E‑BOOK

Spis streści

• WprowadzenieDufeFvWjcWprowadzenie

• Zasady obsługi odwiertów eksploatacyjnychDwEbXOwmtZasady obsługi odwiertów eksploatacyjnych

• Uzbrojenie wgłębne odwiertu samoczynnegoDTmNSdcOkUzbrojenie wgłębne odwiertu samoczynnego

• Uzbrojenie napowierzchniowe odwiertu samoczynnego

  • Głowica eksploatacyjna typu jodełka1Głowica eksploatacyjna typu jodełka

  • Głowica eksploatacyjna typu solid block2Głowica eksploatacyjna typu solid block

  • Separatory (oddzielacze)3Separatory (oddzielacze)

  • Zbiornik na wodę7Zbiornik na wodę

  • Urządzenie do dawkowania metanolu na odwiercie gazowym4Urządzenie do dawkowania metanolu na odwiercie gazowym

  • Zwężka redukcyjno–produkcyjna5Zwężka redukcyjno–produkcyjna

  • Odcinek pomiarowy do pomiaru ilościowego gazu6Odcinek pomiarowy do pomiaru ilościowego gazu

  • Odcinek kontorlno‑pomiarowy8Odcinek kontorlno‑pomiarowy

• Uzbrojenie wgłębne odwiertu pompowanegoD1BLXKhgNUzbrojenie wgłębne odwiertu pompowanego

• Uzbrojenie napowierzchniowe odwiertu pompowanegoDwqRn5TzCUzbrojenie napowierzchniowe odwiertu pompowanego

• Netografia i bibliografiaD4f9RmYKZNetografia i bibliografia

Uzbrojenie napowierzchniowe odwiertu samoczynnego

Głowica eksploatacyjna typu jodełka

Głowice eksploatacyjne spełniają rolę zamknięcia powierzchniowego wylotu odwiertu, stanowiąc zabezpieczenie przed przedostaniem się węglowodorów na zewnątrz.

Głowica eksploatacyjna lub inne zamknięcia wylotu odwiertu wydobywczego powinny być szczelne i wytrzymałe na największe przewidywane ciśnienie głowicowe i wyposaża się je w urządzenia zamykające, za pomocą których przerywa się wydobycie z kolumny rur wydobywczych oraz kolumny eksploatacyjnej.

Zadaniem głowicy eksploatacyjnej jest:

• zamknięcie przestrzeni pierścieniowej między eksploatacyjną kolumną rur okładzinowych a rurami wydobywczymi,

• podwieszenie kolumny rur wydobywczych,

• zamknięcie kolumny rur wydobywczych,

• umożliwienie kontrolowanego odpływu ropy i gazu z odwiertu do oddzielacza.

Konstrukcja głowicy eksploatacyjnej powinna:

• umożliwiać prowadzenie wszystkich operacji związanych z eksploatacją odwiertu przy zapewnieniu szczelności wszystkich jej elementów,

• umożliwiać pomiar ciśnienia w ostatniej kolumnie rur okładzinowych (eksploatacyjnej) i w kolumnie rur wydobywczych,

• zapewnić możliwość zapuszczania do odwiertu wgłębnych przyrządów pomiarowych,

• zapewnić możliwość poboru próbek płynu złożowego.

W budowie lądowych głowic eksploatacyjnych możemy wyróżnić dwie zasadnicze konstrukcje. Pierwsza, typowa, będąca odpowiednią konfiguracją zasuw i druga, tzw. Solid Block, która w swej konstrukcji zawiera grupę zasuw znajdujących się w jednym korpusie.

Standardowe ciśnienia głowic eksploatacyjnych wynoszą:

1. $6,9-7\,\text{MPa}\qquad 1\text{K}\,\left(1000\,\text{psi}\right)$

2. $13,8-14\,\text{MPa}\qquad 2\text{K}\,\left(2000\,\text{psi}\right)$

3. $20,7-21\,\text{MPa}\qquad 3\text{K}\,\left(3000\,\text{psi}\right)$

4. $34,5-35\,\text{MPa}\qquad 5\text{K}\,\left(5000\,\text{psi}\right)$

5. $69,0-70\,\text{MPa}\qquad 6\text{K}\,\left(6000\,\text{psi}\right)$

6. $103,5-105\,\text{MPa}\qquad 15\text{K}\,\left(15000\,\text{psi}\right)$

7. $137,9-140\,\text{MPa}\qquad 20\text{K}\,\left(20000\,\text{psi}\right)$

Głowica eksploatacyjna jest montowana na więźbie rurowej, która służy do podwieszania zapuszczonych rur okładzinowych zacementowanych w otworze, umożliwiając szczelnie połączenia poszczególnych kolumn rur ze sobą, zamknięcie przestrzeni pierścieniowej pomiędzy nimi oraz montażu głowicy przeciwerupcyjnej.

Głowice eksploatacyjne posiadają połączenia kołnierzowe, aczkolwiek przy głowicach eksploatacyjnych przewidzianych na małe ciśnienia robocze poniżej $14\,\text{MPa}$, zezwala się na używanie połączeń gwintowych.

