1
Symulacja 1
R1LkcNbMDps59
Pierwszy obrazek prezentuje początkowe stadium kolizji płyt tektonicznych. Pokazany jest przekrój skorupy ziemskiej o głębokości około dwustu kilometrów (z lewej strony ilustracji jest pionowa podziałka prezentująca głębokość). Widoczna jest płyta oceaniczna, która płynnie przechodzi w kontynentalną. Nie ma uskoków, między płytami zaznaczono szeroką strefę szelfu. Pod litosferą leży astenosfera. Na pasku po lewej stronie ilustracji znajduje się dodatkowe objaśnienie: „Kolizję zapoczątkowuje ruch płyty oceanicznej w kierunku płyty kontynentalnej wywołany rozrastaniem się dna oceanicznego w strefie spreadingu. Początkowo płyta oceaniczna przechodzi stopniowo w kontynentalną – strefa ta nazywana jest krawędzią pasywną. Procesy subdukcji lub przesuwania się wzajemnego płyt litosferyczych na uskokach transformacyjnych nie występują. Strefa szelfowa jest zazwyczaj szeroka, krawędź szelfu łączy ją ze stokiem kontynentalnym.”Drugi obrazek ukazuje wdzieranie się pod kątem około czterdziestu pięciu stopni płyty oceanicznej pod płytę kontynentalną. W miejscu kontaktu płyt oznaczono pryzmę akrecyjną i rów oceaniczny. Pas płyty oceanicznej na rysunku oznaczono szarym kolorem, widać jego wsuwanie się w litosferę na głębokość ponad stu kilometrów (ruch w głąb litosfery zaznaczono czarną strzałką). W astenosferze nad pasem płyty oceanicznej czerwonymi plamami zaznaczone są powstające zjawiska magmowe, a powyżej będący ich efektem łuk wyspowy leżący ponad poziomem morza (oddzielony od kontynentu akwenem morskim). Na brzegu morza oznaczono strefę depozycji osadów. Po lewej stronie ilustracji znajduje się dodatkowe objaśnienie: „Postępujący ruch płyty oceanicznej powoduje kolizję płyty kontynentalnej i oceanicznej. Cięższa płyta oceaniczna wsuwa się w strefie subdukcji pod płytę kontynentalną. Następuje częściowe zdarcie osadów z jej powierzchni. Tworzą one tzw. pryzmę akrecyjną (klin akrecyjny). W miejscu kontaktu płyt powstaje rów oceaniczny. Zagłębiająca się płyta jest stopniowo podgrzewana, co powoduje uaktywnienie się procesów magmowych w wyniku częściowego stopienia astenosfery na głębokości 80-100 km i większej. Powstająca w ten sposób i wznosząca się magma krzepnie na powierzchni Ziemi i w jej pobliżu, powodując wystąpienie zjawisk plutonicznych i wulkanicznych oraz powstanie łuku magmowego oddzielonego szelfem od płyty kontynentalnej.”Trzecia ilustracja prezentuje sytuację, w której łuk magmowy i pryzma akrecyjna stały się integralną częścią płyty kontynentalnej. Obok starej części płyty kontynentalnej widoczny jest łańcuch górski z wulkanem i strefą wypiętrzania oraz deformacji osadów. Pod wulkanem w litosferze czerwonymi plamami oznaczone fragmenty magmy. Na styku płyty oceanicznej i kontynentalnej zaznaczony rów oceaniczny. Po lewej stronie ilustracji znajduje się dodatkowe objaśnienie: „Postępujące procesy subdukcji powodują w miejscu kontaktu płyty oceanicznej i kontynentalnej ściskanie i kompresję pryzmy akrecyjnej i łuku magmowego. Ulegają one deformacji i wypiętrzeniu, a następnie „doklejeniu” do płyty kontynentalnej. Towarzyszą temu intensywne zjawiska plutoniczne, wulkaniczne