Sprawdź się
Połącz daty z odpowiednimi wydarzeniami.
podpisanie rozejmu kończącego I wojnę światową i przejęcie władzy wojskowej przez Józefa Piłsudskiego, wybuch walk w Poznaniu i początek powstania, objęcie funkcji naczelnego wodza wojsk wielkopolskich przez gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, podpisanie traktatu wersalskiego, na mocy którego Wielkopolska zostaje przyłączona do II Rzeczypospolitej, podpisanie rozejmu w Trewirze między Niemcami a państwami ententy, kończącego powstanie wielkopolskie, zatrzymanie niemieckiej ofensywy w północnej części Wielkopolski przez powstańców, przyjazd Ignacego Paderewskiego do Poznania
11 listopada 1918 | |
26 grudnia 1918 | |
27 grudnia 1918 | |
16 stycznia 1919 | |
3 lutego 1919 | |
16 lutego 1919 | |
28 czerwca 1919 |
Zaznacz na ilustracji w odpowiednim miejscu cztery elementy munduru powstańca wielkopolskiego: rogatywka, litewka, trefl (jako oznaka stopni), orzełek.
Moje wspomnieniaNiemcy pozostawili w Poznaniu znaczne zapasy odzieży i materiałów. Oczywiście kolory ich nie odpowiadały naszym gustom, a krój gotowego umundurowania – narodowym upodobaniom. Ale brakowało pieniędzy i czasu na tworzenie czegoś odrębnego. Bić się w „cywilu” nie było można, bo to robiło z nas franc‑tireurs, tj. ludzi wyjętych spod prawa wojny. Dlatego nie zastanawiałem się długo nad wyborem stroju. Nie wziąłem na wzór umundurowania wojsk Księstwa Kongresowego, bo „pachniało Moskalem” i nie było dostosowane do wymogów czasów obecnych. Zatrzymałem się na nieco zmodyfikowanej niemieckiej „litewce”, pozostawiając przyjętą przez powstańców dwubarwną wstążkę na kołnierzu. Za ubiór galowy obrałem rogatywkę, a nie maciejówkę.
W jaki sposób polscy powstańcy odróżniali się od niemieckich żołnierzy?
Józef Dowbor‑Muśnicki, Moje wspomnienia
Niemcy pozostawili w Poznaniu znaczne zapasy odzieży i materiałów. Oczywiście kolory ich nie odpowiadały naszym gustom, a krój gotowego umundurowania – narodowym upodobaniom. Ale brakowało pieniędzy i czasu na tworzenie czegoś odrębnego. Bić się w „cywilu” nie było można, bo to robiło z nas franc‑tireurs, tj. ludzi wyjętych spod prawa wojny. Dlatego nie zastanawiałem się długo nad wyborem stroju. Nie wziąłem na wzór umundurowania wojsk Księstwa Kongresowego, bo „pachniało Moskalem” i nie było dostosowane do wymogów czasów obecnych. Zatrzymałem się na nieco zmodyfikowanej niemieckiej „litewce”, pozostawiając przyjętą przez powstańców dwubarwną wstążkę na kołnierzu. Za ubiór galowy obrałem rogatywkę, a nie maciejówkę.
Cztery elementy munduru powstańca wielkopolskiego: rogatywka, litewka, trefl (jako oznaka stopni), orzełek.
Przejrzyj się umundurowaniu polski żołnierzy walczących w latach 1918‑1922 przedstawionych na poniższych zdjęciach. Które z nich zostało wykonane podczas powstania wielkopolskiego? Uzasadnij Twój wybór.
Indeks górny Źródło fotografii: Wikimedia Commons, domena publiczna. Indeks górny koniecŹródło fotografii: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Przeczytaj poniższy fragment sprawozdania z Polskiego Sejmu Dzielnicowego i wykonaj polecenia.
W pertraktacjach z rządem Niemiec stanęliśmy bardzo wyraźnie i bardzo stanowczo na następujących zasadach:
Nie chcemy się odrywać od Niemiec gwałtem przed kongresem.
Nie chcemy walki z tą częścią ludności niemieckiej zasiedziałej, która zawsze w zgodzie żyła z Polakami i która z nami w przyszłości także w zgodnym pozostanie współżyciu […].
Oświadczyliśmy, że nie chcemy ogłodzić ani Berlina, ani Niemiec, że nie będziemy odmawiali wywozu żywności za Zachód […].