RMBVY6UYjzZxb

Na pionowym zdjęciu widoczna jest głowica eksploatacyjna umiejscowiona w okrągłym pomieszczeniu z drewnianym dachem oraz widocznymi na ścianie za głowicą zdjęciami i grafikami, które są nieczytelne. Głowica eksploatacyjna jest wydłużonym elementem o żółtym korpusie, składającym się z połączonych ze sobą zasów posiadających koła koloru czerwonego do ich obsługi. W górnej części głowicy eksploatacyjnej widoczne są $3$ koła zwrócone ku przodowi oraz $1$ mniejsze koło, umiejscowione z boku poniżej pierwszego zaworu od góry. W dolnym fragmencie głowicy widoczny jest półprzekrój głowicy jako wycinek $\mathrm{1/4}$ części głowicy na połowie jej długości od dołu. W przekroju widoczne są liczne zwężenia przekroju oraz srebrny wydłużony element zlokalizowany pośrodku. W górnej części przekroju widoczne trzy zawory zlokalizowane poziomo, przy czym dwa koła zlokalizowane są po stronie lewej, a jedno po prawej. Poniżej widoczne dwa koła symetrycznie usytuowane, jednak lewe skierowane jest ku przodowi, a prawe ku tyłowi modelu. Poniżej nich widoczne większe koło zlokalizowane z prawej strony. Cały model znajduje się na okrągłym postumencie, od którego w lewą stronę odchodzi balustrada o okrągłym kształcie. Głowica eksploatacyjna ma za zadanie szczelne zamknięcie odwiertu, które zapewnia całkowite zamknięcie lub całkowite otwarcie odwiertu.

RSS4x9bR5k3lw

Na pionowym zdjęciu widoczny jest przekrój przez odwiert z zamontowaną głowicą eksploatacyjną. Na pierwszym planie widoczny jest przekrój przez skałę widoczny jako trzy warstwy popękanych skał – od góry brązowego koloru, czarnego koloru i brązowego koloru. W prawej części widoczny odwiert jako wydłużony element zwężający się w $4$ stopniach, przy czym w obwiedni tego elementu widoczne szare ścianki, zaś wypełnienie jest czarnym wrzecionowatym elementem wydłużonym w pionie. W górnym rozszerzeniu zlokalizowana głowica eksploatacyjna o korpusie koloru żółtego składająca się z pionowego elementu złożonego z dwóch połączonych ze sobą płaskich elementów na których obwiedniach widoczne są główki śrub, powyżej ze zwężenia od którego odchodzą w stronę lewą pojedyncza zasówa z widocznym czerwonym kołem, zaś z lewej strony dwie zasuwy umiejscowione poziomo w lewą stronę, następnie zwężenie od którego odchodzi w górę cienka pionowa rura koloru żółtego, następnie zasuwa z kołem oraz kolano ze zwężonej rury prowadzące pionowo w dół do pierwszej warstwy skał. Powyżej rozwidlenia w głównym pionowym elemencie głowicy znajduje się podwójny połączony śrubowo element oraz zespół dwóch zasów z czerwonymi kołami do ich obsługi, umiejscowionych jedna nad drugą pionowo, prowadzące do prostokątnego wydłużonego w pionie elementu zawierającego dwa małe elementy od góry i od prawej strony. Od lewej strony tego elementu widoczna jest zasuwa z czerwonym kołem, połączenie śrubowe dwóch kołnierzy oraz rura pozioma, przechodząca w kolano skierowane w dół, prowadząca do łączenia z dolną lewą odnogą głowicy. W tle widoczne zdjęcie orurowania w kolorze żółtym oraz karteczka z podpisem modelu z nieczytelnym tekstem.

Zadania poszczególnych zasuw w głowicach eksploatacyjnych:

• Zasuwa zabiegowa ($10$) – służy do zamykania wypływu z głowicy eksploatacyjnej podczas prac, w czasie których używane są różnego rodzaju śluzy. Zasuwa ta pozwala na swobodne montowanie i demontowanie śluzy bez konieczności całkowitego zamknięcia wypływu z rur wydobywczych, co miałoby miejsce po zamknięciu zasuwy roboczej na rurach wydobywczych ($7$). Zasuwa zabiegowa, w czasie gdy nie jest używana, powinna być zablokowana od góry kryzą zaślepiającą,

• Zasuwa boczna ($8$) – służy do zamknięcia przepływu pomiędzy głowicą eksploatacyjną, a kolektorem. Pozwala to na odcięcie wypływu z głowicy eksploatacyjnej bez konieczności zamykania zasuwy roboczej na rurach wydobywczych ($7$). Zasuwa boczna umożliwia również odizolowanie głowicy eksploatacyjnej od ciśnienia znajdującego się w kolektorze, co jest niezbędne przy montowaniu śluz, które wymagają zamknięcia zasuwy roboczej na rurach wydobywczych ($7$) i odpuszczenia ciśnienia spoza zasuwy zabiegowej ($10$),

