R5AikKvlmOwVl1

Widok z lotu ptaka na szeroką rzekę. Na rzece kilka mostów. Po obydwu stronach rzeki staromiejska zabudowa.

1. Położenie i podział Republiki Czeskiej

Republika Czeska to nieduży kraj w Europie Środkowej, mający powierzchnię niespełna 79 tys. kmIndeks górny 2², czyli czterokrotnie mniejszą niż Polska. Stolicą Czech (taka skrócona nazwa Republiki Czeskiej jest już obecnie dopuszczalna) jest Praga. Granica między naszymi krajami przebiega głównie przez Sudety, a ponadto przez Nizinę Śląską (Płaskowyż Głubczycki) i Karpaty (Beskid Śląski). Jest to nasza najdłuższa granica lądowa licząca aż 796 km, do czego przyczynia się jej kręty przebieg w górach. Republika Czeska graniczy także ze Słowacją i Austrią oraz z Niemcami, z którymi ma najdłuższą granicę (810 km). Nasi południowi sąsiedzi nie posiadają dostępu do żadnego morza – ze wszystkich stron otoczeni są lądami należącymi do państw sąsiednich.

Państwo o nazwie Republika Czeska powstało w 1993 roku w wyniku rozpadu Czechosłowacji, która istniała od końca I wojny światowej. Wcześniej obszar dzisiejszej Republiki Czeskiej wchodził w skład Austro‑Węgier i Cesarstwa Austriackiego. W średniowieczu istniało duże Królestwo Czeskie, do którego okresowo należał m.in. Śląsk. Początki państwowości związane są z plemionami Czechów i Morawian zamieszkujących tereny odpowiednio na zachodzie i wschodzie obecnego państwa.

Po II wojnie światowej Czechosłowacja, podobnie jak Polska, znalazła się pod wpływami ZSRR. W 1968 roku mieszkańcy Czechosłowacji wyszli na ulice i sprzeciwili się zależności od Związku Radzieckiego. By stłumić te protesty, do Pragi i innych miast wysłane zostały wojska Układu Warszawskiego, wśród których były polskie oddziały.

Historyczny podział obszaru Republiki Czeskiej na Czechy i Morawy zachował się do dziś. Ponadto do Republiki Czeskiej należy też część Śląska Cieszyńskiego, który zajmuje północno‑wschodnie krańce państwa.
Obecny podział administracyjny wyróżnia 13 krajów, które są odpowiednikami naszych województw, a także Pragę jako miasto wydzielone. Do Moraw zaliczają się kraje: Morawsko‑Śląski, Ołomuniecki, Zliński oraz Południowomorawski, którego stolica – Brno – jest też stolicą całych Moraw. Pozostałe kraje należą do historycznych Czech.

RgmuJRx5f3w5b1

Ilustracja przedstawia mapę polityczną Republiki Czeskiej z podziałem na jednostki administracyjne zwane krajami. Kolorami wyróżniono kraj pilzneński, kraj karlowarski, kraj ustecki, kraj Vysočina, kraj środkowoczeski, kraj południowomorawski, kraj południowoczeski, kraj hradecki, kraj ołomuniecki, kraj zliński, kraj morawsko-śląski, kraj pardubicki, kraj liberecki. Białymi kropkami oznaczono główne miasta i opisano je. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne.

2. Warunki naturalne

Republika Czeska jest krajem wyżynnym i górskim – ¾ obszaru leży powyżej 300 m n.p.m. Zdecydowaną większość powierzchni państwa zajmuje stary Masyw Czeski i jedynie wschodnie krańce zaliczają się do Karpat. Pofałdowane tereny wyżyn występują w niemal całym wnętrzu Republiki. Najbardziej rozległa jest Wyżyna Czesko‑Morawska obejmująca południe obu głównych regionów historycznych. Wzdłuż granic zewnętrznych rozciągają się niezbyt wysokie pasma gór – Sudety, Rudawy, Las Czeski, Szumawa, Beskid Morawsko‑Śląski. Najwyższe z nich to Sudety ze Śnieżką (1602 m n.p.m.) leżącą na wspólnej z Polską granicy. Dzięki tym pasmom górskim otaczającym wnętrze kraju, Masyw Czeski ma postać rozległej kotliny.

