1
E-materiały do kształcenia zawodowego

Części składowe zespołów napędowych stosowanych w statkach powietrznych

bg‑azure

Układ paliwowy silnika turbinowego

2

Dysza rozpylająca paliwo

Dysza jest zamontowana w komorze spalania. Jej zadaniem jest dostarczenie oraz stworzenie możliwie homogenicznej mgły z paliwa lotniczego tak, aby proces spalania przebiegał równomiernie w całej objętości komory.

RcF9QqWBi1Jw4
Dysza rozpylająca paliwo
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ilustracja przedstawia zbliżenie miejsca wtrysku paliwa w silniku turbinowym. Jest to poprowadzona metalowa rurka do pustej przestrzeni przed urządzenie zawirujące.

Powrót na górę stronyPowrót na górę strony

3

Schemat budowy układu paliwowego silników turbinowych

RNJLHlDTGJiTX
Elementy układu paliwowego
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ilustracja przedstawia elementy układu paliwowego. Na schemacie znajduję się 7 niebieskich ramek z podpisami w środku. Ramki mają kształt zaokrąglonych prostokątów. Wszystkie ramki są połączone kolejno od dołu niebieskimi strzałkami. Ramki znajdują się jedna pod drugą. Nad Ramkami u samej góry widnieje napis. Układ paliwowy silnika

Do pierwszej ramki została doprowadzona strzałka od napisu Układ Paliwowy silnika. W ramce widnieje napis Niskociśnieniowa pompa paliwowa. Z lewego boku Ramki wychodzi strzałka do drugiej ramki.
W drugiej ramce widnieje  napis chłodnica oleju chłodzona paliwem. Z prawego boku ramki wychodzi strzałka  w prawo do trzeciej ramki.
W trzeciej ramce widnieje  napis podgrzewacz paliwa. Z lewego boku ramki wychodzi strzałka skierowana w lewo do czwartej ramki.
W czwartej ramce widnieje napis niskociśnieniowy filtr paliwa plus przepływomierz. Z prawego boku ramki wychodzi niebieska strzałka skierowana  w prawo do piątej ramki.
W piątej ramce widnieje  napis pompa paliwa wysokiego ciśnienia. Z lewego boku ramki wychodzi  strzałka skierowana  w lewo do szóstej ramki.
W szóstej ramce widnieje  napis jednostka sterująca paliwem. Z prawego boku ramki wychodzi  strzałka skierowana  w prawo do siódmej ramki.
Siódma ramka jest ostatnią widnieje w niej napis  rozpylacz. Z dolnego boku ramki wychodzi strzałka skierowana grotem do dołu.

Powrót na górę stronyPowrót na górę strony

4

Schemat układu paliwowego i olejowego silnika turbinowego

RP6wmwnE8mWRf
Schemat układu paliwowego olejowego silnika turbinowego
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót na górę stronyPowrót na górę strony

5

Rozmieszczenie oraz rodzaje zbiorników paliwa

Poniższy rysunek przedstawia schemat rozmieszczenia oraz rodzaje zbiorników paliwa. Główne zbiorniki paliwa umieszczone są w skrzydłach samolotu. Niektóre konstrukcje posiadają dodatkowy zbiornik paliwa w ogonie samolotu. Zbiorniki są integralnymi elementami konstrukcji statków powietrznych i mogą być wykonane z tworzyw sztucznych lub stopów metali, zazwyczaj w postaci blachy.

R1Yb4ah4kGyWX
Rodzaje zbiorników paliwa
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ilustracja przedstawia trzy rodzaje zbiorników paliwa. Jeden sztywny wykonany ze stopu metali w kształcie sześciennego klocka z rurą doczepioną u góry, znajduję się on w górnej części obrazu. Drugi elastyczny, wykonany z tworzyw sztucznych o kształcie sześcianu z zaokrąglonymi krawędziami znajduję sie on w lewej dolnej części obrazu. Trzeci tak zwany integralny jest ukazany jako samolot by pokazać, że zbiorniki są integralnymi elementami konstrukcji statków powietrznych, jest umieszczony w środkowej części obrazu po lewej stronie.

Zbiorniki paliwa zawierają układy odpowietrzające, wyrównujące ciśnienie wewnątrz zbiornika w miarę ubytku paliwa. Konstrukcja zbiorników paliwa zakłada zminimalizowanie prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka pożaru lub wybuchu.