• Zasuwa robocza na rurach wydobywczych ($7$) – służy do zamknięcia wypływu z głowicy eksploatacyjnej podczas dłuższej przerwy w eksploatacji płynów złożowych. Używana jest również do zamknięcia wypływu w czasie wymiany wyposażenia znajdującego się nad nią lub też podczas prac ze śluzami, których konstrukcja wymaga odpuszczenia ciśnienia spod zasuwy zabiegowej ($10$),

• Zasuwa awaryjna na rurach wydobywczych ($6$) – służy tylko i wyłącznie do zamknięcia wypływu z głowicy eksploatacyjnej podczas wymiany zasuwy roboczej na rurach wydobywczych ($7$),

• Zasuwa na zatłaczaniu ($5$) służy do zatłoczenia odwiertu przy pracach zabiegowych np. intensyfikacyjnych, rekonstrukcyjnych itp.,

• Zasuwa awaryjna na przestrzeni ($4$) – służy tylko i wyłącznie do zamykania wypływu  z dolnej części głowicy eksploatacyjnej podczas wymiany zasuwy roboczej na przestrzeni ($3$),

• Zasuwa robocza na przestrzeni ($3$) – służy do odcinania przepływu pomiędzy dolną częścią głowicy eksploatacyjnej a kolektorem. Jest ona używana podczas cyrkulacji płynów pomiędzy przestrzenią a rurami wydobywczymi lub też w czasie eksploatacji przez przestrzeń.

RaP1ncMUc8l6R

Na zdjęciu widoczna jest głowica eksploatacyjna w postaci modelu trójwymiarowego, o korpusie koloru czerwonego oraz zielonych kołach obsługujących zasuwy. Patrząc od dołu widoczny jest szeroki okrągły element od którego w górę odchodzi okrągły element węższy oznaczony znacznikiem z cyfrą $1$ opisanym jako zespół korpusu (wieszak rur wydobywczych), od którego rozchodzą się w obie strony dwa odgałęzienia poziome – po dwie zasuwy z każdej strony. Z lewej strony pierwszy element rozgałęzienia oznaczony jest znacznikiem z cyfrą $5$ oznaczającą zasuwę na zatłaczaniu, która służy do zatłoczenia odwiertu przy pracach zabiegowych np. intensyfikacyjnych, rekonstrukcyjnych itp. W prawej odnodze pierwsza zasuwa od prawej strony oznaczona jest znacznikiem z cyfrą $4$ oznaczającą zasuwę awaryjną na przestrzeni, która służy tylko i wyłącznie do zamykania wypływu z dolnej części głowicy eksploatacyjnej podczas wymiany zasuwy roboczej na przestrzeni. Kolejna zasuwa w prawej odnodze oznaczona znacznikiem z cyfrą $3$ oznaczającą zasuwę roboczą na przestrzeni, która służy do odcinania przepływu pomiędzy dolną częścią głowicy eksploatacyjnej a kolektorem. Jest ona używana podczas cyrkulacji płynów pomiędzy przestrzenią a rurami wydobywczymi lub też w czasie eksploatacji przez przestrzeń. Ze środka rozgałęzienia, w centralnej części odchodzi pionowy element oznaczony znacznikiem z cyfrą $2$ wskazujący na zespół pokryw, powyżej którego znajduje się zasuwa z kołem oznaczona znacznikiem z cyfrą $6$ wskazującą na zasuwę awaryjną na rurach wydobywczych, która służy tylko i wyłącznie do zamknięcia wypływu z głowicy eksploatacyjnej podczas wymiany zasuwy roboczej na rurach wydobywczych. Powyżej niej znajduje się pionowa rura o rozszerzeniu w środku oraz nad nią zasuwa z kołem zaznaczona znacznikiem o numerze $7$ wskazująca na zasuwę roboczą na rurach wydobywczych. Powyżej znajduje się analogiczne jak poniżej rozwidlenie poziome, z dwoma zasuwami po każdej stronie. Rozwidlenie to oznaczone jest znacznikiem z numerem $9$ wskazującym na kostkę (czwórnik). Do pierwszej zasuwy z prawej strony w rozwidleniu odchodzi znacznik z cyfrą $8$ oznaczający zasuwę boczną, która służy do zamknięcia przepływu pomiędzy głowicą eksploatacyjną, a kolektorem. Pozwala to na odcięcie wypływu z głowicy eksploatacyjnej bez konieczności zamykania zasuwy roboczej na rurach wydobywczych. Powyżej rozwidlenia znajduje się pionowo usytuowana kolejna zasuwa do której prowadzi znacznik z cyfrą $10$, oznaczający zasuwę zabiegową, która służy do zamykania wypływu z głowicy eksploatacyjnej podczas prac, w czasie których używane są różnego rodzaju śluzy. Zasuwa ta pozwala na swobodne montowanie i demontowanie śluzy bez konieczności całkowitego zamknięcia wypływu z rur wydobywczych, co miałoby miejsce po zamknięciu zasuwy roboczej na rurach wydobywczych . Zasuwa zabiegowa, w czasie gdy nie jest używana, powinna być zablokowana od góry kryzą zaślepiającą, która jest widoczna na schemacie powyżej zasuwy zabiegowej jako pionowy element rozszerzony na górze.

