Podstawowa przemiana materii (PPM), zwana też metabolizmem podstawowym, to przemiana materii, która w określonych warunkach wystarcza do utrzymania organizmu przy życiu. Dostarcza energii niezbędnej do podtrzymania temperatury ciała, metabolicznej aktywności mózgu, wątroby, nerek i mięśni, krążenia krwi i limfy, perystaltyki jelit i innych podstawowych funkcji organizmu.

PPM zależy m.in. od wieku, płci, wzrostu i wagi – u dorosłego człowieka wynosi ok. 5900–7500 kJ (tj. 1400–1800 kcal) na dobę. Podstawowa przemiana materii zmniejsza się z wiekiem. Obniża się też m.in. przy niedoczynności tarczycy, chorobach kory nadnerczy, niewydolności przysadki i niedożywieniu. Podwyższa się zaś w nadczynności tarczycy, leukemii, w gorączce, ciąży i po podaniu niektórych leków (takich jak adrenalina, kofeina).

Organizm ogranicza się do PPM w stanie spoczynku. Pomiar PPM wykonuje się rano po przebudzeniu, w pozycji leżącej, na czczo; wcześniej przez 12 godzin nie należy stosować żadnych używek. W razie niespełnienia wszystkich warunków pomiaru PPM oblicza się spoczynkową przemianę materii, której wynik jest ok. 10% wyższy od PPM.

Otrzymany wynik to liczba kilokalorii niezbędna do podtrzymania funkcji życiowych. Dostarczanie z pożywieniem mniejszej ilości energii stanowi zagrożenie dla zdrowia. Ponadto przyjmowanie zbyt małej ilości kalorii jako metoda odchudzania prowadzi do efektu jo‑jo.

Całkowita przemiana materii (CPM) to suma wszystkich wydatków energetycznych człowieka. Wskaźnik ten obejmuje podstawową przemianę materii, jak i ponadpodstawową, czyli wydatek energetyczny, który się ponosi podczas aktywności fizycznej (pracy, ćwiczeń). Pomiar CPM dostarcza informacji o tym, ile energii (kalorii) należy sobie dostarczyć z pokarmem w ciągu dnia.

Otrzymany wynik to liczba kalorii niezbędna do prowadzenia ogólnej aktywności w ciągu dnia. Wartość ta uwzględnia charakter pracy (praca siedząca, fizyczna), ilość ruchu oraz pozostałą aktywność w ciągu dnia.