Udzielanie pomocy przy złamaniach, zwichnięciach i skręceniach kończyn

R1Zp8mbv49JWJ

Zdjęcie przedstawia prawą nogę od kolana w dół, która jest owijana bandażem od stopy do połowy łydki przez osobę w białym medycznym uniformie stojącą na lewo od osoby poszkodowanej. Osoba poszkodowana leży na leżance, na której obok stopy po lewej stronie leżą nożyczki.

W celu zrozumienia treści zawartych w tym materiale znajdź w dostępnych Ci źródłach lub przypomnij sobie z innych lekcji następujące zagadnienia:

• Jak zapewnić bezpieczeństwo na miejscu wypadku np. z e‑materiału Uwaga! Wypadek!PSTEtW1ADUwaga! Wypadek!

• Jakie czynności z zakresu pierwszej pomocy należy podjąć w pierwszej kolejności. W tym celu możesz skorzystać z e‑materiału pt. Resuscytacja krążeniowo‑oddechowa dorosłychP16zrTqRxResuscytacja krążeniowo‑oddechowa dorosłych.

• Jakie zagrożenie stwarza krwotok - informacje na ten temat zawiera m.in e‑materiał pt. Tamowanie krwotokuP44N1VDI0Tamowanie krwotoku.

1. Złamania

Złamanie można zdefiniować najprościej jako przerwanie ciągłości tkanki kostnej w wyniku urazu, który przekraczał granice jej elastyczności. Wszystkie kości mogą ulec złamaniu, ale najbardziej narażone są tzw. kości długie, np.: kość udowa, piszczelowa, strzałkowa, promieniowa, ramienna i łokciowa, które zostały zaznaczone na poniższej ilustracji.

RhZVindKauviK

Ilustracja przedstawia szkielet kostny człowieka ustawiony przodem do obserwatora. Najważniejsze i najbardziej narażone na złamanie kości kończyn opisane są po prawej stronie. Wyróżniono sześć kości, licząc od góry: na ręce kość ramienną powyżej łokcia, kości łokciową i promieniową poniżej łokcia, na nodze kość udową powyżej kolana oraz grubszą kość piszczelową i cieńszą kość strzałkową poniżej kolana.

Złamania klasyfikuje się na podstawie towarzyszących im uszkodzeń, przebiegu szczeliny złamania oraz wzajemnego położenia względem siebie odłamów kostnych. Ich rodzaje wraz z obrazowym przedstawieniem uszkodzeń prezentuje galeria poniżej. Informacje te pozwalają dokładnie opisać rodzaj uszkodzenia i zaplanować najskuteczniejsze leczenie.

Rd9zFRVcsGyqQ

Ilustracja przedstawia zarys przedramienia prawej ręki skierowany wyprostowanymi palcami w prawą stronę. Na ilustrację naniesiono schematyczne rysunki kości przedramienia ułożone równolegle do siebie. Przykład numer jeden przedstawia pęknięcie widoczne na górnej kości biegnące pod kątem ostrym do krawędzi kości.

R11iL4w2csk1Z

Ilustracja przedstawia zarys przedramienia prawej ręki skierowany wyprostowanymi palcami w prawą stronę. Na ilustrację naniesiono schematyczne rysunki kości przedramienia ułożone równolegle do siebie. Przykład przedstawia złamanie przebiegające w poprzek górnej kości.

RcNeJa9KP8DDR

Ilustracja przedstawia zarys przedramienia prawej ręki skierowany wyprostowanymi palcami w prawą stronę. Na ilustrację naniesiono schematyczne rysunki kości przedramienia ułożone równolegle do siebie. Przykład numer trzy przedstawia trzy złamania przebiegające w poprzek górnej kości w niewielkiej odległości od siebie.

R1LK7aRHPubEi

Ilustracja przedstawia zarys przedramienia prawej ręki skierowany wyprostowanymi palcami w prawą stronę. Na ilustrację naniesiono schematyczne rysunki kości przedramienia ułożone równolegle do siebie. Przykład przedstawia złamanie przebiegające w poprzek górnej kości. W miejscu złamania kość jest przemieszczona, przez co końce kości w tym miejscu nie znajdują się dokładnie naprzeciw siebie.

