Sprawdź się
Zapoznaj się z ilustracją i odpowiedz na pytania.
Zapoznaj się z opisem ilustracji i odpowiedz na pytania.
Przeczytaj fragment wiersza i opisz, jakie nastroje wywołała w Polsce informacja o śmierci księcia Poniatowskiego? Wyjaśnij, dlaczego tak reagowano na tą wiadomość.
Pogrzeb Xięcia Józefa PoniatowskiegoSpomiędzy bojów i gradów ognistych,
Wierna swej sprawie, nieodstępna znaków,
Szła wolnym krokiem do siedlisk ojczystych
Garstka Polaków.Skoro lud postrzegł, jak wzdęte wiatrami
Białe z czerwonym proporce migają,
Wstrzęsło się miasto radości głosami:
„Nasi wracają!”Niedługa radość! Każdy pyta chciwie:
„Kędyż jest wódz nasz, dzielny, okazały,
„Co nam tak długo przywodził szczęśliwie
„Na polu chwały?”Już go nie widać na czele tych szyków,
Których był niegdyś dumą i ozdobą:
Okryte orły, zbroje wojowników
Czarną żałobą.Już go nie widać wpośród hufców dzielnych:
Gdzie jest?… Czy słyszysz żal wszystkich głęboki?
Patrzaj złożone na marach śmiertelnych
Rycerza zwłoki.Źródło: Julian Ursyn Niemcewicz, Pogrzeb Xięcia Józefa Poniatowskiego, Wikisource.org.
Przeczytaj tekst źródłowy i odpowiedz na pytania.
Relacja kamerdynera Napoleona Bonaparte o wydarzeniach z dn. 19 października 1813 roku pod LipskiemPokonawszy niesłychane przeszkody, udało się nam nareszcie przeprawić przez Elsterę po moście koło młyna w Lindenau. Tego dnia po niepowodzeniach wynikających z liczebnej przewagi wroga Cesarz troszczył się o wszystko, jak po decydującym zwycięstwie. Był jednak tak zmęczony, że musiał się trochę przespać i mimo huku dział dolatujących ze wszystkich stron zasnął mocno, gdy nagle straszliwy wybuch wstrząsnął powietrzem. W parę minut później ujrzałem króla Neapolu i marszałka Augereau przybywających na biwak Cesarza; przynosili smutną wiadomość: główny most na Elsterze wyleciał w powietrze, a był to ostatni most zapewniający komunikację z ariergardąIndeks górny 11, która liczyła jeszcze dwadzieścia tysięcy ludzi pozostałych teraz na drugim brzegu rzeki pod dowództwem marszałka Macdonalda.
– Oto jak się wykonuje moje rozkazy! – wykrzyknął Cesarz chwytając się za głowę.
Potem na chwilę zamarł w milczeniu, jakby zatopiony w rozmyślaniach. Najjaśniejszy Pan istotnie kazał zaminować wszystkie mosty na Elsterze i wysadzić je, ale dopiero kiedy cała armia francuska znajdzie się za rzeką. Marszałek Macdonald widząc, że jest odcięty od głównych sil, skoczył do Elstery i szczęśliwie ją przepłynął, ale generał Demoutier, chcąc pójść za przykładem swego nieustraszonego zwierzchnika, zginął w nurtach rzeki, jak wielu innych oficerów i żołnierzy.
Indeks górny 11 ariegarda (z franc. arrière garde – straż tylna) – oddział ubezpieczający maszerujące wojsko od tyłu
Źródło: Relacja kamerdynera Napoleona Bonaparte o wydarzeniach z dn. 19 października 1813 roku pod Lipskiem. Cytat za: Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, B. Lenard, Warszawa 1998, s. 58.
W 1913 r. oddano do użytku Halę Stulecia we Wrocławiu (wówczas niemieckim Breslau), a w jej wnętrzach zorganizowano Wystawę Stulecia, która miała uczcić setną rocznicę bitwy pod Lipskiem. Biorąc to pod uwagę, oceń, czy dla Niemców bitwa pod Lipskiem miała taki sam wydźwięk jak dla Polaków. Uzasadnij odpowiedź.
Przeczytaj wybrane fragmenty biografii księcia Józefa Poniatowskiego i wyjaśnij, dlaczego można go uznać za polskiego bohatera narodowego.
