Sztuka miłości w Młodej Polsce
Dla dekadentów znużonych życiem miłość była sposobem na uśmierzenie egzystencjalnego bólu. Dawała możliwość zapomnienia o nędzy i absurdzie istnienia. Erotyczne uniesienie dostarczało ekstatycznych wrażeń. Niestety, te kojące, a jednocześnie pobudzające twórczo doznania były przelotne i krótkotrwałe. Chwilowa rozkosz, zaraz po tym jak przeminęła, obnażała ludzką niedolę, dawała poczucie niedosytu i wiecznego niespełnienia.
1) Wyszukaj w dowolnym źródle i obejrzyj film Pocałunek (1963), reż. Andy Warhol.
O miłości...
Przypomnij, w jaki sposób twórcy wcześniejszych epok pisali o miłości.
Wyjaśnij, na czym polegał ideał miłości romantycznej.
Obejrzyj obraz Szał uniesień Wacława Podkowińskiego.
Opisz, co widzisz na obrazie. Co szczególnie zwróciło twoją uwagę?
Zinterpretuj tytuł dzieła.
Określ, jakie emocje wzbudza w tobie ten obraz. Czy jest on kontrowersyjny?
Płótno Podkowińskiego w momencie swego powstania zostało okrzyknięte skandalem. Wyjaśnij powody takiego odbioru obrazu.
Usta ku twym ustom...
Miłość, kobieta, przenikanie się sfery cielesnej i duchowej to tematy funkcjonujące w poezji Kazimierza Przerwy‑Tetmajera. Jego erotyki szybko znalazły liczne grono odbiorców. Zakochani czytali je z rumieńcem wstydu, wpisywali do pamiętników i cytowali w listach. Wiersze wykraczały poza konwencję: przedstawiały nie tylko romantyczny, uduchowiony aspekt miłości, lecz także jej wymiar fizyczny, zmysłowy. Tetmajer w swoich utworach wielbił kobiece ciało, delikatnie, a jednocześnie bardzo odważnie opowiadał o miłosnym uniesieniu, które było jednym ze sposobów na ukojenie egzystencjalnego bólu.
Ja, kiedy usta ku twym ustom chylę...Ja, kiedy usta ku twym ustom chylę
Nie samych zmysłów szukam upojenia,
Ja chcę, by myśl ma omdlała na chwilę,
Chcę czuć najwyższą rozkosz – zapomnienia...Namiętny uścisk zmysły moje strudził – –
Czemu ty patrzysz z twarzą tak wylękłą?
Mnie tylko żal jest, żem się już obudził,
I że mi serce przed chwilą nie pękło.Błogosławiona śmierć, gdy się posiada
Czego się pragnie nad wszystko goręcej,
Nim twarz przesytu pojawi się blada,
Nim się zażąda i znowu i więcej...Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Ja, kiedy usta ku twym ustom chylę..., [w:] tegoż, Poezye, Kraków 1891, s. 55–56.
Nazwij typ liryki, do której należy wiersz Kazimierza Przerwy‑Tetmajera Ja, kiedy usta ku twym ustom chylę…
Określ sytuację liryczną utworu.
Scharakteryzuj postać mówiącą w wierszu.
Do kogo osoba mówiąca kieruje swój monolog? W odpowiedzi zacytuj odpowiedni fragment wiersza.
Wyjaśnij, do jakiego rodzaju miłości nawiązuje postać mówiąca.
Określ, czym według Kazimierza Przerwy‑Tetmajera jest miłość.
Wyjaśnij, jak taki wizerunek miłości łączy się z postawą dekadencką.
Do jakiego prądu filozoficznego z przełomu XIX i XX wieku nawiązuje Kazimierz Przerwa‑Tetmajer w wierszu? Uzasadnij swój wybór.
Pocałunek
Napisz interpretację obrazu Gustava Klimta Pocałunek.
Wyjaśnij, analizując wymowę obrazu, dlaczego dzieło Gustava Klimta jest uznawane za jedno z najsłynniejszych dzieł XX wieku.
Wyjaśnij, na czym polega równorzędność postaci na obrazie.
Miłosne zauroczenie… Wypisz w tabeli spostrzeżenia dotyczące bogactwa emocjonalnego i symbolicznych odniesień kulturowych.
Opisz technikę malarska Gustava Klimta i uzasadnij, że ma ona związek z secesją.
Na czym polega uniwersalizm obrazu Pocałunek Gustava Klimta?
Mów do mnie jeszcze...
Wyszukaj w dowolnym źródle i wysłuchaj piosenki Czesława Niemena Mów do mnie jeszcze... .
Mów do mnie jeszcze...XXXV (z cyklu Preludya)
Mów do mnie jeszcze... Za taką rozmową
tęskniłem lata... Każde twoje słowo
słodkie w mym sercu wywołuje dreszcze –
mów do mnie jeszcze...