i sejsmiczne. Rów oceaniczny ma z reguły bardzo dużą głębokość. Po jego zewnętrznej (kontynentalnej) stronie powstaje fałdowy łańcuch górski, w znacznej mierze zbudowany ze sfałdowanych skał osadowych, zgromadzonych w szelfie kontynentalnym, którym towarzyszą także skały magmowe. Tak powstały m.in. amerykańskie Kordyliery, Andy i Góry Południowochińskie. Najwyższe szczyty w tych pasmach są często wygasłymi lub czynnymi wulkanami.”Czwarty obrazek przedstawia początek procesu kolizji płyt kontynentalnych. Po lewej oznaczono grzbiet oceaniczny, dalej akwen morski, a następnie pierwszą płytę kontynentalną. Oddzielona jest od kolejnej, leżącej dalej na prawo, akwenem. Pod pierwszą z płyt kontynentalnych biegnie płyta oceaniczna, która stopniowo zaczyna wdzierać się pod kątem czterdziestu pięciu stopni pod płytę kontynentalną. Ruch ten oznaczony jest strzałkami skierowanymi w dół. Po lewej stronie ilustracji znajduje się dodatkowe objaśnienie: „Kolizję płyt kontynentalnych zapoczątkowuje proces rozrastania się dna oceanicznego w strefie spreadnigu oraz będący jego konsekwencją proces subdukcji. Płyta oceaniczna wsuwa się pod płytę kontynentalną, ulegając stopniowemu zanikowi, wskutek czego płyty kontynentalne zbliżają się. Pomiędzy płytami kontynentalnymi zaczyna formować się geosynklina wypełniająca się osadami.”Na piątej ilustracji płyty kontynentalne w takim samym układzie co poprzednio. Między nimi zaznaczono jednak stopniowo zamykającą się geosynklinę wypełnioną osadami. Dodatkowo brzeg drugiej płyty kontynentalnej (na którą naciera płyta oceaniczna) jest pofałdowany. Zaznaczone są na niej również zjawiska wulkaniczne, a pod ziemią warstwa magmy, powstała na skutek ogrzewania stykających się pod ziemią płyt. Po lewej stronie ilustracji znajduje się dodatkowe objaśnienie: „Postępujący proces subdukcji płyty oceanicznej powoduje ogrzewanie zagłębiającej się płyty i uaktywnienie procesów magmowych na głębokości 80–100 km i większej. Powstająca w ten sposób i wznosząca się magma krzepnie na powierzchni Ziemi i w jej pobliżu, powodując wystąpienie zjawisk plutonicznych i wulkanicznych. Zbieżny ruch płyt kontynentalnych powoduje stopniowe zamykanie się geosynkliny.”Szósty obrazek ilustruje sytuację po zetknięciu się dwóch płyt kontynentalnych. Nie oddziela ich już akwen morski. Obecnie, w miejscu ich zetknięcia, widać góry fałdowane, które powstały na skutek wypiętrzenia i sfałdowania nagromadzonych wcześniej osadów w geosynklinie. Po lewej stronie ilustracji znajduje się dodatkowe objaśnienie: „Usunięcie litosfery oceanicznej prowadzi do zetknięcia się dwóch płyt kontynentalnych. Osady geosynklinalne ulegają miażdżeniu, sfałdowaniu, wypiętrzeniu i nasunięciu w postaci płaszczowin na obszar lądowy. Efektem kolizji kontynentów są tzw. orogeny kolizyjne (np. Alpy, Karpaty, Kaukaz, Himalaje i in.). Przebieg łańcuchów górskich jest prostopadły do kierunku przemieszczania się płyt.”Na siódmej ilustracji widać napieranie na siebie dwóch płyt oceanicznych. Znajdująca się po lewej stronie cięższa płyta wsuwa się pod lżejszą. Na obrazku wciska się pod kątem czterdziestu pięciu stopni, a jej kierunek