Sprawdź się
Ułóż wydarzenia opisane w źródle w kolejności chronologicznej. Najwcześniejsze umieść u góry.
żem jest tym, jakom cudownie uszedł od zabiciaż i zamordowania Szujskiego, któremu zaraz uwierzywszy Moskwa za tego prawdziwego Dmitra przyjęli go. Gdy się ten Dmitr rozsławił po zamkach naszych polskich pogranicznych i sam listy rozsyłał, zasiągając ludzi służałych, wiele się do niego kupiło., 4. Dmitr carowicz, sposobiwszy się nieco na rycerstwo, ruszył […] do granic moskiewskich […]. Tymczasem car Borys Hodunow [Godunow], zdesperowawszy [straciwszy nadzieję], w chorobę wpadł i umarł. Drudzy powiadają, że go struto., 5. Carowi Dmitrowi żonę do Moskwy przywieziono, pannę Marynę Mniszkównę, wojewodziankę sendomirską [sandomierską], którą sam ojciec [Jerzy Mniszech] przywodził z niemałą panów senatorów i przyjaciół [liczbą] […]. Ale […] w dziesięć dni po koronacjej żony Dmitrowej, większa żałość była, gdy wziąwszy sobie Moskwa za krzywdę, iż z inszego narodu żonę wziął.
Na podstawie tekstu wyjaśnij, dlaczego rosyjscy historycy nie są zgodni co do przyczyn śmierci carewicza Dymitra.
Historia RosjiWśród ludu szerzyła się głucha wieść, że tylko Godunow jest właściwym sprawcą śmierci carewicza [Dymitra]. Takie też przekonanie ugruntowało się […] w dziewiętnastowiecznej nauce […]. Bardzo rzadko natomiast oświadczali się historycy za wersją oficjalną, tzn. za śmiercią z powodu ataku epileptycznego […]. Większość badaczy, którzy zajmowali się tym problemem, próbowała analizować wydarzenia całkiem bezstronnie, odrzucając wszelkie uprzedzenia, starając się uzupełnić luki źródłowe zdrowym rozsądkiem. Nie wierzy się komisji Szujskiego [powołanej do wyjaśnienia przyczyn śmierci Dymitra], który zresztą po owładnięciu tronem zaczął jawnie nazywać Godunowa winowajcą tragedii uglickiej. Nie są też zbyt wiarygodne różne późniejsze relacje, zwłaszcza że niektóre z nich po prostu inspirowano i redagowano w obozie Szujskich (oskarżano Borysa nie tylko o spowodowanie śmierci Dymitra, lecz także o otrucie córki cara Fiodora, a nawet także jego samego).
Źródło: Ludwik Bazylow, Historia Rosji, t. 1, Warszawa 1985, s. 205–207.
Na podstawie danych z drzewa genealogicznego wyjaśnij, dlaczego przedstawiciele szlachty zwrócili się z prośbą o przejęcie władzy po carze Fiodorze w pierwszej kolejności do Ireny Godunow.
Rozstrzygnij, czy tekst autorstwa współczesnego historyka (źródło A) dotyczący okoliczności wyboru Borysa Godunowa na cara Rosji w 1598 r. znajduje potwierdzenie w źródle B. W uzasadnieniu uwzględnij sposób ukazania postaci: Borysa Godunowa, Ireny Godunowej oraz patriarchy Hioba.
Źródło A
Historia RosjiMieszkańcy Moskwy, ludzie służebni i posadzcy, strzelcy i plebs, nieustannie przebywali na placu Czerwonym i w przyległych częściach miasta, czekając co z tego wszystkiego wyniknie – do nich trzeba było wtedy zwracać się o aprobatę każdej propozycji. Na Irenę zgodzono by się bodaj jednomyślnie […]. Po jej odmowie bojarzy wpadli na pomysł, ażeby dumie bojarskiej nadać kompetencje jak gdyby rządu tymczasowego, któremu lud złożyłby przysięgę na wierność. Propozycję taką rzeczywiście ogłoszono, ale spotkała się ze zdecydowaną odmową. Padło pośród tłumu nazwisko Borysa Godunowa […]; patriarcha w imieniu zgromadzonego ludu zwrócił się do Borysa – bezskutecznie. Proszono Irenę, ażeby wpłynęła na brata, przybywały do niego całe procesje, tłum […] „płakał, zawodził i nieustannie bił pokłony”. Nie było rady, postanowiono zwołać Sobór Ziemski i jemu powierzyć wybór nowego władcy. Prawdopodobnie uzyskano przedtem od Godunowa obietnicę, że nie będzie się opierał, gdyby go wybrano.
