementy konwencji naturalistycznej | Przykłady | Funkcja |
|---|---|---|
| 1. dosadne, wyraziste opisy | ||
| 2. sfera działania ludzkich instynktów | ||
| 3. organiczny związek człowieka z przyrodą |
Scena opisana we fragmencie zacytowanym w poprzednim ćwiczeniu jest bardzo dynamiczna. Autor osiągnął ten efekt za pomocą różnorodnych środków wyrazu artystycznego. Połącz nazwę środka wyrazu z cytatem, w którym występuje.
hiperbolizacja, epitet, porównanie, oksymoron, metafora
| Środek wyrazu artystycznego | Cytat |
|---|---|
| hiperbolizacja | |
| epitet | |
| porównanie | |
| oksymoron | |
| metafora |
epitet:
porównanie:
oksymoron:
metafora:
Cytaty: a. palących a niewypowiedzianych żądz; b. rozkoszach męki; c. by oddawać się sobie na śmierć, do dna dusz, pożeranych wieczystym głodem trwania… d. spojrzenia żrące do szpiku; e. stopieni jako dwie żagwie płonące.
Jaki jest społeczny sens istnienia tabu? Napisz esej, odwołując się do omawianych fragmentów Chłopów oraz innego utworu literackiego i wybranych kontekstów.