Sprawdź się
Połącz daty z odpowiednimi wydarzeniami.
podpisanie rozejmu kończącego I wojnę światową i przejęcie władzy wojskowej przez Józefa Piłsudskiego, wybuch walk w Poznaniu i początek powstania, objęcie funkcji naczelnego wodza wojsk wielkopolskich przez gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, podpisanie traktatu wersalskiego, na mocy którego Wielkopolska zostaje przyłączona do II Rzeczypospolitej, podpisanie rozejmu w Trewirze między Niemcami a państwami ententy, kończącego powstanie wielkopolskie, zatrzymanie niemieckiej ofensywy w północnej części Wielkopolski przez powstańców, przyjazd Ignacego Paderewskiego do Poznania
| 11 listopada 1918 | |
| 26 grudnia 1918 | |
| 27 grudnia 1918 | |
| 16 stycznia 1919 | |
| 3 lutego 1919 | |
| 16 lutego 1919 | |
| 28 czerwca 1919 |
Zaznacz na ilustracji w odpowiednim miejscu cztery elementy munduru powstańca wielkopolskiego: rogatywka, litewka, trefl (jako oznaka stopni), orzełek.
Moje wspomnieniaNiemcy pozostawili w Poznaniu znaczne zapasy odzieży i materiałów. Oczywiście kolory ich nie odpowiadały naszym gustom, a krój gotowego umundurowania – narodowym upodobaniom. Ale brakowało pieniędzy i czasu na tworzenie czegoś odrębnego. Bić się w „cywilu” nie było można, bo to robiło z nas franc‑tireurs, tj. ludzi wyjętych spod prawa wojny. Dlatego nie zastanawiałem się długo nad wyborem stroju. Nie wziąłem na wzór umundurowania wojsk Księstwa Kongresowego, bo „pachniało Moskalem” i nie było dostosowane do wymogów czasów obecnych. Zatrzymałem się na nieco zmodyfikowanej niemieckiej „litewce”, pozostawiając przyjętą przez powstańców dwubarwną wstążkę na kołnierzu. Za ubiór galowy obrałem rogatywkę, a nie maciejówkę.
Źródło: Józef Dowbor-Muśnicki, Moje wspomnienia, Poznań 2013, s. 289–291.
W jaki sposób polscy powstańcy odróżniali się od niemieckich żołnierzy?
Józef Dowbor‑Muśnicki, Moje wspomnienia
Niemcy pozostawili w Poznaniu znaczne zapasy odzieży i materiałów. Oczywiście kolory ich nie odpowiadały naszym gustom, a krój gotowego umundurowania – narodowym upodobaniom. Ale brakowało pieniędzy i czasu na tworzenie czegoś odrębnego. Bić się w „cywilu” nie było można, bo to robiło z nas franc‑tireurs, tj. ludzi wyjętych spod prawa wojny. Dlatego nie zastanawiałem się długo nad wyborem stroju. Nie wziąłem na wzór umundurowania wojsk Księstwa Kongresowego, bo „pachniało Moskalem” i nie było dostosowane do wymogów czasów obecnych. Zatrzymałem się na nieco zmodyfikowanej niemieckiej „litewce”, pozostawiając przyjętą przez powstańców dwubarwną wstążkę na kołnierzu. Za ubiór galowy obrałem rogatywkę, a nie maciejówkę.
Cztery elementy munduru powstańca wielkopolskiego: rogatywka, litewka, trefl (jako oznaka stopni), orzełek.
Przejrzyj się umundurowaniu polski żołnierzy walczących w latach 1918‑1922 przedstawionych na poniższych zdjęciach. Które z nich zostało wykonane podczas powstania wielkopolskiego? Uzasadnij Twój wybór.
- 1
- 2
- 3
Indeks górny Źródło fotografii: Wikimedia Commons, domena publiczna. Indeks górny koniecŹródło fotografii: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Przeczytaj poniższy fragment sprawozdania z Polskiego Sejmu Dzielnicowego i wykonaj polecenia.
W pertraktacjach z rządem Niemiec stanęliśmy bardzo wyraźnie i bardzo stanowczo na następujących zasadach:
Nie chcemy się odrywać od Niemiec gwałtem przed kongresem.