Że będziemy czuwali nad spokojem i bezpieczeństwem wszystkich współobywateli bez względu na wyznanie i na narodowość. W zamian za to żądamy koniecznie i nieodwołalnie:
a) żeby nam nigdzie, gdziekolwiek mieszkają Polacy, nie przeszkadzano i nie ukrócano swobody organizowania się, urządzania wieców i zgromadzeń;
b) żądaliśmy kontroli nad urzędami i urzędnikami przez naszych reprezentantów (Brawa);
c) usunięcia wszystkich tych urzędników, którzy jako hakatyści takie zajmowali stanowiska, iż o zgodnej z nimi współpracy narodu polskiego mowy być nie może (Brawa);
d) spolszczenia szkół w mierze możliwie jak najszerszej (Ogólne oklaski);
e) domagaliśmy się, ażeby nam nie narzucano tzw. Heimatschutzu [straży ojczyzny], złożonego z obcych żołnierzy, gdyż do obrony naszych dzielnic wystarczą zupełnie żołnierze pochodzący stąd, zorganizowani w Straże Ludowe i broniący bezpieczeństwa ludności.
Zapoznaj się z wykresem pokazującym odsetek ludności polskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim w 1846 i 1910 r., a następnie wykonaj polecenia.
Indeks górny Źródło: Historia Polski w Liczbach, GUS, Warszawa 1994. Indeks górny koniecŹródło: Historia Polski w Liczbach, GUS, Warszawa 1994.
Przyjrzyj się jednemu z cyklu dwunastu obrazów autorstwa Leona Prauzińskiego, namalowanych w latach 1921‑1923, i przeczytaj relację dziennikarską, a następnie odpowiedz na pytania.
Dziennik PoznańskiPrzybył wczoraj do naszego miasta jeden z najwybitniejszych i najbardziej zasłużonych obywateli naszych, mąż, który wszystkie swoje siły, wszystkie myśli i czyny oddał na usługi ojczyzny. Zawitał wczoraj w nasze mury genialny artysta, a przede wszystkim wielki obywatel, który od samego początku obecnej wojny pracował gorliwie i niezmordowanie na obydwu półkulach dla dobra swego kraju i swych współbraci, pracował ze skutkiem nadzwyczaj pomyślnym, bo głównie jego usiłowaniom zawdzięczać należy, że obecny rozjemca świata, Wilson, tak gorąco zainteresował się sprawą polską.
Na podstawie materiałów źródłowych z ćwiczenia 6 oraz tekstu źródłowego poniżej wykonaj polecenia.
Na podstawie tekstu źródłowego poniżej wykonaj polecenia.
Fragment relacji Karola Rzepeckiego:
Wspomnienia z powstania wielkopolskiegoMiasto tymczasem wre i kipi z podniecenia! Olbrzymi szpaler młodzieży, skautów, towarzystw, cechów, Straży Ludowej ciągnie się od dworca do Bazaru. Dziesiątki tysięcy ludzi czeka poza szpalerem na przyjazd ukochanego męża i patrioty, […] polskie kompanie czuwają w koszarach, a pluton Stanisława Rybki dociera do dworca, aby ewentualnie przemocą wprowadzić gości do miasta. […] Nareszcie przez Piłę, Oborniki, z półgodzinnym opóźnieniem przyjeżdżają Państwo Paderewscy wraz z Anglikami. Tłum olbrzymi! Entuzjazm nie do opisania! […] Anglików do hallu wnieśli żołnierze na barkach; dziwne im było, że z takim entuzjazmem witali ich ludzie w mundurach niemieckich! […] Potem przemówił Paderewski, głosząc program Polski wolnej, szczęśliwej, wielkiej, ludowej!
Przeanalizuj poniższe teksty źródłowe i wykonaj polecenia.
Wspomnienia z powstania wielkopolskiegoDlaczego zwyciężyliśmy w powstaniu doskonale uzbrojonych Niemców, przeważających nas liczebnie? Odpowiedź jest prosta. Zwyciężyliśmy dzięki niezłomnej woli pomszczenia wyrządzonych nam krzywd. Za bicie w szkole, gdy schwytano nas na posługiwaniu się językiem polskim, za rugowanie nas z ojcowizny, za poniżanie nas na każdym kroku. Przede wszystkim zwyciężyliśmy dzięki niezłomnej woli odbudowy niepodległego państwa polskiego.
Fragment przemówienia Ignacego Paderewskiego, 26 grudnia 1918Jako człowiek, czuję się szczęśliwym, że mogłem dożyć tej chwili, że mogę być symbolem, a dla człowieka jest to zaszczyt wielki, tem bardziej, że spotkał mnie tutaj, na wiekopomnej odwiecznej ziemi polskiej od was, coście nie dali się prześcignąć w spełnianiu obowiązków narodowych i odpieraniu przemożnego nacisku, coście w pracy organicznej i gospodarczej byli przykładem całej Polsce. A zaszczyt ten spotkał mnie nie od jednej warstwy i nie od jednej klasy, lecz od całego narodu wielkopolskiego.