Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Na podstawie dostępnych materiałów scharakteryzuj warunki, w jakich ruch płyt litosfery wpływa na tworzenie się jezior. Sporządź odręczne ilustracje obrazujące określone typy procesów endogenicznych, które prowadzą do powstawania jezior.

Na podstawie dostępnych materiałów scharakteryzuj warunki, w jakich ruch płyt litosfery wpływa na tworzenie się jezior. Opisz określone typy procesów endogenicznych, które prowadzą do powstawania jezior.

ROg1QfVMcLngI
(Uzupełnij).
1
Symulacja 1
RYYByJZyAfDcA
Symulacja przedstawia ruch płyt litosfery. Slajd 1. W efekcie przemian, jakie miały miejsce w przeszłości geologicznej, skorupa ziemska zbudowana jest obecnie z wielu płyt litosfery, które ulegają przemieszczaniu w związku z oddziaływaniem prądów w płynnym płaszczu Ziemi. Ich efektem jest funkcjonowanie stref konwergencji i dywergencji. To skutkuje nie tylko zmianami konfiguracji kontynentów i oceanów, ale również zmianami ukształtowania powierzchni kontynentów. Jest to następstwem procesów tektonicznych i plutonicznych. Z punktu widzenia warunków sprzyjających formowaniu się jezior, w efekcie procesów tektonicznych istotne są te czynniki, które prowadzą do powstawania zagłębień pozwalających na gromadzenie się wody i odpowiednio dużych zlewni jeziora. W określonych warunkach klimatycznych pozwala to na gromadzenie się wody w zbiorniku. Sztandarowym przykładem takiej sytuacji są strefy ryftowe w Afryce. Na ilustracji jest mapa świata przedstawia umiejscowienie i ruch płyt tektonicznych. Zaznaczone są poszczególne płyty: Juan De Fuca, Gorda, Pacyficzna, Północno-amerykańska, Karaibska, Kokosowa, Nazca, Południowo-amerykańska, Scotia, Antarktyczna, Afrykańska, Somalijska, Euroazjatycka, Irańska, Arabska, Indoaustralijska, Bismarcka, Salomona, Filipińska. Płyta Pacyficzna odsuwa się od płyt Nazca, Antarktycznej i Kokosowej a przysuwa się do Euroazjatyckiej oraz Indoaustralijskiej. Płyta Nazca przesuwa się w stronę płyty Południowo-Amerykańskiej. Płyta Kokosowa odsuwa się płyt Pacyficznej i Nazca. Płyta Antarktyczna odsuwa się od płyt: Pacyficznej, Afrykańskiej, Somalijskiej, Indoaustralijskiej. Płyta Euroazjatycka przysuwa się do Indoaustralijskiej i Pacyficznej a odsuwa od Północno-amerykańskiej. Płyta Indoaustralijska przysuwa się do Euroazjatyckiej i Pacyficznej. Płyty Afrykańska i Somalijska odsuwają się od płyt: Północno-amerykańskiej, Południowo-amerykańskiej, Antarktycznej, Indoaustralijskiej oraz Arabskiej. Płyta Filipińska przysuwa się do Płyty Euroazjatyckiej. Uskok transformacyjny jest w południowej i północno-wschodniej części Płyty Pacyficznej, na północy Płyty Południowoamerykańskiej, na granicy Płyty Karaibskiej i Płyty Scotia, na północy Płyty Irańskiej. Pod mapą są trzy ilustracje. Pierwszy schemat przedstawia granicę rozbieżną płyt. Dolną warstwą na schemacie stanowi astenosfera, nad nią jest litosfera. Magma wdziera się pomiędzy astenosferę i litosferę ku powierzchni ziemi. W górnej warstwie ziemi powstaje pęknięcie. Powierzchnia ziemi rozsuwa się na wschód i na zachód. Na drugim schemacie przedstawiono granicę zbieżną płyt. Na schemacie litosfera wdziera się w głąb ziemi. Nad warstwą litosfery jest cienka warstwa skorupy ziemskiej. W miejscu zsuwania się jednej płyty pod drugą zaznaczono łuk wulkaniczny i rów oceaniczny. Ostatni schemat przedstawia uskok transformacyjny. To granica między dwiema płytami litosfery, które przemieszczają się poziomo i równolegle względem siebie. Na środku schematu powstaje wypiętrzenie - to grzbiet oceaniczny. W poprzek grzbietu biegnie uskok transformacyjny. Slajd 2. W strefach ryftowych prądy wznoszące w astenosferze prowadzą do powstania plam gorąca, osłabiania skorupy ziemskiej i utworzenia strefy prądów rozbieżnych. Te z kolei doprowadzają do powstawania uskoków w wyniku rozciągania skorupy ziemskiej. Długość procesu i jego intensywność decyduje o głębokości powstającego rowu tektonicznego oraz jego szerokości, w tym o liczbie uskoków, ich symetrii, jak również o ukształtowaniu dna rowu, co sprzyja tworzeniu się misy jeziornej. Schemat przedstawia warstwy ziemi - astenosferę, nad którą jest litosfera. W warstwie astenosfery jest magma. Wszystkie warstwy schematu ulegają wybrzuszeniu nad miejscem, w którym jest magma. Slajd 3. Długotrwałe oddziaływanie prądów konwekcyjnych i rozrywanie skorupy ziemskiej prowadzi do rozerwania płyty kontynentalnej i transgresji oceanu. Na schemacie pokazano jak górna warstwa ziemi, litosfera i astenosfera zapadły się nad miejscem, w którym jest magma w warstwie astenosfery. To zagłębienie ryftowe. Slajd 4. Przykłady rozwoju ryftu w poszczególnych miejscach świata. Cztery schematy dotyczą przykładowych stref ryftowych. Afryka Wschodnia: płyty rozsuwają się, na środku schematu jest wypiętrzenie, znajduje się powyżej miejsca, w którym jest magma w warstwie astenosfery. Morze Czerwone: warstwy zapadają się powyżej miejsca, w którym jest magma. Ocean Atlantycki: na środku schematu powstaje wypiętrzenie i pęknięcie. W poprzek grzbietu biegnie uskok transformacyjny. Pękniecie powstaje w miejscu wdzierania się magmy z astenosfery. Magma przechodzi przez kolejne warstwy. Płyty rozsuwają się.