RlGgKs0fdDK3C1

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Republiki Czeskiej. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym i pomarańczowym. Przeważają obszary w kolorze żółtym i pomarańczowym. Na mapie opisano nazwy nizin, wyżyn, pasm górskich i rzek. Oznaczono i opisano główne miasta. Oznaczono czarnymi kropkami i opisano szczyty górskie. Różową wstążką oznaczono granice państw. Kolorem czerwonym opisano państwa sąsiadujące z Republiką Czeską. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwa stopnie. W legendzie umieszczono i opisano znaki użyte na mapie.

Na terenie Republiki Czeskiej nie ma rozległych nizin, które są tak charakterystyczne dla Polski. Najniższe obszary to doliny dużych rzek – Łaby i Morawy. Są one jednak stosunkowo wąskie i dlatego w Republice Czeskiej trudno spotkać większe obszary płaskich krajobrazów.

Mimo braku bezpośredniego dostępu do morza oraz niewielkiej powierzchni państwa, czeskie rzeki należą aż do trzech różnych zlewisk morskich. Prawie całe historyczne Czechy znajdują się w dorzeczu Łaby, która uchodzi do Morza Północnego. Niemal całe Morawy to dorzecze rzeki Morawy uchodzącej do Dunaju, który płynie dalej do Morza Czarnego. Śląsk Cieszyński i okoliczne tereny odwadniane są przez Odrę uchodzącą do Morza Bałtyckiego.

W Republice Czeskiej panuje klimat umiarkowany ciepły przejściowy. Od klimatu Polski różni się on większą ilością opadów, które łatwiej powstają nad pofałdowanym terenem. Ponadto latem na południu Czech i Moraw notowane są nieco wyższe temperatury ze względu na większy dopływ promieniowania słonecznego.

Na terenie Republiki Czeskiej dominują gleby brunatne i płowe. Powstały one w podłożu rosnących tam niegdyś naturalnych lasów liściastych i mieszanych. Dziś lasy zajmują w Republice Czeskiej blisko 35% powierzchni kraju, co jest wartością wyższą niż w Polsce. Wiele z nich porasta wyższe partie licznych grzbietów górskich, będąc tam najwyższym piętrem roślinnym. Lasy te nie zostały wykarczowane do celów rolniczych ze względu na trudną dostępność terenów górskich.

3. Ludność Republiki Czeskiej

Republika Czeska liczy nieco ponad 10,5 mln mieszkańców, czyli znacznie mniej niż Polska. Ludność ta zamieszkuje jednak mniejszą powierzchnię (78 867 kmIndeks górny 2²), a więc gęstość zaludnienia naszych państw może być podobna.

Rfv0JRFPEV9rs1

Ilustracja przedstawia mapę Republiki Czeskiej. Na mapie przedstawiono rozmieszczenie ludności. Kolorami od żółtego do czerwonego przedstawiono gęstość zaludnienia. Plamy rozkładają się nieregularnie, wokół miast kolor pomarańczowy i czerwony oznaczający dużą gęstość zaludnienia, nawet powyżej pięciuset osób na kilometr kwadratowy. Na mapie różnej wielkości sygnatury (koła) obrazujące aglomeracje miejskie wg liczby mieszkańców: Praga – od jednego miliona do pięciu milionów mieszkańców. Brno, Ostrawa od dwustu pięćdziesięciu do pięciuset tysięcy mieszkańców. Kilka mniejszych sygnatur poniżej dwustu pięćdziesięciu tysięcy mieszkańców. Mapa zawiera południki i równoleżniki, dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne.

Blisko ¾ ludności Republiki Czeskiej mieszka w miastach. Jednak jest tam tylko jedno wielkie miasto – Praga – dwa duże (Brno, Ostrawa), kilka średnich i wiele małych miasteczek. Stolica Czech liczy około 1,3 mln mieszkańców i stanowi bardzo silny ośrodek centralny, przyciągający ludność z całego państwa. Stosunkowo niewielki obszar Republiki Czeskiej sprawia, że do Pragi można względnie szybko dojechać (drogami, koleją) nawet z najodleglejszych zakątków Moraw. Inne większe miasta, jak np. Brno (405 tys. mieszkańców), Ostrawa (315 tys.) czy Pilzno (175 tys.), są już znacznie mniejsze i słabiej rozwinięte, toteż pełnią funkcję ośrodków lokalnych.