Powrót do spisu treści82Powrót do spisu treści

Głowica eksploatacyjna typu solid block

Głowica typu solid block stanowi jeden blok, w którym znajdują się gniazda zasuw. Elementy zamykające zasuw są przykręcone do bloku zasuwy.

Zasada działania głowicy eksploatacyjnej typu solid block jest taka sama jak głowicy typu „jodełka”. W przypadku głowicy eksploatacyjnej typu „jodełka” nieszczelną zasuwę wymienia się w całości, zaś w głowicy typu solid block wymienia się jedynie wkład głowicy, który łatwiej może ulec uszkodzeniu niż gniazdo zasuwy.

RWZJD5k2o7ENw

Na zdjęciu widać dwukolorowy schemat przedstawiający głowicę eksploatacyjną typu Solid Block, czyli urządzenia montowanego na szczycie odwiertu, w celu zamknięcia wylotu otworu wiertniczego, aby nie doprowadzić do niekontrolowanego ujścia węglowodorów. Na rysunku technicznym opisano poszczególne elementy urządzenia cyframi od $1$ do $7$. Każdej cyfrze przyporządkowany jest dokładny opis elementu, który ona wskazuje. Całość głowicy, która oznaczona jest kolorem żółtym, z zasuwami oznaczonymi kolorem czerwonym, przedstawionej na rysunku technicznym, ma kształt podłużnego prostokąta Głowica ma cztery odgałęzienia, z czego dwa duże znajdują się u dołu, natomiast jedno duże oraz jedno małe są umiejscowione w górnej części konstrukcji.
Patrząc od góry schematu, pierwszym elementem jest część oznaczona numerem siódmym, co jest podpisane w legendzie jako korek, który na rzucie jest przedstawiony jako małe, żółte koło. Korek ten znajduje się na szczycie następnego elementu, oznaczonego numerem $5$, który odpowiada kołnierzowi zaślepiającemu. Kołnierz ten ma kształt żółtego prostokąta o zaokrąglonych rogach, który jest w pozycji poziomej. Jego szerokość odpowiada około $\%$ szerokości zespołu Solid Block.
Następnym elementem jest duży, pionowo ustawiony żółty prostokąt. Prostokąt w górnej części ma zaokrąglone wierzchołki. Ta część ma przypisany numer $3$, co jest opisane jako zespół Solid Block z trzema wewnętrznymi zasuwami, i jest to najdłuższy element urządzenia przedstawiony na schemacie. Na poziomie około $\%$ wysokości omawianego elementu, w jego osi pionowej, znajduje się czerwony okrąg, pośrodku którego zaznaczone są czerwone poprzeczki w kształcie litery X. Dodatkowo, na wysokości około $50$, a także $\%$, są umieszczone dwa pierścienie, zaznaczone konturem, a w swoim polu zawierają po $8$ okręgów, ułożonych w równych odległościach.
W górnej części całego elementu, znajdują się dwa odgałęzienia.
Z prawej strony odchodzi żółty, poziomy prostokąt, zakończony zasuwą suwakową oraz kołnierzem zaślepiającym. Zasuwa ta jest przedstawiona jako czerwony okrąg, z czerwonym znakiem X pośrodku, a w jego centralnej części znajduje się małe, białe koło. Do tego elementu przypisany jest numer $4$, który jest podpisany jako zasuwa suwakowa. W dalszej części tej odnogi, za zasuwą, znajduje się ponownie kołnierz zaślepiający, który jest przedstawiony jako dwa małe, połączone ze sobą, żółte prostokąty, ustawione w pozycji pionowej. Do tego elementu dochodzi odnośnik z numerem $5$, który podpisuje dany fragment głowicy eksploatacyjnej typu Solid Block.
Drugą odnogą, znajdującą się po lewej stronie u góry zespołu, jest mały, żółty stożek będący w pozycji poziomej, o ściętym szczycie, gdzie zamiast wierzchołka znajdują się trzy bardzo małe, żółte prostokąty, jeden na drugim. Środkowy prostokąt jest dwukrotnie większy niż pozostałe dwa. Do prostokątów, również w pozycji poziomej, przyłączony jest kolejny. Jego wysokość odpowiada wysokości największego z trzech mniejszych, natomiast jego szerokość to mniej więcej trzykrotność wysokości największego z najmniejszych prostokątów. Na opisanym prostokącie znajduje się żółte koło z odnośnikiem do numeru $7$, co oznacza, że mamy ponownie do czynienia z kurkiem. Idąc dalej w lewą stronę, do najszerszego prostokąta dołączony jest element opisany numerem $6$, który jest wytłumaczony w legendzie jako zawór iglicowy. Element ten, w całości koloru żółtego, składa się z kwadratu, który jest bezpośrednio połączony z najszerszym prostokątem. Kwadrat ten stanowi centrum całej części, natomiast po jego lewej stronie dołączone są jeszcze dwa małe prostokąty, połączone szeregowo. Na górnej krawędzi centralnego kwadratu, znajduje się ponownie zestaw trzech małych prostokątów, z których środkowy jest dwa razy większy niż dwa boczne. Prostokąty te są ustawione w pozycji pionowej, a do środkowego prostokąta, na jego górnej krawędzi przymocowane są dwa kolejne prostokąty, krzyżujące się między sobą.
Następnym elementem, znajdującym się poniżej zespołu Solid Block z trzema wewnętrznymi zasuwami, jest zespół korpusu. Jest to żółty prostokąt, znajdujący się w pozycji poziomej, który jest połączony z poprzednim elementem. W jego osi symetrii znajduje się czarna, pionowa linia, do której dołączono odnośnik z numerem $2$, czyli zespół wieszaka. Zespół ten zachodzi też częściowo na wcześniejszy element, czyli na zespół Solid Block z trzema wewnętrznymi zasuwami.
Poniżej zespołu korpusu, połączony poprzez mniejszy, żółty prostokąt w pozycji poziomej, znajduje się żółty kwadrat, z poziomym prostokątem od spodu. W osi poziomej kwadratu znajdują się odchodzące w bok zespoły elementów.
Po lewej stronie znajduje się taki sam zestaw elementów, jak prawe górne odejście przy zespole Solid Block, czyli żółty, poziomy prostokąt, zakończony zasuwą suwakową oraz kołnierzem zaślepiającym. Zasuwa ta jest przedstawiona jako czerwony okrąg, z czerwonym znakiem X pośrodku, a w jego centralnej części znajduje się małe, białe koło. Do tego elementu przypisany jest numer $4$, który jest podpisany jako zasuwa suwakowa. W dalszej części tej odnogi, za zasuwą, znajduje się ponownie kołnierz zaślepiający, który jest przedstawiony jako dwa małe, połączone ze sobą, żółte prostokąty. Do tego elementu dochodzi odnośnik z numerem $5$, który podpisuje dany fragment głowicy eksploatacyjnej typu Solid Block. Dodatkowo, na końcu tego odejścia znajduje się małe, żółte koło, z odnośnikiem do numeru $7$, symbolizujące korek.
Prawe odgałęzienie składa się z takich samych elementów, jak odgałęzienie lewe, posiadając dodatkowo zawór iglicowy, czyli element podpisany numerem $6$, zakończony na górze korkiem, czyli małym kołem koloru żółtego, z odnośnikiem do numeru $7$. Zawór iglicowy jest ustawiony pionowo, i składa się z czterech części: elementu dolnego w kształcie prostokąta, elementu środkowego w postaci trzech małych prostokątów, gdzie środkowy z nich jest największy, oraz elementu na górze zaworu, który również jest przedstawiony jako prostokąt. Dodatkowo, od elementu będącego dołem zaworu iglicowego, pod kątem $45°$ jest odgałęzienie, w kształcie małego prostokąta, na końcu którego znajduje się kwadrat.