Po śmierci ojca (1773) przeszedł całkowicie pod opiekę matki. […] mieszkał wraz z nią w Wiedniu i Czechach, lecz stryj – król Stanisław August – coraz bardziej nadzorował jego wychowanie, dobierał nauczycieli […]. Dzięki naleganiom króla uczył się także języka polskiego; w młodości pisał jednak po polsku nieortograficznie i niegramatycznie. Otrzymawszy zezwolenie króla (pod warunkiem odwiedzania Polski przynajmniej raz na pół roku i przejścia do wojsk Rzeczypospolitej na pierwsze wezwanie króla), rozpoczął […] służbę w wojsku austriackim. […] [W 1789 roku] przybył do Warszawy, gdzie król mianował go generał‑majorem. […] Równocześnie, poświęcając większość czasu na „zabawy płoche”, stał się ulubieńcem kobiet, dyktatorem mody i stylu zabaw polskiej arystokracji […].
Opowiadał się za zasadami […] konstytucji i zdecydowaną jej obroną. Należał do Zgromadzenia Przyjaciół Ustawy Rządowej 3 Maja. […] Ostro potępił konfederację [targowicką], a jej przywódców nazwał „ohydą narodu i zdrajcami ojczyzny”. Zaskoczony wybuchem insurekcji 1794 r. pozostał bierny, całkowicie podporządkowując się królowi. […] dopiero na naglący rozkaz króla […] powrócił do kraju. […] W lipcu, gdy doszło do oblężenia Warszawy przez wojsko prusko‑rosyjskie, odznaczył się […] w walkach.
Od jesieni [1798 roku] osiadł na stałe w Warszawie […] pędził beztroskie życie towarzyskie, czym pogłębiał niechęć do siebie. W 1802 r. spędził kilka miesięcy w Berlinie. Należał do ścisłego grona uczestników dworskich zabaw i parad. […] Starania o przychylność władz rosyjskich prowadziły prawdopodobnie do szerszych kontaktów z Adamem Jerzym Czartoryskim, który w swoim planie przywrócenia państwowości polskiej przewidywał powierzenie Poniatowskiemu naczelnego dowództwa nad formacjami polskimi przy boku Rosji.
W lipcu [1807 r.] uczestniczył w delegacji Komisji Rządzącej na spotkania z Napoleonem i Fryderykiem Augustem, księciem warszawskim, w Dreźnie. […] 7 X został mianowany ministrem wojny. W przeddzień wojny 1809 nie zdołał przekonać Napoleona o możliwości agresji austriackiej przeciw bardzo osłabionym wojskom Ks. Warsz. Mimo częściowego zaskoczenia atakiem korpusu austriackiego arcyksięcia Ferdynanda skoncentrował wszystkie siły pod Raszynem i z powodzeniem prowadził tu równorzędną walkę przeciw dwukrotnie silniejszemu przeciwnikowi.
Od początku marca 1812 oficjalnie ogłoszony przez Napoleona wodzem armii polskiej. […] Ruszając na wojnę 1812 r. nie zabezpieczył wystarczająco przygotowania rezerw i drugiego rzutu swej armii. […] W efekcie – bez jednej bitwy – z szeregów jego korpusu ubyło ok. 33% żołnierzy.
[W 1813 r.] na czele swych oddziałów […] bronił wąwozów, którymi nadciągała z Czech do Saksonii dwustutysięczna armia [austriacka], od schyłku września – w uporczywych walkach – osłaniał transporty żywności i drogi między Dreznem a Lipskiem. Dn. 15 X [właść. 16 października, przyp. red.] Napoleon mianował go marszałkiem Francji. W bitwie pod Lipskiem, dowodząc swymi wojskami […] z powodzeniem wytrzymał uderzenia przeważających sił przeciwnika. […] Dn. 19 X uczestniczył w osłanianiu odwrotu Wielkiej Armii z Lipska. Kilkakrotnie ranny, po załamaniu się obrony odrzucając do końca myśl o poddaniu się, utonął w Elsterze, próbując przeprawić się wpław.
Cytat za: Poniatowski h. Ciołek Józef Antoni, [online] Warszawa: Narodowy Instytut Audiowizualny [dostęp 20.08.2020], ipsb.nina.gov.pl.