Powrót na górę stronyPowrót na górę strony

6

Schemat układu paliwowego silnika turbinowego

R7DfPUNybQ72s
Ilustracja przedstawia schemat układu paliwowego silnika turbinowego który wygląda następująco: Paliwo jest tankowane do trzech zbiorników przez wlew paliwa do tankowania pod ciśnieniem oraz zawory tankowania umieszczone przez zbiornikami. Następnie paliwo dostaje się do silników po kolei mijając filtry paliwa, zawór krzyżowy oraz zawory odcinające paliwo. Oprócz tego w instalacji znajdują się również takie rzeczy jak miski zbiorników paliwa umieszczone pod zbiornikami oraz spusty paliwa umożliwiające opróżnienie zbiorników z ich zawartości.
Schemat układu paliwowego silnika turbinowego
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ilustracja przedstawia schemat układu paliwowego silnika turbinowego. Poszczególne elementy układu wyróżniono punktami interaktywnymi. Po kliknięciu punktu pojawia się ramka z podpisem w formie tekstowej i dźwiękowej. Znajduje się 10 punktów klikanych.

  1. Zawór odcinający paliwo znajduje się po lewej stronie ilustracji, jest  oznaczony białym kołem na którym znajdują się trzy pasy. Środkowy pas jest koloru białego a lewy i prawy koloru czarnego.

  2. Lewy górny zbiornik paliwa znajduje się po lewej stronie ilustracji, jest w kształcie prostokąta.

  3. Środkowy zbiornik paliwa znajduje się na środku. jest w kształcie prostokąta.

  4. Zawór krzyżowy znajduje się nad środkowym zbiornikiem paliwa, jest oznaczony białym kołem na którym znajdują się trzy pasy. Środkowy pas jest koloru białego a lewy i prawy koloru

  5. Prawy górny zbiornik paliwa znajduje się po prawej stronie ilustracji, jest w kształcie prostokąta

  6. Wlew paliwa do tankowania pod ciśnieniem znajduje się pod prawym zbiornikiem i jest oznaczony w kształcie nakrętki.

  7. Spust paliwa znajduję się pod środkowym zbiornikiem paliwa i jest w kształcie prostokąta.

  8. Zawór tankowania znajduje się na układzie przewodów doprowadzających paliwo do zbiorników. Pod każdym zbiornikiem paliwa znajduję się jeden zawór tankowania. Zawór jest oznaczony białym kołem na którym znajdują się dwie czarne kreski, kreski przecinają się w środku koła pod kątem 45 stopni.

  9. Miska zbiornika paliwa samolotu znajduje się pod każdym z zbiorników paliwa. Ma ona kształt prostokąta.

  10. Filtr paliwa znajduję się przy przewodzie prowadzącym paliwo ze zbiorników do silnika. Jest on oznaczony jako kwadrat. Kwadrat zamalowany szarymi półkolami, oraz posiada białą otoczkę.

Powrót na górę stronyPowrót na górę strony

7

System krzyżowego przepływu paliwa

Układ paliwowy w samolocie zazwyczaj złożony jest z lewego i prawego, a niekiedy również środkowego zbiornika. Prawy i lewy zbiornik umiejscowione są w odpowiadających skrzydłach samolotu, natomiast zbiornik środkowy umiejscowiony jest w jego części kadłubowej. Każdy ze zbiorników zazwyczaj dostarcza paliwo do silników zamontowanych na tym samym skrzydle, w którym jest zbiornik paliwa. Zawór krzyżowy służy do tymczasowego łączenia dwóch stron systemu. Rozwiązanie to pozwala na przebycie możliwie jak najkrótszej drogi przez paliwo i utrzymuje oddzielne systemy. Dzięki temu rozwiązaniu awaria lub wyciek paliwa z jednego ze zbiorników nie jest w stanie opróżnić całego układu. W sytuacjach normalnych zawór krzyżowy jest zamknięty.

