Słowo „rozprawka” to zdrobnienie od „rozprawy”, a więc ‘obszernej pracy naukowej, która omawia jakieś ważne zagadnienie’. Gatunek ten należy zatem do stylu oficjalnego, naukowego, w którym podejmuje się ważny, często kontrowersyjny problem. Rozprawka wiąże się z argumentacją i rzeczowym przedstawieniem dowodów naukowych, faktów. Zawsze wymaga, aby udowodnić jakąś myśl (tezę). Choć w głównej części rozprawki pojawiają się argumenty i dowody, nie należy jej utożsamiać z wypowiedzią perswazyjną, nakłaniającą i emocjonalną, polegającą na tym, że dowodzi się czegoś, aby obalić twierdzenia przeciwnika i wygrać z nim w sporze. Rozprawka raczej uczy poważnej, rzeczowej, przemyślanej argumentacji i racjonalnej sztuki dyskusji.

Kompozycja rozprawki

Rozprawka to dłuższa forma wypowiedzi, w której piszący najpierw przedstawia własne stanowisko w określonej kwestii (zawartej w temacie rozprawki), a następnie uzasadnia swoje zdanie, wykorzystując zgromadzone argumenty poparte konkretnymi przykładami.

W zależności od tego, jak sformułowany jest temat rozprawki, rozróżnia się:

• rozprawkę z tezą;

• rozprawkę z hipotezą.

Rozprawka z tezą

Przykładowy temat:
Alek, Zośka i Rudy - tacy sami jak my.

Rozprawka z hipotezą

Przykładowy temat:
Czy zgadzasz się z twierdzeniem, że współczesna młodzież nie różni od pokolenia Alka, Zośki i Rudego? Kompozycję rozprawki przedstawia następujący schemat:

O czym warto pamiętać przed redagowaniem rozprawki?

1) Rozprawka jest formą wypowiedzi, która wymaga ogromnej dyscypliny myślowej, nie można więc zestawiać przypadkowo zebranych sądów.

2) Warto rozprawkę zaplanować (np. jako szkic lub mapę myśli) – zebrać argumenty wraz z przykładami, przygotować również kontrargumenty i ułożyć je w odpowiednim porządku (chronologicznym lub hierarchicznym – od najważniejszych do drugoplanowych).

3) Argumenty należy wprowadzać stopniowo – tzn. jeden dłuższy akapit powinien obejmować jeden dowód (wraz z przykładami).

4) W uzasadnieniu można wykorzystywać kontrargumenty, czyli argumenty zbijające inne argumenty.

5) Należy zadbać, aby przedstawienie naszych własnych sądów było spójne, a użyta argumentacja – logiczna i przekonująca.

6) Warto również przygotować (jeśli jest taka możliwość) odpowiednie cytaty z wypowiedzi, które mogą być ilustracją dla argumentów, a także przywołania ze słowników i wydawnictw encyklopedycznych.

7) Rozprawka musi się kończyć konkluzją, w której pojawia się odniesienie do tezy.

Szczegółowy plan rozprawki na temat:

Czy zgadzasz się z twierdzeniem, współczesna młodzież nie różni się od pokolenia Alka, Zośki i Rudego?

Zakładamy, że piszący zgadza się z twierdzeniem, ale ma wątpliwości, zajmuje stanowisko „za” i „przeciw”. Taki tok rozważań został oznaczony w tabeli jako wersja C.

WSTĘP

My – życie w określonych realiach, sprzyjające warunki rozwoju, czasy pokoju w naszym kraju…
Oni – okrutne czasy wojny, utracone marzenia, lęk przed śmiercią, niepewność…

HIPOTEZA

Współczesna młodzież pod wieloma względami nie różni się od pokolenia Alka, Rudego i Zośki…………………, przy czym należy wziąć pod uwagę to, że ………………………………….
Ponadto …………………..

ZAKOŃCZENIE

Podsumowanie rozważań:

Alek, Zośka i Rudy są godni naśladowania, bo walczyli z okupantem,
oddawali życie za innych,
zachowali człowieczeństwo w nieludzkich warunkach,
byli dojrzali, ambitni, dzielni.
ALE
My też potrafimy dać dowód naszej dojrzałości i wytrwałości…. Świadczy o tym choćby …
Pamiętać jednak należy o tym, że żyjemy w innych czasach, które…

SFORMUŁOWANIE WNIOSKU

Podsumowując, stwierdzam, że Alek, Zośka i Rudy z pewnością zasługują na podziw. Byli oni …………………, jednak stwierdzenie, że my bardzo się od nich różnimy jest przesadzone. Przecież ………………….
Poza tym warto podkreślić……………………..

Argumenty i kontrargumenty

W części argumentacyjnej kompozycja rozprawki może być dwojaka. W tabeli zawarta jest sugestia, by na każdy argument odpowiedzieć kontrargumentem. Taki układ treści zapewni przejrzystość toku rozumowania. Jednak nie zawsze piszący ma tak szeroką gamę kontrargumentów, wtedy lepiej jest przyjąć inny układ treści. Można mianowicie podzielić wywód argumentacyjny na dwie części: pierwsza – zawierająca argumenty „za”, druga zawierająca argumenty „przeciw”, czyli kontrargumenty.

Zamieszczony powyżej plan rozprawki może ulec uproszczeniu, gdy piszący uzna, że zgadza się (lub nie zgadza) z tezą zawartą w temacie i wtedy przedstawia wyłącznie argumentację potwierdzające słuszność tezy (lub przeczącą tezie). W rozprawce z tezą piszący ma dużo łatwiejsze zadanie, nie musi bowiem podejmować polemiki, a ta wymaga i mądrości, i wyważenia swoich sądów, by nie były one sztuczne i niewiarygodne.

Słownictwo stosowane w rozprawce

W rozprawce przeważa słownictwo, które świadczy o logicznym, rozumowym toku myślenia. Każda myśl powinna wynikać z wcześniejszych. Możesz skorzystać z poniższych podpowiedzi.

Czego unikamy w rozprawce?

Zadaniowo