RmSDuugnlb7p4

Ilustracja przedstawia zarys przedramienia prawej ręki skierowany wyprostowanymi palcami w prawą stronę. Na ilustrację naniesiono schematyczne rysunki kości przedramienia ułożone równolegle do siebie. Przykład przedstawia złamanie przebiegające pod kątem ostrym do krawędzi kości. Ostro zakończony koniec kości przebija skórę i wystaje poza ciało.

2. Zwichnięcia i skręcenia

Zwichnięcia są bardzo bolesne i polegają na wzajemnym przemieszczeniu się względem siebie powierzchni stawowych kości. Zwykle łatwo je rozpoznać, ponieważ powodują widoczne zmiany prawidłowych obrysów stawówstawstawów, co można zaobserwować na zdjęciach poniżej.

R13bQTTnojnRe

Zdjęcie prezentuje lewą dłoń widzianą z góry. Palce wyprostowane, palec serdeczny wygięty pod nienaturalnym kątem i wyraźnie opuchnięty powyżej stawu.

RwqZrexaxubtt

Zdjęcie prezentuje nogę od połowy łydki do połowy uda wspartą na poduszce. Kolano ma nieprawidłowy obrys – z prawej strony jest wyższe niż powinno i opuchnięte.

ReC4bv2iIO1Wl

Zdjęcie prezentuje czarnobiały obraz z kliszy rentgenowskiej. Dwie kości przemieszczone względem siebie. Staw górnej kości jest przemieszczony i wsparty na dolnej kości w nieprawidłowy sposób.

Skręcenie to uraz aparatu więzadłowego stawu spowodowany ruchem przekraczającym fizjologiczny zakres w danym stawie.

W lżejszych przypadkach skręceń uraz ten kończy się na łagodnych zasinieniach i obrzękach (jak na ilustracji poniżej), z zachowaniem stabilności stawu. W ciężkich skręceniach, przebiegających z całkowitym rozerwaniem więzadeł (patrz kolejna ilustracja poniżej), objawy początkowo mogą być identyczne, jednak po ustąpieniu obrzęku staw jest niestabilny.

R1De4xMvgL8hm

Fotografia przedstawia skutki skręcenia stawu skokowego. Zbliżenie na leżącą na czerwonej poduszce stopę i odcinek powyżej kostki. Górna część stopy opuchnięta. Poniżej kostki, wzdłuż podeszwy, siny pas skóry. Powyżej kostki fioletowe sine miejsca.

R18lMk1QOdOul

Ilustracja przedstawia schemat budowy stawu, czyli miejsca w którym łączą się ze sobą dwie kości, z zaznaczonymi wszystkimi elementami kluczowymi skręceń. Punkty bezpośredniego styku kości to chrząstki stawowe w jamie stawowej, czyli przestrzeni obejmowanej przez torebkę stawową. Ruchome połączenia między stawami wzmacniają podłużne pasma tkanek, czyli więzadła, a za ruch odpowiadają ścięgna. Na dole rysunku po prawej stronie widoczny jest przyczep więzadła, a zarówno na dole z lewej strony jak i u góry z prawej strony – przyczep ścięgna. U góry z lewej strony widoczny mięsień, który zajmuje dość dużo miejsca w góry, ale zwęża się ku dołowi. Pomiędzy mięśniem a torebką stawową znajduje się podłużny, lekko zaokrąglony element oznaczony jako kaletka maziowa.

3. Objawy urazów kostno‑stawowych

Objawy towarzyszące złamaniom, zwichnięciom czy skręceniom są bardzo podobne. Należą do nich:

• ból nasilający się przy ruchu,

• obrzęk,

• wylew krwawy, miejscowe zasinienie,

• zniekształcenie, nienaturalne ułożenie kończyny,

• ograniczenie ruchów kończyny,

• rana, z której mogą wystawać odłamy kostne (w przypadku złamań otwartych).

W większości przypadków trudno określić rodzaj urazu (złamanie, zwichnięcie czy skręcenie) bez konsultacji lekarskiej i dodatkowych badań w postaci m.in. zdjęcia rentgenowskiegozdjęcie rentgenowskiezdjęcia rentgenowskiego (RTG). Dlatego udzielając pierwszej pomocy nie należy różnicować obrażeń, tylko wszystkie traktować jak potencjalne złamanie.

Jeżeli u poszkodowanego zaobserwujesz objawy takie jak zmiana koloru kończyny (zrobi się ona blada albo sina) lub zmiana jej temperatury, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe.