R1Q4AeL1D104e
Ilustracja przedstawia system krzyżowego przepływu paliwa. W tym przypadku trzy zbiorniki są ze sobą dodatkowo połączone a także paliwo może być pobierane w różnych częściach zbiorników.
System krzyżowego przepływu paliwa
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ilustracja przedstawia system krzyżowego przepływu paliwa. Poszczególne elementy układu wyróżniono punktami interaktywnymi. Po kliknięciu punktu pojawia się ramka z podpisem w formie tekstowej i dźwiękowej. Na grafice interaktywnej znajdują się 3 punkty klikane. 

  1. Lewy zbiornik paliwa jest w kształcie trapezu.

  2. Środkowy zbiornik paliwa jest w kształcie prostokąta.

  3. Prawy zbiornik paliwa jest  w kształcie trapezu.

Powrót na górę stronyPowrót na górę strony

8

Wskazania parametrów paliwa — Airbus 320

RUaGiMts8sgMm
Wskazania parametrów paliwa
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ilustracja przedstawia wskazania parametrów paliwa w samolocie Airbus 320. Symetryczna ilustracja przedstawia po lewej, ilość zużywanego obecnie paliwa przez pierwszy silnik i prądnicę oraz po prawej przez drugi sinik. Przedstawiony jest schemat skrzydła z zaznaczonymi zbiornikami paliwa, które się w nim znajdują. Pokazane również są zawory, które umożliwiają przepływ paliwa między zbiornikami i silnikami dzięki instalacji paliwowej. Na schemacie widać, że niektóre są otwarte (położenie pionowe) a niektóre zamknięte (położenie poziome). Oprócz tego po środku w górnej części schematu jest informacja o ilości paliwa, która jest obecnie w użyciu, czyli suma zużywanego obecnie paliwa. Na schemacie widać również ile pozostało paliwa w poszczególnych zbiornikach, jaka jest ich temperatura oraz jaka jest całkowita ilość paliwa będącego na pokładzie. Oprócz tego znajdują się tam również informacje o tym jaka jest masa statku powietrznego, jaka jest całkowita temperatura powietrza oraz ile wynosi statyczna temperatura powietrza wokół samolotu.

Powrót na górę stronyPowrót na górę strony

9

Schemat dyszy wylotowej silnika turbinowego

R1LkEvv1gfrdB
Ilustracja przedstawia schemat dyszy wylotowej silnika turbinowego. Całość przypomina kształtem walec o nieregularnej średnicy. Z tyłu znajduje się dysza zbieżna, inaczej napędowa. Jej ściany po minięciu przedniej krawędzi dyszy rozszerzają się by po chwili ponownie się zwęzić. Następnie pośrodku znajduje się dopalacz, czyli rura odrzutowa. Jest to przestrzeń w środku dyszy, której ściany utrzymują stałą średnicę. Kolejne elementy znajdują się już przy przedniej części dyszy. Są to stożek wydechowy skierowany czubkiem do tylnej części, ostatnie stopnie turbiny, które znajdują się przed stożkiem i stanowią okrągłą powierzchnię obracających się łopatek oraz tylne wsporniki turbiny, które podtrzymują stożek po środku konstrukcji.
Schemat dyszy wylotowej silnika turbinowego
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ilustracja przedstawia schemat dyszy wylotowej silnika turbinowego. Całość przypomina kształtem walec o nieregularnej średnicy. Poszczególne elementy układu wyróżniono punktami interaktywnymi. Po kliknięciu punktu pojawia się ramka z podpisem w formie tekstowej i dźwiękowej.
Na ilustracji znajduje się pięć punktów klikanych.

  1. Stożek wydechowy  znajduje się za turbiną na jej poziomej osi symetri.

  2. rura odrzutowca lub dopalacz znajduje się na środku jest kolejnym przedłużeniem dyszy wylotowej. W tej części dyszy zachodzi dopalanie niespalonej mieszanki.

  3. Dysza  zbieżna znajduję się po prawej stronie, na końcu schematu. Ma kształt zwężającego się wałka.

  4. Wsporniki turbiny są to trzy ramiona wystające ze stożka wydechowego, które są przyczepione do wewnętrznej części dyszy. Służą do podtrzymania turbiny na swoim miejscu

  5. Ostatni stopień turbiny to okrągła tarcza składająca się z wielu łopatek która jest umiejscowiona po lewej stronie schematu tuż przed stożkiem wydechowym.

Powrót na górę stronyPowrót na górę strony

Powrót do spisu treściDHSY7KA4MPowrót do spisu treści