Mów do mnie jeszcze... Ludzie nas nie słyszą,
słowa twe dziwnie poją i kołyszą,
jak kwiatem, każdym słowem twym się pieszczę
mów do mnie jeszcze...Mów do mnie jeszcze..., [w:] Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Poezje, t. 2, Kraków 1891.
Określ sytuację liryczną wiersza Mów do mnie jeszcze...
Omów budowę utworu. W jaki sposób wpływa ona na odbiór wiersza?
Co stanowi dominantę kompozycyjną wiersza?
Jaką funkcję pełnią zastosowane w wierszu znaki interpunkcyjne?
Opisz sytuację komunikacyjną wykorzystaną w wierszu.
Na podstawie tekstu omów funkcje i znaczenie używanych słów w różnych okolicznościach towarzyszących rozmowom.
Udowodnij, że w wierszu dominuje funkcja stanowiąca języka.
Wypisz z wiersza porównanie i personifikację. Jaką funkcję w tekście pełnią te środki wyrazu?
Pocałunki
Miłość to temat nieprzerwanie inspirujący artystów. Jej przedstawienia nierzadko są banalne i schematyczne, zdarzają się jednak i takie, które zachwycają, wzruszają czy skłaniają do refleksji. Dzieła przełomu XIX i XX wieku eksponujące zmysłowy aspekt miłości otworzyły drogę późniejszym twórcom poruszającym ten temat.
Auguste Rodin 1840-1917
Francuski rzeźbiarz łączący w swoich pracach elementy symbolizmu i impresjonizmu. Stworzona około 1882 roku rzeźba Pocałunek przedstawiała Paolo i Francescę – bohaterów Boskiej komedii Dantego. Dzieło początkowo nosiło tytuł Francesca da Rimini. Odsłonięto je w 1898 roku. Rzeźba wzbudziła wielki zachwyt, choć nie brakowało też głosów krytyki, zarzucających Rodinowi zbyt śmiałe przedstawienie miłosnej relacji.
Wyszukaj w dowolnym źródle i obejrzyj film Pocałunek Andy'ego Warhola.
Pocałunek to trwający 50 minut eksperymentalny film Andy'ego Warhola, stworzony w 1963 roku. Był on jednym z pierwszych filmów nakręconych w kultowej pracowni artysty – nowojorskiej Fabryce. Warhol pokazuje w nim tylko całujące się pary, z których każda widoczna jest na ekranie przez trzy i pół minuty.
Opisz rzeźbę Auguste’a Rodina.
Wyjaśnij, w jaki sposób artysta przedstawia związek dwojga osób.
Napisz, na co artysta zwraca szczególną uwagę.
Przygotuj wypowiedź argumentacyjną na temat: „Wizerunek miłości w sztuce na przestrzeni wieków. Przywołaj odpowiednie przykłady”.
Zadaniowo
Przygotuj głos w dyskusji o tym, co spowodowało, że na przełomie XIX i XX wieku zmienił się sposób ukazywania cielesności w dziełach literackich i z należących do innych dziedzin sztuki.
Dokonaj analizy porównawczej utworów Ja, kiedy usta… Kazimierza Przerwy‑Tetmajera i O przyjdź! Stanisława Korab‑Brzozowskiego. W jaki sposób oba wiersze sobie odpowiadają?
Napisz rozprawkę interpretacyjną.
Zinterpretuj wiersz Kazimierza Przerwy‑Tetmajera Lubię, kiedy kobieta…. Postaw tezę interpretacyjną i ją uzasadnij. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.
Lubię, kiedy kobieta…Lubię, kiedy kobieta omdlewa w objęciu,
kiedy w lubieżnem zwisa przez ramię przegięciu,
gdy jej oczy zachodzą mgłą, twarz cała blednie,
i wargi się wilgotne rozchylą bezwiednie.Lubię, kiedy ją rozkosz i żądza oniemi,
gdy wpija się w ramiona palcami drżącemi,
gdy krótkim, urywanym oddycha oddechem
i oddaje się cała z mdlejącym uśmiechem.I lubię ten wstyd, co się kobiecie zabrania
przyznać, że czuje rozkosz, że moc pożądania
zwalcza ją, a sycenie żądzy oszalenia,
gdy szuka ust, a lęka się słów i spojrzenia.Lubię to – i tę chwilę lubię, gdy koło mnie
wyczerpana, zmęczona leży nieprzytomnie,
a myśl moja już od niej wybiega skrzydlata
w nieskończone przestrzenie nieziemskiego świata.Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Lubię, kiedy kobieta…, [w:] Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Poezje. Wydanie zbiorowe., t. 1, Warszawa 1923, s. 203.