Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia:

Rw8rNeWxLGqeh1

Ćwiczenie 1

Zaznacz prawidłowe stwierdzenie. Może być więcej niż jedna poprawna odpowiedź.

Alkohole nie ulegają dysocjacji elektrolitycznej
alkohole ulegają dysocjacji elektrolitycznej.
Odczyn roztworów alkoholi jest obojętny
Odczyn roztworu alkoholi jest kwasowy
Cząsteczka alkoholu posiada atom wodoru połączony z silnie elektroujemnym atomem tlenu
Alkohole posiadają bardzo słaby charakter kwasowy ze względu na wiązanie kowalencyjne spolaryzowane w kierunku atomu tlenu
Alkohole posiadają bardzo słaby charakter zasadowy ze względu na wiązanie kowalencyjne spolaryzowane w kierunku atomu tlenu

Ćwiczenie 2

R1Oy81hYj9jxP11

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

RZT7rTnkSvjb3

111

Ćwiczenie 3

Podaj nazwy systematyczne przedstawionych poniżej alkoholanów.

RhO8QQ04h75xm

Ilustracja przedstawiająca trzy cząsteczki. Pierwsza zbudowana jest z grupy metylowej CH3 związanej z grupą CH podstawioną kolejną grupą metylową CH3 oraz grupą ONa. Druga cząsteczka zbudowana jest z łańcucha węglowego składającego się z trzech atomów węgla, z których wszystkie trzy podstawione są grupami ONa, oprócz tego, pierwszy i trzeci atom węgla łączą się z dwoma atomami wodoru każdy, a atom węgla C dwa z jednym atomem wodoru. Ostatnia trzecia cząsteczka zbudowana jest z sześcioczłonowego pierścienia podstawionego przy węglu C jeden grupą ONa. — Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R10HgeoCbIn15

Odpowiedź:

Ćwiczenie 4

Przeprowadzono doświadczenie chemiczne przedstawione na schemacie:

R1fWd0cssTy6X

Ilustracja przedstawiająca trzy probówki. W wszystkich znajduje się wodny roztwór propan‑2-olanu sodu. Do wnętrza każdej probówki skierowana jest strzałka. Nad pierwszą probówką z uniwersalnym papierkiem wskaźnikowym, nad drugą roztwór oranżu metylowego, a nad trzecią alkoholowy roztwór fenoloftaleiny. — Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapisz obserwacje i uzupełnij wnioski.

Rcb5NtKgd0jrP

Obserwacje:
Probówka 1: barwa papierka
Probówka 2: barwa roztworu
Probówka 3: barwa roztworu

Wnioski:
Odczyn wodnego roztworu propan-2-olanu sodu jest , ponieważ podczas hydrolizy anionu powstają aniony .

R1EF1jpmZmZcc

Ilustracja przedstawiająca zabarwienie oranżu metylowego w zależności od pH roztworu. W zakresie od zera do trzech kolor jest czerwony, pomiędzy wartościami od trzech do czterech i czterech dziesiątych barwa jest pomarańczowa, powyżej czterech i czterech dziesiątych ciemnożółta i żółta aż do wartości równej czternaście. — Schemat przedstawia zabarwienie oranżu metylowego w zależności od pH roztworu.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R16QorTW1qD3p

Ilustracja przedstawiająca zabarwienie fenoloftaleiny w zależności od pH roztworu. Przy pH równym i mniejszym od zera przybiera barwę pomarańczową. W zakresie od zera do 8,2 jest bezbarwna, zaś od 8,2 przybiera barwę jasno różową, w miarę wzrostu pH staje się ona intensywnie różowa przy pH wynoszącym około 10,5 a następnie blednie, uzyskując bladoróżowe zabarwienie przy pH równym 12,0. Przy pH równym 14,0 ponownie staje się bezbarwna. — Schemat przedstawia zabarwienie fenoloftaleiny w zależności od pH roztworu.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