Nie chcemy walki z tą częścią ludności niemieckiej zasiedziałej, która zawsze w zgodzie żyła z Polakami i która z nami w przyszłości także w zgodnym pozostanie współżyciu […].
Oświadczyliśmy, że nie chcemy ogłodzić ani Berlina, ani Niemiec, że nie będziemy odmawiali wywozu żywności za Zachód […].
Że będziemy czuwali nad spokojem i bezpieczeństwem wszystkich współobywateli bez względu na wyznanie i na narodowość. W zamian za to żądamy koniecznie i nieodwołalnie:
a) żeby nam nigdzie, gdziekolwiek mieszkają Polacy, nie przeszkadzano i nie ukrócano swobody organizowania się, urządzania wieców i zgromadzeń;
b) żądaliśmy kontroli nad urzędami i urzędnikami przez naszych reprezentantów (Brawa);
c) usunięcia wszystkich tych urzędników, którzy jako hakatyści takie zajmowali stanowiska, iż o zgodnej z nimi współpracy narodu polskiego mowy być nie może (Brawa);
d) spolszczenia szkół w mierze możliwie jak najszerszej (Ogólne oklaski);
e) domagaliśmy się, ażeby nam nie narzucano tzw. Heimatschutzu [straży ojczyzny], złożonego z obcych żołnierzy, gdyż do obrony naszych dzielnic wystarczą zupełnie żołnierze pochodzący stąd, zorganizowani w Straże Ludowe i broniący bezpieczeństwa ludności.
Źródło: oprac. Wielkopolska biblioteka dostępne online na wbc.poznan.pl, Poznań, s. 43.
Wskaż, jakie żądania przedstawiono władzom niemieckim.
- kontrola urzędów oraz urzędników przez Polaków
- usunięcie urzędników, którzy nie są nastawieni ugodowo do Polaków po przejęciu przez nich władzy
- polonizacja szkół
- odwołanie niemieckich żołnierzy pilnujących porządku w mieście
- natychmiastowe odłączenie Wielkopolski od Niemiec
- wysiedlenie wszystkich Niemców z terenu Wielkopolski
- odcięcie Niemiec od dostaw żywności
Zapoznaj się z wykresem pokazującym odsetek ludności polskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim w 1846 i 1910 r., a następnie wykonaj polecenia.
- 1. zestaw danych:
- Miasto: Poznań
- Rok 1846: 86.5
- Rok 1910: 64.8
- 2. zestaw danych:
- Miasto: Oborniki
- Rok 1846: 78
- Rok 1910: 59.7
- 3. zestaw danych:
- Miasto: Gniezno
- Rok 1846: 92.7
- Rok 1910: 69.2
- 4. zestaw danych:
- Miasto: Bydgoszcz
- Rok 1846: 52.7
- Rok 1910: 31.4
- 5. zestaw danych:
- Miasto: Babimost
- Rok 1846: 44.4
- Rok 1910: 50.7
- 6. zestaw danych:
- Miasto: Wschowa
- Rok 1846: 27.2
- Rok 1910: 35.8
- 7. zestaw danych:
- Miasto: Kościan
- Rok 1846: 87.5
- Rok 1910: 85.9
- 8. zestaw danych:
- Miasto: Międzyrzecz
- Rok 1846: 22.6
- Rok 1910: 22.9
- 9. zestaw danych:
- Miasto: Szamotuły
- Rok 1846: 77.9
- Rok 1910: 74.4
-
miasto : Poznań
rok_1846 : 86.5
rok_1910 : 64.8
-
miasto : Oborniki
rok_1846 : 78
rok_1910 : 59.7
-
miasto : Gniezno
rok_1846 : 92.7
rok_1910 : 69.2
-
miasto : Bydgoszcz
rok_1846 : 52.7
rok_1910 : 31.4
-
miasto : Babimost
rok_1846 : 44.4
rok_1910 : 50.7
-
miasto : Wschowa
rok_1846 : 27.2
rok_1910 : 35.8
-
miasto : Kościan
rok_1846 : 87.5
rok_1910 : 85.9
-
miasto : Międzyrzecz
rok_1846 : 22.6
rok_1910 : 22.9
-
miasto : Szamotuły
rok_1846 : 77.9
rok_1910 : 74.4
Indeks górny Źródło: Historia Polski w Liczbach, GUS, Warszawa 1994. Indeks górny koniecŹródło: Historia Polski w Liczbach, GUS, Warszawa 1994.
