1. Klimat i krajobraz stepów

W klimacie umiarkowanym, na terenach mocno oddalonych od brzegów morskich, wykształcił się krajobraz stepowy. Na tych terenach Słońce nigdy nie pojawia się w zenicie. Duża odległość od morza sprawia, że powietrze jest tu suche, opadów jest niewiele. Lato jest gorące i suche, zaś zima mroźna i również sucha. Deszcze i umiarkowane temperatury powietrza występują przez stosunkowo krótki czas wiosną i jesienią. Taki rodzaj klimatu umiarkowanego nazywamy kontynentalnym.

Wiosną, kiedy temperatury są umiarkowane, a gleba zasilana jest wodą z topniejącego śniegu, zielenią się trawy, a ukryte pod ziemią cebule i kłącza mogą rozwinąć się. Ilość wody w glebie pochodzącej na przykład z opadów jest zbyt niska, by mogły rozwinąć się tutaj lasy; nawet krzewy pojawiają się nielicznie. Bardzo rzadko spotykane są jeziora, a rzeki mają źródła w obszarach bardziej wilgotnych. Przeważają rozległe, równinne lub nieco pofalowane przestrzenie pokryte wysokimi trawami.

RilttStTgYq7m1

Ilustracja prezentuje wykres – klimatogram, klimatu stepowego z Ułan Bator w Azji. Na lewej osi wykresu wyskalowano średnie temperatury w stopniach Celsjusza, na prawej osi wykresu wyskalowano sumy opadów w mm. Na osi poziomej zaznaczono cyframi rzymskimi kolejne miesiące. Czerwona pozioma linia na wykresie, to średnie temperatury w poszczególnych miesiącach. Tutaj linia rozpoczyna się na wysokości -30 stopni w styczniu i wznosi się w poszczególnych miesiącach do około 20 stopni w lipcu, po czym opada do -25 stopni w grudniu. Niebieskie słupki to wysokości sum opadów w poszczególnych miesiącach. Najwyższe opady, powyżej 50 mm, w miesiącach czerwiec-sierpień. Najniższe opady, poniżej 20 mm, przypadają na październik i maj.

R1XrqO4vdhAY91

Mapa świata prezentuje występowanie stepu i lasostepu na Ziemi. Step i lasostep oznaczono kolorem brązowym na mapie. Step występują w: Środkowej Europie, Europie Południowo-Wschodniej, Azji Środkowej, Środkowej Ameryce Północnej, Ameryce Południowej.

RgdVRbvDdHcyr1

Fotografia prezentuje krajobraz stepu. Widoczny rozległy, równinny teren porośnięty trawą.

2. Ludzie na stepach

Ziemia na stepach jest żyzna i bogata w próchnicę, dzięki temu plony są obfite. Mimo to życie na stepach jest wymagające. Brakuje tu wody i niewiele jest roślin dających jadalne owoce. Ze względu na brak drzew nie ma tu naturalnych schronień przed letnim upałem, zimowym mrozem i silnymi wiatrami wiejącymi niemal bez przerwy. Mimo tych przeciwności ludzie pojawili się na stepach setki, a miejscami nawet dziesiątki tysięcy lat temu. Zajęli się chowem zwierząt, głównie bydła. Zwierzęta hodowano na mleko i mięso. Z kolei skóry, kości i wełna były materiałami do konstrukcji przenośnych domów nazywanych jurtamijurtajurtami (w Azji) lub tipitipitipi (w Ameryce). Ze skór szyto ubrania, a wełna stała się surowcem do wytwarzania tkanin, dywanów i koców. Nawet odchody zwierząt po wysuszeniu wykorzystywano jako opał lub materiał budowlany. Do dziś w Mongolii można spotkać pasterzy prowadzących taki tryb życia.

R2TkhshxV0h4x1

Pierwsza fotografia prezentuje domy mongolskie – jurty. Na fotografii widoczny kilka, stojących jeden za drugim, domów owalnego kształtu przykrytych grubym, białym filcem. Domy mają dach w kształcie kopuły utrzymywany przerzuconymi przez niego sznurami. Od południa każdy dom posiada drewniane ozdobne drzwi.

RQGs28kD99LtF1

Druga fotografia przedstawia portret mongolskiego mężczyzny. Mężczyzna ma owalną płaską twarz, niskie czoło, niewielką szparę oczną, mały nos i śniadą skórę. Czarne krótko ostrzyżone włosy oraz krótką brodę i wąsy nad wargą.

R1NnNvIXMtGvh1

Fotografia prezentuje wysoki szpiczasty namiot – tipi. Namiot zbudowany na tyczkach pokrytych skórami zwierząt. Z namiotu poprzez otwór wychodzi Indianka.

Na stepie występują najlepsze na świecie gleby uprawne – czarnoziemy. Warunki klimatyczne pozwalają tam jednak tylko na wzrost i rozwój traw i innych roślin zielnych. Dlatego po zaoraniu ogromnej części stepów, prerii i pampasów zamieniono je w pola, na których uprawia się głównie zboża. W miejscach, gdzie dostępne są wody rzeczne lub podziemne, wprowadzono sztuczne nawadnianie i uprawę innych roślin. Stepy zbyt suche lub rosnące na słabych glebach zamieniono w ogromne pastwiska dla stad bydła i owiec.

RqksoMBkBYZjp1

Galeria fotografii prezentuje sposoby zagospodarowania stepów. Pierwsza fotografia przedstawia pole dojrzałej pszenicy, na którym kombajn zbiera plony.

RR26Ro9dRjvXL1

Druga fotografia prezentuje krajobraz widzianych z góry okrągłych nawadnianych pól w różnych odcieniach zieleni.

Rhkw4FoeAHFMu1

Fotografia trzecia prezentuje olbrzymie pastwisko, na którym pasie się stado krów.

R11iJtdyVWYQ11

Czarno-biała fotografia prezentuje burzę pyłową. Na horyzoncie widoczna olbrzymia chmura szarego pyłu przemieszczająca się w kierunku obserwatora.

Podsumowanie

• Stepy występują w suchej strefie klimatu umiarkowanego.

• Stepy charakteryzują się gorącym, suchym latem i mroźną, suchą zimą. Wiosną i jesienią występują temperatury umiarkowane.

• Dominującą roślinnością stepów są trawy i rośliny zielne.

• Obecnie większość powierzchni stepów wykorzystuje się do uprawy zbóż oraz hodowli bydła i owiec.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Kontynenty na Ziemi
Jak pogoda wpływa na przyrodę?
Cztery pory roku
Strefy oświetlenia Ziemi
Strefy krajobrazowe Ziemi

Słowniczek

Zadania