Praga jest metropolią o europejskiej, a nawet światowej renomie. Do czeskiej stolicy corocznie przyjeżdżają miliony turystów z całego świata. Przyciąga ich m.in. niezwykły urok Starego Miasta ze słynnymi obiektami, takimi jak Most Karola, Zamek na Hradczanach czy tzw. „Złota Uliczka”. Praga jest też ważnym centrum kulturalnym, naukowym i biznesowym.

R1TvnMQXVi6wW1

Na zdjęciu stara, zabytkowa zabudowa, na pierwszym planie rzeka i kamienny most, dalej zwarta zabudowa miejska – kamienice i kościoły, powyżej zamek z kilkoma wieżami.

Podobnie jak w Polsce i Niemczech, tak w Republice Czeskiej społeczeństwo się starzeje. Mimo to przyrost naturalny u naszych południowych sąsiadów od kilku lat utrzymuje się na niewielkim plusie. To dlatego, że występuje tam stosunkowo liczna grupa ludności w wieku 20‑40 lat, która ma największy wpływ na liczbę urodzeń. Ponadto stopniowo wydłuża się średnia długość życia Czechów, co wpływa na mniejszą liczbę zgonów.

Również saldo migracji zagranicznych Republiki Czeskiej jest dodatnie. Napływają tam emigranci głównie z Europy Wschodniej i z Azji. M.in. w latach 90. XX wieku do Czech przybyła liczna grupa Wietnamczyków, z których wielu zostało do dziś i zajmuje się drobnym handlem czy innymi pracami dorywczymi.

Czesi stanowią około 65% mieszkańców Republiki, a Morawianie tylko 5%. Na resztę składają się różnorodne mniejszości narodowe – Słowacy, Niemcy, Polacy (około 50 tys.), Ukraińcy, Rosjanie, Węgrzy i in. W Republice Czeskiej mieszka sporo osób pochodzenia romskiego, z którymi dosyć często dochodzi do konfliktów w społecznościach lokalnych. Inną liczną mniejszością narodową są Żydzi, w tym ich ortodoksyjni przedstawiciele, których niekiedy można spotkać ubranych w swoje tradycyjne stroje.

4. Gospodarka Republiki Czeskiej

Republika Czeska jest krajem o wszechstronnie rozwiniętej gospodarce z głównymi jej działami – rolnictwem, przemysłem i usługami.

Mimo iż na wsi mieszka tylko około ¼ ludności, to użytki rolne zajmują ponad połowę powierzchni państwa. Uprawia się na nich głównie pszenicę, jęczmień, kukurydzę, buraki cukrowe i ziemniaki oraz warzywa i owoce. Na cieplejszym południu spotkać można nieco więcej winorośli. W całym zaś kraju rośnie chmiel, który wraz z jęczmieniem wykorzystywany jest m.in. do produkcji piwa – narodowego napoju Czechów. W hodowli dominuje bydło, trzoda chlewna i drób, a ponadto na górskich łąkach dosyć często spotkać można pasące się owce i kozy.

Rl70zLVvg4lsx1

Ilustracja przedstawia dwie mapy gospodarcze Republiki Czeskiej. Mapa pierwsza – rolnictwo, mapa druga – przemysł. Na mapie rolnictwa tło w kolorze żółtym (grunty orne), jasnozielonym (łąki i pastwiska) i zielonym (lasy). Na mapie sygnatury obrazujące uprawy roślin (pszenica, kukurydza, jęczmień, ziemniaki, buraki cukrowe, chmiel, len, winorośl, owoce i warzywa) oraz hodowlę zwierząt (bydło, trzoda chlewna). Na mapie przemysłu sygnatury kołowe – ośrodki przemysłowe. Duże w Pradze, Ostrawie, Brnie, kilkanaście mniejszych. Przemysł elektromaszynowy i hutniczy w przewadze, chemiczny, lekki oraz spożywczy. Kilka elektrowni cieplnych i wodnych oznaczonych kolorowymi gwiazdkami, jedna elektrownia atomowa, ropociąg i gazociąg oznaczone liniami. Sygnaturami oznaczone wydobycie węgla kamiennego, węgla brunatnego i uranu. Obie mapy zawierają południki i równoleżniki, dookoła map w białych ramkach opisano współrzędne.