Przyjrzyj się jednemu z cyklu dwunastu obrazów autorstwa Leona Prauzińskiego, namalowanych w latach 1921‑1923, i przeczytaj relację dziennikarską, a następnie odpowiedz na pytania.
Dziennik PoznańskiPrzybył wczoraj do naszego miasta jeden z najwybitniejszych i najbardziej zasłużonych obywateli naszych, mąż, który wszystkie swoje siły, wszystkie myśli i czyny oddał na usługi ojczyzny. Zawitał wczoraj w nasze mury genialny artysta, a przede wszystkim wielki obywatel, który od samego początku obecnej wojny pracował gorliwie i niezmordowanie na obydwu półkulach dla dobra swego kraju i swych współbraci, pracował ze skutkiem nadzwyczaj pomyślnym, bo głównie jego usiłowaniom zawdzięczać należy, że obecny rozjemca świata, Wilson, tak gorąco zainteresował się sprawą polską.
Źródło: Dziennik Poznański, w: Wspomnienia z powstania wielkopolskiego, wybór i oprac. J. Karwat, Poznań 2007.
Na podstawie materiałów źródłowych z ćwiczenia 6 oraz tekstu źródłowego poniżej wykonaj polecenia.
Na podstawie tekstu źródłowego poniżej wykonaj polecenia.
Fragment relacji Karola Rzepeckiego:
Wspomnienia z powstania wielkopolskiegoMiasto tymczasem wre i kipi z podniecenia! Olbrzymi szpaler młodzieży, skautów, towarzystw, cechów, Straży Ludowej ciągnie się od dworca do Bazaru. Dziesiątki tysięcy ludzi czeka poza szpalerem na przyjazd ukochanego męża i patrioty, […] polskie kompanie czuwają w koszarach, a pluton Stanisława Rybki dociera do dworca, aby ewentualnie przemocą wprowadzić gości do miasta. […] Nareszcie przez Piłę, Oborniki, z półgodzinnym opóźnieniem przyjeżdżają Państwo Paderewscy wraz z Anglikami. Tłum olbrzymi! Entuzjazm nie do opisania! […] Anglików do hallu wnieśli żołnierze na barkach; dziwne im było, że z takim entuzjazmem witali ich ludzie w mundurach niemieckich! […] Potem przemówił Paderewski, głosząc program Polski wolnej, szczęśliwej, wielkiej, ludowej!
Źródło: Wspomnienia z powstania wielkopolskiego, oprac. J. Karwat, Poznań 2007, s. 42–43.
Przeanalizuj poniższe teksty źródłowe i wykonaj polecenia.
Wspomnienia z powstania wielkopolskiegoDlaczego zwyciężyliśmy w powstaniu doskonale uzbrojonych Niemców, przeważających nas liczebnie? Odpowiedź jest prosta. Zwyciężyliśmy dzięki niezłomnej woli pomszczenia wyrządzonych nam krzywd. Za bicie w szkole, gdy schwytano nas na posługiwaniu się językiem polskim, za rugowanie nas z ojcowizny, za poniżanie nas na każdym kroku. Przede wszystkim zwyciężyliśmy dzięki niezłomnej woli odbudowy niepodległego państwa polskiego.
Źródło: Wspomnienia z powstania wielkopolskiego, oprac. J. Karwat, Poznań 2007, s. 42–43.
Fragment przemówienia Ignacego Paderewskiego, 26 grudnia 1918Jako człowiek, czuję się szczęśliwym, że mogłem dożyć tej chwili, że mogę być symbolem, a dla człowieka jest to zaszczyt wielki, tem bardziej, że spotkał mnie tutaj, na wiekopomnej odwiecznej ziemi polskiej od was, coście nie dali się prześcignąć w spełnianiu obowiązków narodowych i odpieraniu przemożnego nacisku, coście w pracy organicznej i gospodarczej byli przykładem całej Polsce. A zaszczyt ten spotkał mnie nie od jednej warstwy i nie od jednej klasy, lecz od całego narodu wielkopolskiego.
Źródło: Fragment przemówienia Ignacego Paderewskiego, 26 grudnia 1918.