zaznaczony jest strzałką skierowaną do środka Ziemi. Lżejsza płyta porusza się w kierunku przeciwnym, co zostało oznaczone strzałką skierowaną w lewą stronę. Na ich styku przedstawiono rów oceaniczny. Czerwonym kolorem zaznaczono procesy magmowe, występujące w miejscu nagrzewania się płyty oceanicznej w astenosferze. Warstwy magmy unoszą się ku górze, przebijając lżejszą płytę oceaniczną i tworząc w ten sposób wyspy. Po lewej stronie ilustracji znajduje się dodatkowe objaśnienie: „W miejscach, gdzie następuje ściskanie (zbliżanie się) płyt oceanicznych, jedna z płyt ugina się i pogrąża w płaszczu, podsuwając się jednocześnie pod drugą, lżejszą płytę. W miejscu kontaktu płyt powstaje rów oceaniczny. Zagłębiająca się płyta jest stopniowo podgrzewana, co powoduje uaktywnienie procesów magmowych w wyniku częściowego stopienia astenosfery na głębokości 80–100 km i większej. Powstająca w ten sposób i wznosząca się magma krzepnie na powierzchni Ziemi. Zaczyna formować się łuk magmowy.”Ósma ilustracja prezentuje płyty oceaniczne w takim samym układzie co poprzednio. Teraz jednak na prawo od rowu oceanicznego zaznaczono pryzmę akrecyjną i przedstawiono nasilenie działania procesów magmowych. Widoczny jest wulkan, łuk wyspowy, a po obu stronach miejsca sedymentacji osadów. Na prawo od łuku wyspowego oznaczono basen załukowy. Po lewej stronie ilustracji znajduje się dodatkowe objaśnienie: „Następuje powiększenie się wysp wskutek wzrostu intensywności procesów magmowych. Płyta oceaniczna wybrzusza się wskutek gromadzenia się magmy i skał magmowych, głębinowych i wulkanicznych. Jednocześnie na wyniesione ponad powierzchnię wody skały oddziałują procesy zewnętrzne. Powodują one erozję i sedymentację osadów powstałych wskutek niszczenia na obrzeżu wysp i w strefie brzegowej wód.”Dziewiąty obrazek przedstawia powiększoną pryzmę akrecyjną. W miejscu poprzedniego łuku wyspowego, składającego się z pojedynczych wysepek, leży teraz rozwinięty łuk wyspowy, stanowiący ich połączenie w zwartą i jednolitą strukturę z licznymi wzniesieniami i aktywnością wulkaniczną. Na prawo od rozwiniętego łuku wyspowego zaznaczone ciemniejszym kolorem płycizny. Po lewej stronie ilustracji znajduje się dodatkowe objaśnienie: „Procesy wewnętrzne i zewnętrzne powodują dalsze nasilenie się intensywności zjawisk wulkanicznych i magmatycznych oraz zwiększenie się powierzchni wysp. Sedymentacja osadów pochodzących z ich wietrzenia powoduje połączenie sąsiadujących wysp i uformowanie płycizn przybrzeżnych w obrębie basenu załukowego. Powiększeniu ulega pryzma akrecyjna złożona z osadów zdartych z zanurzającej się płyty tektonicznej, która ulega „doklejeniu” do lądu. Powstaje rozwinięty łuk wyspowy charakteryzujący się dużą aktywnością wulkaniczną i sejsmiczną. Jego przykładem mogą być Mariany, Riukiu, Kuryle i Aleuty.”
Polecenie 1

Przeanalizuj przebieg granic płyt litosfery, wskaż granice zbieżne i przypisz im określony rodzaj kolizji płyt.

RzYjptm5q61JO
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Sformułuj prawidłowości opisujące warunki występowania poszczególnych rodzajów kolizji płyt litosfery.

RR2zmSVTUJ9TB
(Uzupełnij).