W Republice Czeskiej powstały dwa okręgi przemysłu ciężkiego bazujące na wydobyciu węgla:

• Zagłębie Północnoczeskie, gdzie pozyskuje się węgiel brunatny;

• Zagłębie Ostrawsko‑Karwińskie, gdzie pozyskuje się węgiel kamienny.

W obu tych okręgach rozwinęła się energetyka cieplna, przemysł elektromaszynowy i chemiczny. Warto zauważyć, że zagłębia te znajdują się pobliżu polskich miejsc eksploatacji węgla – Turoszowa i GOP‑u. Wydobycie węgla kamiennego w Czechach wynosi około 10 mln ton rocznie, czyli jest 6 razy mniejsze niż w Polsce. Natomiast węgla brunatnego nasi południowi sąsiedzi wydobywają około 40‑50 mln ton rocznie, czyli tylko nieznacznie mniej niż my. Inny ważny surowiec energetyczny Czech to rudy uranu eksploatowane na południu kraju. Są one niemal w całości wykorzystywane w jedynej czeskiej elektrowni atomowej Temelin. W Republice Czeskiej sporo jest też innych niekonwencjonalnych źródeł energii – w całym kraju częstym widokiem są turbiny wiatrowe, a na południu wiele pól pokrywają panele słoneczne.

Sztandarowy produkt czeskiego przemysłu przetwórczego to samochody Skoda wytwarzane w wielkiej fabryce w Mladej Boleslav. Firma ta w latach 90. XX wieku została wykupiona przez niemiecki koncern Volkswagen, jednak nazwa Skoda została zachowana ze względu na międzynarodową renomę, jaką wcześniej uzyskały te samochody. Ale dzisiejszy przemysł motoryzacyjny w Czechach to nie tylko Skoda – swoje fabryki mają tu takie firmy, jak Toyota, Citroen, Peugeot, Hyundai i Kia.

Również rozmaite usługi są bardzo dobrze rozwinięte w Republice Czeskiej, a głównym ich ośrodkiem jest oczywiście Praga. Jednym z ważniejszych dla czeskiej gospodarki działem tychże usług jest turystyka. Poza Pragą turyści odwiedzają też inne miejsca, z których najbardziej znane są uzdrowiska – Mariańskie Łaźnie oraz Karlowe Wary, gdzie corocznie odbywają m.in. słynne festiwale filmowe. Z kolei Pardubice znane są w świecie z wyścigów konnych (Wielka Pardubicka). Inne większe miasta – Brno, Ołomuniec, Hradec Kralove, Liberec, Pilzno, Czeskie Budziejowice – posiadają liczne zabytki architektury, których nie brakuje też w małych miasteczkach, takich jak Czeski Krumlow, Kutna Hora, Telc, Litomyśl. Amatorów turystyki górskiej przyciągają Sudety, Rudawy i Szumawa. Wielu narciarzy z Polski korzysta z tras znajdujących się po czeskiej stronie Sudetów, np. w Jesionikach czy Karkonoszach, gdzie położone są znane kurorty narciarskie – Harrachov, Spindlerovy Mlyn, Pec pod Śnieżką. W czeskiej części Gór Stołowych dużą atrakcją turystyczną jest tzw. „Skalne Miasto”.

Republika Czeska posiada jedną z najgęściejszych sieci kolejowych w Europie – jest ona dwukrotnie gęściejsza niż w Polsce. Poniekąd to „zasługa” małego obszaru państwa. Jednak decydujące było tu położenie w Europie Środkowej na skrzyżowaniu licznych szlaków komunikacyjnych, a także gęsta sieć osadnicza.

Czesi korzystają też z dostępu do morza poprzez żeglugę śródlądową. Dawniej duże znaczenie transportowe miała Odra, którą tranzytem przez Polskę można było dopłynąć do Bałtyku. Kierunek ten został praktycznie zamknięty i dopiero planuje się ponowne jego ożywienie. A póki co, czeskie statki pływają Łabą do Morza Północnego oraz Morawą i Dunajem w kierunku Morza Czarnego.