4. Unieruchamianie kończyn

Udzielanie pomocy przy urazach kostno‑stawowych rozpoczynamy rutynowo od oceny bezpieczeństwa miejsca zdarzenia oraz sprawdzenia czynności życiowych poszkodowanego (przytomności i oddechu). Niekiedy rzucające się w oczy i groźnie wyglądające urazy kończyn odwracają uwagę od możliwych współistniejących obrażeń, które mogą mieć dramatyczne skutki.
Pierwsza pomoc w przypadku złamań, zwichnięć i skręceń, opiera się na bardzo prostych zasadach. Należy unieruchomić kończynę w możliwie komfortowy i stabilny sposób oraz nie powodować niepotrzebnych ruchów ani wstrząśnień. Ma to na celu zapobiegnięcie przemieszczaniu się kości oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych. Unieruchamiając kończyny, robimy to w pozycji najwygodniejszej dla poszkodowanego. Trzeba pamiętać, że w przypadku uszkodzenia kości unieruchamiamy uszkodzoną kość z dwoma sąsiadującymi stawami, a w przypadku uszkodzenia w stawie – uszkodzony staw z dwiema sąsiednimi kośćmi.

Do unieruchomienia złamania najlepiej stosować specjalnie przeznaczony do tego sprzęt – druciane szyny KrameraiObim9HBVI_d605e286szyny Kramera lub szyny próżnioweiObim9HBVI_d605e280szyny próżniowe, które można łatwo dopasować do kształtu i położenia kończyny. Jeżeli jednak nie dysponujemy takim sprzętem, możemy użyć każdej rzeczy, która znajduje się na miejscu, jeśli tylko pozwoli ona na stabilizację kończyny (deski, kije, koce, swetry, itp.).
Do unieruchomienia kończyny górnej można użyć chusty trójkątnej lub wykonać prowizoryczny temblak, wywijając podkoszulkę, sweter czy marynarkę osoby poszkodowanej. Zaprezentowano to w galerii poniżej.

R1LZzxXozyJQD

Rysunek przedstawia pierwszy etap unieruchamiania za pomocą chusty trójkątnej. Na ilustracji młody mężczyzna stoi przodem do obserwatora, a jego prawa ręka jest zgięta w łokciu pod kątem dziewięćdziesięciu stopni, przedramię na wysokości pasa. Lewa ręka luźno wzdłuż boku. Trójkątna chusta podłożona pod zgiętą ręką. Górny koniec chusty zawinięty wokół szyi. Dolny koniec chusty zwisa w dole, wiodąca od niego do górnego końca różowa strzałka wskazuje kierunek wiązania chusty. Róg boczny chusty na wysokości łokcia, lecz wyraźnie za niego wystaje.

R6IjTZNYqtWWy

Rysunek przedstawia drugi etap unieruchamiania za pomocą chusty trójkątnej. Na ilustracji młody mężczyzna stoi przodem do obserwatora, a jego prawa ręka jest zgięta w łokciu pod kątem dziewięćdziesięciu stopni, przedramię na wysokości pasa. Lewa ręka luźno wzdłuż boku. Zgięta ręka unieruchomiona chustą złożoną w temblak. Dwa rogi chusty związane na barku zdrowej ręki, przedramię ręki zgiętej spoczywa w chuście. Boczny róg chusty związany przy łokciu tworząc dodatkowy element unieruchamiający.

RY8AiKGNfFKwF

Rysunek przedstawia pierwszy etap unieruchamiania za pomocą ubrania poszkodowanego. Na ilustracji młoda dziewczyna stoi przodem do obserwatora, a jej prawa ręka jest zgięta w łokciu pod kątem dziewięćdziesięciu stopni, z przedramieniem poziomo na wysokości pasa.

R1UWvf3LA83U7

Rysunek przedstawia drugi etap unieruchamiania za pomocą ubrania poszkodowanego. Na ilustracji młoda dziewczyna stoi przodem do obserwatora, a jej prawa ręka jest zgięta w łokciu pod kątem dziewięćdziesięciu stopni, z przedramieniem poziomo na wysokości pasa. Dolna część podkoszulki zawinięta do góry, dwie czerwone strzałki w górę przy łokciu i dłoni wskazują kierunek zawijania. Dłoń, przedramię, łokieć i dolna część ramienia całkowicie schowane w tym zaimprowizowanym temblaku. Dolny koniec koszulki z okolic dłoni przypięty jest do materiału agrafką na wysokości klatki piersiowej.