R10D0KJFAOg2f

Na zdjęciu widać żółto‑czerwoną głowicę eksploatacyjną typu Solid Block, czyli urządzenia montowanego na szczycie odwiertu, w celu zamknięcia wylotu otworu wiertniczego, aby nie doprowadzić do niekontrolowanego ujścia węglowodorów.
U góry głowicy widoczne są dwa małe cylindryczne elementy o orientacji pionowej. Są to korki. Korki są względem siebie równoległe. Korki osadzone są na żółtym korpusie. Korpus składa się z dwóch elementów o kształcie cylindrycznym połączonych w połowie wysokości korpusu połączeniem kołnierzowym. W  dolnej części korpusu widoczne są po prawej i lewej stronie przyłącza rurowe. Przyłącze znajdujące się po prawej stronie składa się z odcinków rurowych na których osadzone są dwie zasuwy ślimakowe. Pokrętła zasuw są okrągłe w kolorze czerwonym. Przez środek pokrętła przebiega czerwona prostokątna blaszka. Po drugiej stronie głowicy znajduje się przyłącze rurowe z jednym pokrętłem do zasuwy ślimakowej.
W górnej części głowicy poniżej korka znajdują się dwa przyłącza rurowe. Przyłącza umieszczone są na tej samej wysokości po obu stronach głowicy. Zarówno przyłącze po lewej stronie jak i po prawej stronie składa się z odcinków rurowych na których znajdują się dwie zasuwy suwakowe. Pierwsze pokrętło dla zasuwy po prawej i lewej stronie znajduje się na brzegu korpusu głowicy. Drugie pokrętło znajduje się na odcinku rurowym. Pokrętła są takiego samego koloru, kształtu i wielkości jak w przypadku pokręteł do zasuw znajdujących się w dolnej części głowicy.
Podstawą głowicy jest połączenie kołnierzowe.
Głowica umieszczona jest na drewnianej sześciokątnej płycie. Tło za głowicą jest czarne.