Podsumowanie

• Republika Czeska jest niedużym krajem leżącym w Europie Środkowej i nie mającym dostępu do morza.

• Republika Czeska jest około czterokrotnie mniejsza od Polski – zarówno pod względem powierzchni, jak i liczby ludności.

• Republika Czeska powstała w 1993 roku w wyniku rozpadu Czechosłowacji.

• W skład Republiki Czeskiej wchodzą dwie krainy historyczne – Czechy i Morawy. Ponadto do Republiki należy też część Śląska Cieszyńskiego.

• Stolicą Czech i całej Republiki Czeskiej jest Praga, a stolica Moraw to Brno.

• Republika Czeska jest krajem wyżynno‑górskim. Zdecydowaną większość obszaru zajmuje stary Masyw Czeski mający charakter kotliny otoczonej pasmami górskimi. Wschodnie krańce Republiki obejmuje skrawek Karpat.

• Najwyższym szczytem Republiki Czeskiej jest, leżąca w Karkonoszach na granicy z Polską, Śnieżka (1602 m n.p.m.).

• Obszar Republiki Czeskiej należy do zlewisk trzech Mórz: Północnego (poprzez Łabę), Bałtyckiego (poprzez Odrę) i Czarnego (poprzez Morawę i Dunaj).

• W Republice Czeskiej panuje taki sam typ klimatu jak w Polsce – umiarkowany ciepły przejściowy. Ma on jednak nieco bardziej „górski” charakter, a ponadto na południu kraju jest cieplej.

• W Republice Czeskiej dominują gleby brunatne i płowe, które wykształciły się w podłożu lasów liściastych i mieszanych. Lasy obecnie zajmują ponad 1/3 powierzchni państwa.

• 3/4 ludności Republiki Czeskiej mieszka w miastach, z czego 1/6 w Pradze.

• Praga jest bardzo silnym ośrodkiem centralnym kraju – inne miasta są znacznie mniejsze.

• 2/3 ludności Republiki Czeskiej stanowią Czesi. Reszta to Morawianie (5%) oraz mniejszości narodowe: Słowacy, Niemcy, Polacy, Ukraińcy, Romowie, Żydzi, Wietnamczycy.

• Gospodarka Republiki Czeskiej jest wszechstronnie rozwinięta.

• W rolnictwie przeważa uprawa zbóż oraz warzyw i owoców. Ważnymi roślinami są jęczmień i chmiel wykorzystywane do produkcji piwa.

• Głównym bogactwem mineralnym Republiki Czeskiej jest węgiel brunatny, a oprócz niego duże znaczenie ma też węgiel kamienny i rudy uranu.

• W Temelinie działa jedyna w kraju elektrownia atomowa.

• W przemyśle przetwórczym Republiki Czeskiej dominuje branża motoryzacyjna produkująca przede wszystkim samochody marki Skoda, a ponadto też Toyota, Citroen, Hyundai i in.

• Ważnym działem czeskiej gospodarki jest turystyka. Atrakcyjne są miasta (Praga, Ołomuniec, Czeski Krumlow i in.) oraz obszary górskie (Sudety, Rudawy, Szumawa).

• W Republice Czeskiej występuje jedna z najgęściejszych w Europie sieć linii kolejowych.

Zobacz także

Położenie Polski na świecie i w EuropieiCkddUjtx4Położenie Polski na świecie i w Europie
Zmiany w przemyśle PolskiizTrKxqBkBZmiany w przemyśle Polski
Rozwój transportu lądowego w PolsceisXiab0X4NRozwój transportu lądowego w Polsce
Rozwój transportu powietrznego i wodnego w PolsceieuAT9rdXNRozwój transportu powietrznego i wodnego w Polsce
Turystyczne walory PolskiiLsb51MRkJTurystyczne walory Polski
Środowisko naturalne SudetówizX4sjUSAAŚrodowisko naturalne Sudetów
Gospodarcza działalność człowieka w polskich górachiXLKGlIzqoGospodarcza działalność człowieka w polskich górach

Dowiedz się więcej

Informacje o Republice Czeskiej

Zadania