Prostym i skutecznym sposobem unieruchomienia kończyny dolnej jest przymocowanie jej do kończyny zdrowej, jednak stan poszkodowanego i ułożenie kończyny nie zawsze na to pozwalają (nie należy wykonywać tego manewru na siłę). Stopy i dłonie można unieruchomić, np. poduszkami czy kocem. Odpowiednie sposoby unieruchomienia przedstawiono w galerii niżej.

RojjTk3vItnvv

Rysunek pierwszy przedstawia pierwszy etap unieruchamiania nogi lub nóg poszkodowanego za pomocą koca. Na ilustracji poziomo leżące nogi poszkodowanego od pasa w dół, skierowane stopami w lewo. Ubranie kompletne, obie nogi równolegle do siebie. Pomiędzy nogami od stóp do krocza włożony zwinięty koc.

RKZaFvMQW2GIm

Rysunek drugi przedstawia drugi etap unieruchamiania nogi lub nóg u poszkodowanego za pomocą koca. Na ilustracji poziomo leżące nogi poszkodowanego od pasa w dół, skierowane stopami w lewo. Ubranie kompletne, obie nogi równolegle do siebie. Pomiędzy nogami od stóp do krocza włożony zwinięty koc. Stopy obwiązane chustą w celu unieruchomienia kończyn. Chusta przeciągnięta pod kostkami, skrzyżowana na śródstopiu i zawiązana na podeszwach stóp.

Rrnb2lpFPtrgy

Rysunek przedstawia trzeci etap unieruchamiania nogi lub nóg u poszkodowanego za pomocą koca. Na ilustracji poziomo leżące nogi poszkodowanego od pasa w dół, skierowane stopami w lewo. Ubranie kompletne, obie nogi równolegle do siebie. Pomiędzy nogami od stóp do krocza włożony zwinięty koc. Stopy, łydki oraz uda tuż powyżej kolan obwiązane chustami w celu pełnego unieruchomienia kończyn. Chusta wiążąca stopy przeciągnięta na krzyż przez kostki i śródstopie, zawiązana na podeszwach stóp.

R53EcCACwGQ3t

Rysunek czwarty przedstawia pierwszy etap unieruchamiania jednej nogi za pomocą koca. Na ilustracji lewa noga bez odzieży pokazana od kolana w dół skierowana stopą w lewą stronę. Ułożona poziomo i wsparta stopą i łydką na dużej i płaskiej poduszce.

RVnXMR7A4dQQ4

Rysunek przedstawia drugi etap unieruchamiania jednej nogi za pomocą koca. Lewa noga ułożona poziomo, wsparta na poduszce podłożonej pod łydkę i stopę. Wokół łydki i stopy koc zwinięty w długi rulon w kształcie litery U stabilizuje kończynę. Oba końce rulonu znajdują się na tej samej wysokości tuż pod kolanem.

Ryp8STgExLwXo

Rysunek przedstawia trzeci etap unieruchamiania jednej nogi za pomocą koca. Lewa noga ułożona poziomo, wsparta na poduszce podłożonej pod łydkę i stopę. Wokół łydki i stopy koc zwinięty w długi rulon w kształcie litery U stabilizuje kończynę. Dwie chusty trójkątne obwiązane wokół poduszki, nogi i zrolowanego koca łączą ze sobą wszystkie elementy konstrukcji. Jedna chusta zawiązana powyżej kostki, a druga poniżej kolana.

Podczas unieruchamiania nie rozbieramy poszkodowanego ani nie prostujemy uszkodzonych kończyn. Należy zapewnić poszkodowanemu komfort cieplny i wsparcie psychiczne oraz regularnie monitorować jego stan. Należy także pamiętać, żeby ze złamanej kończyny możliwie szybko usunąć wszelką biżuterię, szczególnie pierścionki i bransoletki (jeżeli dojdzie do obrzęku, może to stać się niemożliwe).
Nie podajemy także nic do jedzenia i picia, ponieważ może się okazać, że złamanie będzie wymagało nastawienia podczas zabiegu operacyjnego, który wiąże się ze znieczuleniem ogólnym.