R81ShJoSiN4qj

Na zdjęciu widać żółto‑czerwoną głowicę eksploatacyjną typu Solid Block, czyli urządzenia montowanego na szczycie odwiertu, w celu zamknięcia wylotu otworu wiertniczego, aby nie doprowadzić do niekontrolowanego ujścia węglowodorów.
Korpus głowicy składa się z dwóch elementów o kształcie cylindrycznym połączonych w połowie wysokości korpusu połączeniem kołnierzowym. Górny element korpusu jest dłuższy od dolnego. W dolnej części korpusu widoczne są po prawej i lewej stronie przyłącza rurowe. Przyłącze znajdujące się po prawej stronie składa się z odcinków rurowych na których osadzone są dwie zasuwy ślimakowe. Pokrętła zasuw są okrągłe w kolorze czerwonym. W środku pokrętła znajduje się dodatkowy czerwony okrągły element. Przez całe pokrętło przechodzą cienkie cylindryczne kształty tworzące znak: X. Kurek tworzy przez to kształt okręgu z opisanym na nim znakiem: X. Po drugiej stronie głowicy znajduje się przyłącze rurowe z jednym pokrętłem do zasuwy ślimakowej.
W górnej części głowicy znajduje się jedno przyłącze rurowe. Przyłącze umieszczone jest po prawej stronie głowicy. Na pokrętle znajduje się zasuwa ślimakowa.
W górnej części korpusu głowicy znajdują się dwa pokrętła do zasuwy ślimakowej. Pierwsze umieszczone jest poniżej krawędzi głównej głowicy a dolne powyżej połączenia kołnierzowego. Wszystkie pokrętła są takiego samego koloru, kształtu i wielkości jak w przypadku pokręteł do zasuw znajdujących się w dolnej części głowicy.
Podstawą głowicy jest połączenie kołnierzowe.
Głowica umieszczona jest na drewnianej sześciokątnej płycie. Tło za głowicą jest czarne.

Poszczególne elementy głowicy:

• korpus (blok stalowy) w kształcie prostopadłościanu,

• w dolnej części korpusu znajduje się wewnątrz wieszak rur wydobywczych,

• trójnik lub czwórnik z odgałęzieniem dla zamknięcia przestrzeni pierścieniowej,

• głowice solid block są najczęściej stosowane dla odwiertów z pakerem eksploatacyjnym,

• w korpusie znajdują się gniazda zasuw: awaryjnej, instrumentacyjnej (zabiegowej) i zasuwy roboczej,

• w górnej części jest trójnik z bocznym odpływem płynu złożowego, u góry trójnika jest króciec połączeniowy do przykręcenia np. śluzy pomiarowej podobnie jak w przypadku głowicy typu jodełka.

Powrót do spisu treści82Powrót do spisu treści

Separatory (oddzielacze)

Na odwiertach samoczynnych mogą być stosowane separatory dwu i trójfazowe, które służą do rozdziału gazu, ropy i wody oraz umożliwiają wydzielenie fazy stałej (piasek). W separatorze zachodzą dwa główne procesy:

• oddzielenie gazu od ropy naftowej / wody złożowej,

• wydzielenie się rozpuszczonego gazu w ropie/wodzie złożowej w wyniku dalszego spadku ciśnienia.

Separator dwufazowy

Służy on do rozdzielenia gazu od fazy ciekłej. Występują one jako separatory pionowe i poziome.