Źródło: L. Bazylow, Historia Rosji, t. I, Warszawa 1985, s. 205–206.
Źródło B
Zapoznaj się z tekstem źródłowym – oceną polskich zamierzeń podporządkowania sobie Moskwy w okresie wielkiej smuty dokonaną przez współczesnego historyka. Zinterpretuj sformułowania zaznaczone w tekście.
Polska na zakrętach dziejówNie należy też dawać wiary twierdzeniom, jakoby jedynie gorliwość (czy nawet fanatyzm religijny) skłoniły Zygmunta III Wazę do interwencji na Wschodzie. Parli do niej niewątpliwie przebywający na dworze jezuici oraz dyplomacja rzymska, która w nawróceniu prawosławnych upatrywała częściową rekompensatę za szkody zadane katolicyzmowi przez reformację. Równocześnie jednak liczne źródła świadczą wymownie o tym, iż pod hasłem nowożytnej krucjaty król chciał ukryć swe stałe dążenie do odzyskania szwedzkiej korony. Podporządkowana Polsce Rosja […] miała stać się potężnym sprzymierzeńcem w walce o Sztokholm. Do zgoła świeckich, a nie misyjnych argumentów uciekała się też propaganda dworska, pragnąca zachęcić szlachtę, aby wzięła udział w pochodzie na Moskwę. Przedstawiała ona bowiem Wschód jako krainę niczym nieograniczonych możliwości, pełną ogromnych, a słabo strzeżonych bogactw, słowem, nowe Indie, czekające na odważnych konkwistadorów […]. Hasła te znajdowały posłuch wśród licznie rozrodzonej a ubogiej szlachty; sceptycznie natomiast patrzyła na nie elita szlachecka, w obawie między innymi, że ewentualne opanowanie Moskwy przyniesie ogromny wzrost władzy królewskiej. „Nie nasze pole, nie nasz to zając” – pisano.
Źródło: Janusz Tazbir, Polska na zakrętach dziejów, Warszawa 1997, s. 48–49.
Wypisz wartości i interesy króla oraz poszczególnych grup biorących udział w wydarzeniach, o których mowa w źródle z ćwiczenia 5.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym, a następnie wskaż wydarzenia, które poprzedziły opisaną uroczystość.
Koronacja Maryny Mniszchówny. Rozmowa z prof. Magdaleną UjmąW maju [1606 r Maryna Mniszchówna], młoda caryca wjechała do Moskwy, a 8 tego miesiąca – zgodnie z kalendarzem juliańskim – odbyła się najpierw jej uroczysta koronacja, a dopiero potem właściwe zaślubiny z carem. Taka kolejność ceremonii była naruszeniem dotychczasowych zwyczajów, ale zaspokajała wygórowane ambicje Maryny. Starano się jednak uśmierzyć niepokój zarówno katolików, jak i prawosławnych, usuwając Polaków z cerkwi przed ceremonią zaślubin pod zręcznym pretekstem i tworząc w ten sposób, trwającą zresztą do dzisiaj, niejasność co do obrządku, w którym Maryna przyjęła komunię. Kompromisem wobec moskiewskich zwyczajów był tego dnia jej strój.
Źródło: Koronacja Maryny Mniszchówny. Rozmowa z prof. Magdaleną Ujmą, Muzeum Historii Polski (muzhp.pl).
Zapoznaj się z poniższym opisem obrazu, a następnie zaznacz, do której ilustracji pasuje.
Opis obrazuObraz przedstawia obóz Dymitra II Samozwańca, którego historia zapamiętała jako „Łże‑Dymitra” lub „tuszyńskiego łotra (wora)”. Dymitr II podawał się za syna Iwana Groźnego – carewicza Dymitra oraz rzekomo uratowanego cudem od śmierci Dymitra I Samozwańca. W Starodubie, w pobliżu granicy z Rzeczpospolitą, nowy samozwaniec zaczął formować powstańczą armię. W jej skład wchodzili różnorodni ludzie: Kozacy, Tatarzy, Polacy, zbuntowani rosyjscy chłopi. Ostatecznie siedzibą obozu Dymitra II została podmoskiewska wieś Tuszyno, która stała się siedzibą odrębnej Dumy, mennicy oraz nieuznawanego przez legalne władze patriarchy.
Źródło: Opis obrazu, dostępny online na portalu pravmir.ru.