iObim9HBVI_d605e280

RF3gzk9S9CmVC

Dwie fotografie ułożone obok siebie, pierwsza przedstawia rozłożoną szynę próżniową wraz z pompką, druga prezentuje szynę założoną na nogę, widoczna jest pompka i ręce pompującego. Szyna ma kolor pomarańczowy, opina kończynę wokół. Jest mocowana na czarne paski z rzepami.

iObim9HBVI_d605e286

R1OZHxHlLVQml

Schemat przedstawiający dwa zdjęcia. Pierwsze pokazuje rozłożoną szynę wraz z wystającymi drutami, drugie już założoną szynę to podłużny prostokątny kawałek metalu ze szczebelkami w środku. Na drugim zdjęciu jest założona od dołu na rękę - od palców, poprzez nadgarstek, przedramię. Następnie jest zagięta w łokciu i skierowana w górę, w kierunku barku. Na tym odcinku również podpiera rękę od dołu.

5. Podsumowanie

• Złamania, zwichnięcia czy skręcenia same w sobie nie stanowią zagrożenia życia, powodują jedynie znaczny ból, jednak urazy wtórne mogą spowodować trwałe kalectwo lub nawet śmierć.

• Stabilizowanie uszkodzonych kończyn musi odbywać się tak, aby nie dochodziło do dalszych przemieszczeń, a w konsekwencji do powstawania nowych lub pogłębiania już istniejących urazów.

• W przypadku złamań otwartych poszkodowany jest dodatkowo narażony na zakażenia lub utratę krwi – złamanie jednej kości udowej może prowadzić do utarty nawet 1 l krwi.

• Udzielając pierwszej pomocy, nie należy różnicować złamań, skręceń i zwichnięć, lecz wszystkie urazy traktować jak złamanie, czyli unieruchomić i przetransportować poszkodowanego do szpitala lub wezwać pogotowie ratunkowe.

• Unieruchamiając kończyny należy stosować zasady:

  • jeśli nastąpiło uszkodzenie kości, unieruchamia się kość i dwa sąsiadujące z nią stawy;

  • jeśli uszkodzeniu uległ staw, należy unieruchomić staw i dwie sąsiadujące z nim kości.

• Największym błędem w przypadku urazów kostnych jest nadmierne poruszanie uszkodzoną kończyną, które może powodować dalsze powikłania, np. przerwanie ciągłości naczyń krwionośnych i spowodowanie obfitego krwawienia.

• Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychiObim9HBVI_1443520026208_0numerach alarmowych.

6. Praca domowa

Polecenie 3

Rozpoznaj rodzaj złamania, a następnie napisz instrukcję postępowania podczas udzielania pierwszej pomocy w danym przypadku.

R1LK7aRHPubEi

Ilustracja przedstawia zarys przedramienia prawej ręki skierowany wyprostowanymi palcami w prawą stronę. Na ilustrację naniesiono schematyczne rysunki kości przedramienia ułożone równolegle do siebie. Przykład przedstawia złamanie przebiegające w poprzek górnej kości. W miejscu złamania kość jest przemieszczona, przez co końce kości w tym miejscu nie znajdują się dokładnie naprzeciw siebie.

R3QTmEm86PvRw

(Uzupełnij).

iObim9HBVI_1443520026208_0

R1ESD8hmxNKX5

Lista z tytułem Ogólnopolskie numery alarmowe. Jednolity numer alarmowy 112, Policja 997, Pogotowie ratunkowe 999, Państwowa Straż Pożarna 998, Straż miejska 986, Mazurskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe 984, WOPR, GOPR i TOPR 985, Pogotowie energetyczne 991, Pogotowie gazowe 992, Pogotowie ciepłownicze 993, Pogotowie wodno-kanalizacyjne 994, Pogotowie drogowe 981, Pogotowie weterynaryjne 983, Wojewódzkie centrum zarządzania kryzysowego 987, Centrum Antyterrorystyczne 996, Komenda Główna Policji - system Child Alert 995.

7. Słownik

zdjęcie rentgenowskie

Definicja: zdjęcie rentgenowskie

zdjęcie wykonywane specjalnym aparatem, wykorzystującym promieniowanie rentgenowskie, umożliwiające zobrazowanie kości znajdujących się wewnątrz ciała człowieka

Rm4JZaO8jXGEh

Ilustracja przedstawia czarno-białe zdjęcie rentgenowskie dłoni. Doskonale widoczne szczegóły budowy kości.

8. Zadania