Poparcie Napoleona przez Poniatowskiego po porażce z Rosją w 1812 roku. Mocne strony (S) Możliwe odpowiedzi: 1. Napoleon występował przeciwko dużo liczniejszej armii VI koalicji, 2. Wielka Armia była osłabiona w wyniku klęski w Rosji, 3. Dzięki wsparciu Napoleona możliwe było odtworzenie państwa polskiego, 4. W razie kolejnych zwycięstw Napoleon mógł nagrodzić Polaków za wierność, dołączając do ich państwa kolejne ziemie Józef Poniatowski jako marszałek Francji mógł zyskać większy wpływ na podejmowane decyzje, 5. Przystąpienie Poniatowskiego do koalicji mogło być przez Polaków uznane za zdradę, 6. Zlikwidowanie jakiejkolwiek formy państwa polskiego w przypadku porażki Napoleona, 7. Napoleon mimo porażki wciąż dysponował dużymi siłami, 8. Groźba podziału ziem Księstwa Warszawskiego pomiędzy koalicjantów Napoleon mógł zrezygnować ze sprawy polskiej w celu uzyskania korzystniejszych warunków dla Francji w razie rozejmu Słabe strony (W) Możliwe odpowiedzi: 1. Napoleon występował przeciwko dużo liczniejszej armii VI koalicji, 2. Wielka Armia była osłabiona w wyniku klęski w Rosji, 3. Dzięki wsparciu Napoleona możliwe było odtworzenie państwa polskiego, 4. W razie kolejnych zwycięstw Napoleon mógł nagrodzić Polaków za wierność, dołączając do ich państwa kolejne ziemie Józef Poniatowski jako marszałek Francji mógł zyskać większy wpływ na podejmowane decyzje, 5. Przystąpienie Poniatowskiego do koalicji mogło być przez Polaków uznane za zdradę, 6. Zlikwidowanie jakiejkolwiek formy państwa polskiego w przypadku porażki Napoleona, 7. Napoleon mimo porażki wciąż dysponował dużymi siłami, 8. Groźba podziału ziem Księstwa Warszawskiego pomiędzy koalicjantów Napoleon mógł zrezygnować ze sprawy polskiej w celu uzyskania korzystniejszych warunków dla Francji w razie rozejmu Szanse (O) Możliwe odpowiedzi: 1. Napoleon występował przeciwko dużo liczniejszej armii VI koalicji, 2. Wielka Armia była osłabiona w wyniku klęski w Rosji, 3. Dzięki wsparciu Napoleona możliwe było odtworzenie państwa polskiego, 4. W razie kolejnych zwycięstw Napoleon mógł nagrodzić Polaków za wierność, dołączając do ich państwa kolejne ziemie Józef Poniatowski jako marszałek Francji mógł zyskać większy wpływ na podejmowane decyzje, 5. Przystąpienie Poniatowskiego do koalicji mogło być przez Polaków uznane za zdradę, 6. Zlikwidowanie jakiejkolwiek formy państwa polskiego w przypadku porażki Napoleona, 7. Napoleon mimo porażki wciąż dysponował dużymi siłami, 8. Groźba podziału ziem Księstwa Warszawskiego pomiędzy koalicjantów Napoleon mógł zrezygnować ze sprawy polskiej w celu uzyskania korzystniejszych warunków dla Francji w razie rozejmu Zagrożenia (T) Możliwe odpowiedzi: 1. Napoleon występował przeciwko dużo liczniejszej armii VI koalicji, 2. Wielka Armia była osłabiona w wyniku klęski w Rosji, 3. Dzięki wsparciu Napoleona możliwe było odtworzenie państwa polskiego, 4. W razie kolejnych zwycięstw Napoleon mógł nagrodzić Polaków za wierność, dołączając do ich państwa kolejne ziemie Józef Poniatowski jako marszałek Francji mógł zyskać większy wpływ na podejmowane decyzje, 5. Przystąpienie Poniatowskiego do koalicji mogło być przez Polaków uznane za zdradę, 6. Zlikwidowanie jakiejkolwiek formy państwa polskiego w przypadku porażki Napoleona, 7. Napoleon mimo porażki wciąż dysponował dużymi siłami, 8. Groźba podziału ziem Księstwa Warszawskiego pomiędzy koalicjantów Napoleon mógł zrezygnować ze sprawy polskiej w celu uzyskania korzystniejszych warunków dla Francji w razie rozejmu