RqE8lfvOjsOio

Ilustracja przedstawiająca rolkę z nawiniętym papierkiem wskaźnikowym. Na wierzchu rolki skala pH od jednego do czternastu. Swoisty kolor papierka jest żółty. Od pH równego 14 zaznaczonego po lewej stronie, przy którym papierek barwi się na granatowo, dalej, idąc w prawo, pH równe dwanaście dla koloru niebieskiego. Dla koloru jasnoniebieskiego pH wynoszące dziesięć, dla ciemnozielonego pH równe dziewięć, dalej dla jasnozielonego pH wynoszące osiem. Dla pH równego siedem papierek zachowuje swoistą barwę, to jest żółtą. Następnie dla pH równego sześć barwi się na ciemnożółty kolor, przechodząc coraz bardziej w prawą stronę, dla pH pięć przyjmuje zabarwienie jasnopomarańczowe, dla pH cztery pomarańczowe, dla pH trzy ciemnopomarańczowe, dla pH równego dwa czerwone i wreszcie najbardziej po prawo dla pH wynoszącego jeden barwa ciemnoczerwona. — Ilustracja przedstawiająca barwy papierka wskaźnikowego w zależności od pH badanego roztworu.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Roztwory posiadające odczyn kwasowy, mają $pH < 7$ . Gdy odczyn jest obojętny, wartość $pH$ wynosi $7$ . Jeśli roztwór ma odczyn zasadowy, jego $pH > 7$ .

Ćwiczenie 5

Zaprojektuj doświadczenie chemiczne, w którym wykażesz, że heksan–1–ol reaguje z sodem tworząc roztwór o odczynie zasadowym.

R1QGFfB0bMp0x

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R1DDzREfVXAjR

R1JE2deqWYU8t

Uzupełnij obserwacje, wybierając poprawne określenie.

czerwony, malinowo, żółto, niebiesko, czerwono, malinowy, pomarańczowy, żółty, bezbarwny, pomarańczowo

Obserwacje

Roztwór początkowo .......................... zabarwił się/zabarwił się na ...........................

R1cHUfDxgiymP

Równanie reakcji zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.

R1UauRPBtv9JX

$H_{3} {CCH}_{2} {CH}_{2} {CH}_{2} {CH}_{2} {CH}_{2} O^{-} + H_{2} O ⇄ H_{3} {CCH}_{2} {CH}_{2} {CH}_{2} {CH}_{2} {CH}_{2} OH + {OH}^{-}$

211

Ćwiczenie 6

Poniżej podano elementy równań reakcji chemicznych, z których należy ułożyć prawidłowe równania reakcji wiedząc, że substratem pierwszej reakcji jest związek aromatyczny, zaś substratem ostatniej reakcji związek niecykliczny.

Rrws9K5lWyz2o

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapisz nazwy otrzymanych alkoholanów.

RfKK5hMdKkw5L

Odpowiedź:

Poniżej podano elementy równań reakcji chemicznych, z których należy ułożyć prawidłowe równania reakcji prowadzące do odpowiednich alkoholanów.

R1boxx543rudb

a) 1. propan-1,3-diol, 2. cyklopentanolan sodu, 3. sód, 4. propano-1,3-diolan sodu, 5. wodór, 6. fenylometanol

+

sód

⇄

fenylometanolan sodu

+

1. propan-1,3-diol, 2. cyklopentanolan sodu, 3. sód, 4. propano-1,3-diolan sodu, 5. wodór, 6. fenylometanol

b) cyklopentanol

+

1. propan-1,3-diol, 2. cyklopentanolan sodu, 3. sód, 4. propano-1,3-diolan sodu, 5. wodór, 6. fenylometanol

⇄

1. propan-1,3-diol, 2. cyklopentanolan sodu, 3. sód, 4. propano-1,3-diolan sodu, 5. wodór, 6. fenylometanol

+

wodór

c) 1. propan-1,3-diol, 2. cyklopentanolan sodu, 3. sód, 4. propano-1,3-diolan sodu, 5. wodór, 6. fenylometanol

+

dwa ekwiwalenty sodu

⇄

1. propan-1,3-diol, 2. cyklopentanolan sodu, 3. sód, 4. propano-1,3-diolan sodu, 5. wodór, 6. fenylometanol