R3l7bDavLj9ou

Na rysunku widoczne są dwa schematy przedstawiające budowę separatorów wstępnych dwufazowych. Narysowane są czarną linią. Wybrane elementy schematu zlokalizowanego z lewej strony są wypełnione kolorem szarym.
Schemat przedstawiony z lewej strony jest wydłużonego kształtu. Usytuowany jest on pionowo. Na dole schemat zakończony jest poziomym prostokątem wypełnionym szarym kolorem. Od góry prostokąt jest zaokrąglony. Dodatkowo posiada w osi symetrii niewielki wydłużony element. Całość schematycznie obrysowana jest podwójną czarną linią wypełnioną kolorem szarym. W środku schematu, w jego górnej części widoczne są dwie poziome linie. Poniżej nich znajduje się zestaw $4$ elementów. Elementy ustawione są w poziomym szeregu o kształcie podwójnego trójkąta połączonego wierzchołkami w połowie ich wysokości. Z lewej strony, po wewnętrznej stronie elementu, znajduje się wygięty w górę prostokątny element z zaznaczonym kwadratem w górnym jego fragmencie. Na wysokości połączenia elementu z obudową, po zewnętrznej stronie widoczny jest prostokątny element. Element ma poziomą orientacje. Na rysunku jest zaznaczony kolorem żółtym. Przy końcu prostokąt ulega rozszerzeniu. W górnej i dolnej części prostokąta znajdują się elementy o przekroju kwadratu. Po prawej stronie elementu znajduje się strzałka zwrócona w prawą stronę. Strzałka jest koloru białego. U dołu znajduje się opis: wylot gazu. Poniżej prostokątnego elementu znajduje się kolejny prostokątny element. Jest on wydłużony w pionie. Element ten zawiera cienki prostokąt o orientacji pionowej. Usytuowany on jest po prawej stronie w niewielkiej odległości od osi rysunku. Na końcach elementu widać prostokątne rozszerzenia. Element ten jest połączony z znajdującym się powyżej prostokątem. W dolnej jego części widoczny jest podział elementu w którym się znajduje wraz z prostokątem o wielkości połowy obudowy. Z lewej strony w dolnej części wydłużonego elementu znajduje się wlot gazu. Wlot gazu jest oznaczony kolorem szarym. Kształt wlotu jest prostokątny. Z lewej strony wlot ulega rozszerzeniu. Na końcu wlotu jest widoczne zaznaczenie kołnierza. Kołnierz jest połączony śrubami. Z lewej strony w kierunku wlotu znajduje się biała strzałka o czarnym obramowaniu. Opisana jest ona jako wlot gazu. Z prawej strony – na zewnątrz urządzenia - na wysokości wlotu gazu znajduje się pionowy element. Skierowany jest on ku górze. Element jest połączony z kolejnym elementem pionowym. U dołu elementu widoczny jest hak na którym zawieszony jest okrągły element widoczny z boku. Jest on koloru szarego. Składa się on z okrągłych elementów zakończonych po prawej stronie okrągłym elementem ze schematycznie zaznaczonymi dwoma uchwytami oraz kółkami reprezentującymi śruby.
Wewnątrz urządzenia widoczny jest okrągły element z $4$ małymi okręgami. Poniżej niego, z lewej strony widoczny jest prostokątny element. Prostokąt jest zaokrąglony z lewej strony. Prostokąt jest mniejszy niż połowa szerokości obudowy. Poniżej niego widać podobny element z okręgiem znajdującym się z jego prawej strony. Na wysokości obu prostokątów znajdują się dwa elementy koloru szarego. Elementy są o kształcie odwróconej w lewą stronę litery t. Pomiędzy nimi umieszczone są dwa elementy o kształcie półokręgu. Wewnątrz nich umieszczone są dodatkowe półokręgi. Elementy te podpisane są jako króćce regulacji poziomu.
Poniżej widocznych wewnątrz urządzenia elementów znajduje się szary prostokąt. Po jego lewej stronie na obudowie widoczny jest ciemniejszy prostokąt. Wydłużony jest on ku górze. Po lewej stronie znajduje się płaski sześciokąt. W środku szarego elementu widoczny jest okrąg. Do okręgu po łuku dochodzi linia, która przed osią elementu schodzi pionowo w dół. Od tej linii, wewnątrz okręgu znajduje się prostokąt zakończony rozszerzeniem. Poniżej niego znajduje się strzałka o czarnej obwiedni. Strzałka podpisana jest jako spust zanieczyszczeń. Po lewej stronie schematu znajduje się pionowa linia ze strzałkami. Opisana jest liczbą $3600$.
Po prawej stronie schematu znajduje się drugi schemat narysowany cienkimi liniami koloru czarnego. Na górze schematu widoczne są dwa prostokąty. Prostokąty wydłużone są w poziomie. Dodatkowo prostokąty połączone są mniejszym prostokątem wyraźnie cieńszym od pozostałych. Poniżej nich znajduje się zwężenie prowadzące do długiego prostokątnego. Drugi prostokąt wydłużony jest w pionie. Na jego górze znajduje się prostokąt zawierający w swoim centrum okrąg wypełniony współśrodkowymi okręgami. Od tego elementu w prawą stronę odchodzi linia pomocnicza podpisana jako odpowietrzenie. Z lewej strony prostokąta na zewnątrz urządzenia znajduje się element w kształcie odwróconej w lewą stronę litery t. Element ma zakończenie w formie małego rombu. Poniżej znajduje się analogiczny element. Od obu elementów odchodzą linie pomocnicze podpisane jako pomiar różnicy ciśnień na demisterze. Z prawej strony poza urządzeniem znajduje się analogiczny element jak po lewej stronie. Element jest w kształcie odwróconej litery t. Zawiera on dwa okrągłe elementy. Z prawej strony zaznaczona jest strzałka o czarnej obwiedni. Podpisana jest jako wylot gazu. Poniżej prostokąta znajduje się prostokątny element wypełniony kreskowaniem pod kątem $45$ stopni. Kreskowanie jest wykonane w dwóch kierunkach. Poniżej niego znajduje się pusty prostokąt. Poniżej widoczny jest pusty prostokąt, zaś poniżej niego prostokąt, który z lewej strony od dołu posiada rozszerzenie ku dołowi. Poniżej niego, poza jego obrysem, znajduje się osiowo usytuowany prostokąt wielkości połowy obudowy. Prostokąt wypełniony jest pionowymi kreskami. Poniżej niego widać obramówkę z cienkiej czarnej linii od której od dołu widoczna jest linia prowadząca w lewą stronę pod kątem $30$ stopni. Z lewej strony poza urządzeniem widoczny jest element składający się z trzech prostokątów połączonych współosiowo o zwiększającej się średnicy w lewym kierunku. Z lewej strony powyżej tego elementu znajduje się podpis kruciec rewizyjny.
Poniżej prostokątnego elementu z wypełnieniem w formie pionowych linii znajdują się dwie linie pionowe. Linie odchodzą od tego elementu. Poniżej wysokości zaznaczenia kurka rewizyjnego znajduje się prostokątny element wypełniający środek urządzenia. Element jest wydłużony poziomo. Zawiera po jego lewej i prawej stronie prostokątne elementy wydłużone w pionie, których zakończenia nieznacznie wystają poza obrys prostokąta. Z lewej strony poza obrysem urządzenia znajduje się element analogiczny do elementu znajdującego się po jego prawej stronie u góry. Po lewej stronie znajduje się strzałka z obwiednią koloru czarnego opisana na górze jako wlot gazu.
Poniżej nich, wewnątrz obwiedni urządzenia, znajduje się z lewej strony zaokrąglona obwiednia wskazująca na obudowę urządzenia. Pośrodku niej usytuowany jest cienki prostokątny element. Element połączony jest z innym okrągłym elementem o wypełnieniu współśrodkowymi okręgami. Z lewej strony dołączony jest pionowy krótki element o przekroju prostokątnym skierowany w górę. Do elementu tego w lewą stronę odchodzi linia pomocnicza z podpisem „Pomiar ciś.”. Poniżej tego elementu wewnątrz obwiedni urządzenia widoczne są dwie nieregularne linie poziome. Linie wznoszą się od lewej i prawej strony ku środkowi po łuki. Poniżej niego widoczny jest nieregularny obrys. Pośrodku osi urządzenia znajduje się okrąg wypełniony współśrodkowymi okręgami od którego odchodzi w prawą stronę linia pomocnicza. Linia rozwidla się do analogicznego elementu znajdującego się poniżej niego. Linia pomocnicza opisana jest powyżej jako „Regulacja poziomu”. Na wysokości drugiego elementu do którego odchodziła linia pomocnicza. Po lewej stronie widoczny jest niewielki prostokątny element prowadzący do okręgu wypełnionego współśrodkowymi okręgami. Okręgi usytuowane są na linii obwiedni urządzenia. Z lewej jego strony widoczny jest element złożony z dwóch prostokątów o kształcie obróconej w lewą stronę litery t. Od tego elementu odchodzi w lewo linia pomocnicza opisana powyżej jako poziomowskaz. Z lewej strony widoczny jest prostokątny element. Element połączony jest z okrągłym elementem oraz z drugim okręgiem występującym wewnątrz. Od tego elementu odchodzi linia pomocnicza opisana od góry jako krócieć sygnalizatora poziomu. Poniżej tego elementu widoczny jest prostokąt nachodzący na ten element od dołu, o szerokości niewiele od niego większej. Z prawej strony znajduje się element analogiczny do znajdującego się na szczycie prawej strony urządzenia. Element ma dwa koliste elementy poniżej elementu o kształcie obróconej litery t. Z prawej jego strony zaznaczona jest strzałka o obwiedni koloru czarnego. Opisana jest poniżej jako spust wody złożowej.
Cały element usytuowany jest na prostokątnym elemencie wypełnionym kreskowaniem który połączony jest z dwoma prostokątami wydłużonymi w pionie po jego lewej i prawej stronie. Na środku prostokątnego elementu poniżej niego znajduje się prostokąt wydłużony w poziomie. Ma on poziomą linią pośrodku. Od niego od osi symetrii odchodzi w dół wydłużony element z kolanem w lewą stronę. Element zmienia się w kierunek poziomy. Rozszerza się na końcu do elementu w kształcie obróconej w lewą stronę litery te. Pośrodku niego znajduje się trójkąt skierowany w jego kierunku. Powyżej tego elementu znajduje się linia pomocnicza powyżej której znajduje się opis ‘Spust zanieczyszczeń’. Na szczycie i dole elementu po lewej stornie prowadzą linie pomocnicze do pionowej linii wymiarowej zakończonej strzałkami. Opisana jest ona na środku oznaczeniem $\mathrm{5\; 330}$.