+

wodór

R9K2i73Ij4kOd

Zauważ, jaka jest różnica między nazwą alkoholu a odpowiadającego mu alkoholanu: alkohol – alkoholan (dodajemy końcówkę –an do nazwy macierzystego alkoholu). Jeśli od nazwy alkoholanu zabierzesz końcówkę an – otrzymasz nazwę alkoholu, którego należy użyć w reakcji z sodem, aby uzyskać alkoholan. Pamiętaj jednak, że w pewnych przypadkach istnieją nazwy zalecane takie jak metoksylan, czy etoksylan w miejsce metanolanu i etanolanu. Schemat reakcji alkoholu z sodem, w wyniku której powstaje alkoholan sodu:

2 ROH + 2 Na \to 2 RONa + H_{2}

211

Ćwiczenie 7

Poniżej podano elementy równań reakcji chemicznych w formie jonowej skróconej, z których należy ułożyć prawidłowe równania reakcji wiedząc, że w pierwszej reakcji bierze udział związek aromatyczny, zaś w ostatniej reakcji bierze udział związek niecykliczny.

R12n1J1QdwZlf

Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapisz słownie powyższe równania reakcji chemicznych.

RQrmTYqRnIszs

Odpowiedź:

Poniżej podano nazwy indywiduów chemicznych, z których należy ułożyć prawidłowe równania reakcji.

RBfdyV8X1dJug

a) 1. propano-1,3-diol, 2. cyklopentanol, 3. anion hydroksylowy, 4. anion fenylometanolanowy, 5. cząsteczka wody, 6. anion propan-1,3-diolanowy

+

cząsteczka wody

⇄

fenylometanol

+

1. propano-1,3-diol, 2. cyklopentanol, 3. anion hydroksylowy, 4. anion fenylometanolanowy, 5. cząsteczka wody, 6. anion propan-1,3-diolanowy

b) anion cyklopentanolanowy

+

1. propano-1,3-diol, 2. cyklopentanol, 3. anion hydroksylowy, 4. anion fenylometanolanowy, 5. cząsteczka wody, 6. anion propan-1,3-diolanowy

⇄

1. propano-1,3-diol, 2. cyklopentanol, 3. anion hydroksylowy, 4. anion fenylometanolanowy, 5. cząsteczka wody, 6. anion propan-1,3-diolanowy

+

anion hydroksylowy

c) 1. propano-1,3-diol, 2. cyklopentanol, 3. anion hydroksylowy, 4. anion fenylometanolanowy, 5. cząsteczka wody, 6. anion propan-1,3-diolanowy

+

dwie cząsteczki wody

⇄

1. propano-1,3-diol, 2. cyklopentanol, 3. anion hydroksylowy, 4. anion fenylometanolanowy, 5. cząsteczka wody, 6. anion propan-1,3-diolanowy

+

anion hydroksylowy

Ry4S5Qp0CcfBi

Alkoholany sodu w wodzie ulegają dysocjacji elektrolitycznej, w wyniku której powstaje anion alkoholanowy i kation sodu:

RRUvDxgsmeX12

Ilustracja przedstawiająca reakcję hydrolizy alkoholanu sodu. Cząsteczka alkoholanu sodu RONa, strzałka w prawo, nad strzałką cząsteczka wody. Za strzałką anion alkoholanowy RO- dodać kation sodowy Na+. — Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Alkoholany ulegają hydrolizie anionowej typowej dla soli słabych kwasów i mocnych zasad. W reakcję z wodą wchodzi anion alkoholanowy, w wyniku czego powstaje alkohol i anion wodorotlenkowy:

RDadgfWwCx5mW

Ilustracja przedstawiająca równanie reakcji anionu alkoholanowego z wodą. Anion alkoholanowy RO- dodać cząsteczka wody H2O. Strzałki równowagowe, za strzałkami cząsteczka etanolu dodać anion hydroksylowy OH-. — Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

311

Ćwiczenie 8

Wiedząc, że alkohole reagują w podobny sposób z potasem jak z sodem, wybierz (wpisując numery 1–3) z podanych poniżej zapisów równań reakcji chemicznych te, które następując po sobie pozwolą na realizację ciągu reakcji:

propan \overset{1}{\to} 1 ‑ chloropropan \overset{2}{\to} propan ‑1‑ ol \overset{3}{\to} propoksylan potasu

RRKYIPrcFXg2E

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wiedząc, że alkohole reagują w podobny sposób z potasem jak z sodem, podaj, jakich regentów należy użyć, aby przeprowadzić następujący ciąg reakcji:

propan \overset{1}{\to} 1 ‑ chloropropan \overset{2}{\to} propan ‑1‑ ol \overset{3}{\to} propoksylan potasu

R1UfVw0vEcmjQ

Odpowiedź:

Zapisz na kartce wzory poszczególnych reagentów:

R1M2vvKwky7xj

Ilustracja przedstawiająca podpisane wzory cząsteczek. Pierwszą stanowi propan zbudowany z grupy CH3 związanej z grupą CH2, która to łączy się z grupą CH3. Drugi związek to 1‑chloropropan zbudowany z grupy CH3 związanej z grupą CH2, która to łączy się z kolejną grupą CH2 podstawioną atomem chloru. Trzecią strukturę stanowi propan‑1-ol zbudowany z grupy CH3 związanej z grupą CH2 łączącą się z kolejną grupą CH2, która to podstawiona jest grupą hydroksylową. Ostatni związek to propanolan potasu zbudowany z grupy CH3 związanej z grupą CH2 połączoną z grupą CH2, która to związana jest z atomem tlenu połączonym z atomem potasu. — Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 9

Oblicz stężenie procentowe alkoholowego roztworu sodu otrzymanego po dodaniu $1$ $g$ sodu do $50$ ${cm}^{3}$ etanolu o gęstości $0, 79$ $\frac{g}{{cm}^{3}}$ . Wynik podaj z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku.

RAFH55lhgIeCi

Rozwiązanie oraz odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.

RFK0sTjQa8Dyb

1. Zapis równania reakcji chemicznej

2 H_{3} {CCH}_{2} OH + 2 Na \to 2 H_{3} {CCH}_{2} ONa + H_{2}

2. Obliczenie masy etanolu użytego do reakcji

d = \frac{m}{V}

m = d \cdot V

m = 0,79 \frac{g}{{cm}^{3}} \cdot 50 {cm}^{3} = 39,5 g

3. Obliczenie, która z substancji została użyta w niedomiarze

M_{etanol} = 46 \frac{g}{mol}

M_{Na} = 23 \frac{g}{mol}

$2$ mole cząsteczek etanolu reagują z dwoma molami atomów sodu:

2 \cdot 46 g — 2 \cdot 23 g

x — 1 g

x = 2 g

Do reakcji użyto $39, 5$ $g$ etanolu, a przereagują $2$ $g$ , co oznacza, że etanol został użyty w nadmiarze o $37, 5$ $g$ .

4. Obliczenie masy produktu
Z $2$ moli atomów sodu powstają $2$ mole etoksylanu sodu.

M_{etoksylan sodu} = 68 \frac{g}{mol}

2 \cdot 23 g — 2 \cdot 68 g

1 g — x

x = 2,96 g

5. Obliczenie masy roztworu po reakcji
W skład roztworu po reakcji wchodzić będzie otrzymany etoksylan sodu ( $2, 96$ $g$ ) i nieprzereagowany etanol (użyty w nadmiarze o $37, 5$ $g$ ).

m_{roztworu} = 2,96 g + 37,5 g = 40,46 g

6. Obliczenie stężenia procentowego roztworu

C_{p} = \frac{m_{s}}{m_{r}} \cdot 100 %

C_{p} = \frac{2, 96}{40, 46} \cdot 100 %

C_{p} = 7,32 %

Stężenie procentowe tego roztworu wynosi $7, 32 %$ .

Wirtualne laboratorium – I

Dla nauczyciela