Poszczególne elementy wyposażenia oraz działanie separatora:

• dopływ płynu złożowego odbywa się w ok. $\frac{2}{3}$ wysokości separatora licząc od dołu,

• wpadający do separatora płyn ulega zawirowaniu, zmienia kierunek oraz rozpręża się,

• powyższe zjawiska powodują grawitacyjne oddzielenie fazy ciekłej od fazy gazowej,

• dla wzmocnienia procesu zawirowania i rozdziału w separatorze montowane są specjalne elementy (np. płyty odbojowe, kierownice, deflektory),

• w niektórych typach separatorów dodatkowo wykorzystywany jest efekt odśrodkowy,

• faza ciekła opada grawitacyjnie na dno separatora,

• faza gazowa unosi się ku górze, przechodzi przez łapacz kropel (tzw. demister) i wypływa rurociągiem do dalszej części instalacji.

Pionowe separatory stosowane są do mniejszych wydatków ropy naftowej z gazem, natomiast poziome mają zastosowanie przy dużych przepływach. Separatory kuliste używane są również do dużych przepływów strumieni gazu oraz charakteryzują się stosunkowo najmniejszym zużyciem metalu na budowę aparatu. Bez względu na rodzaj czy konstrukcję oddzielacze zbudowane są z następujących głównych sekcji: właściwego oddzielania, osadnika części stałych, gromadzenia i odbioru cieczy oraz elementu wyłapującego krople cieczy unoszonej wraz z gazem (łapacz kropel – oddzielacz mgły).

RbQKcKQLJyOFr

Na ekranie widać czarno‑biały schemat przedstawiający przekrój separatora wstępnego poziomego dwu‑fazowego. Separator ropopochodnych jest to urządzenie oddzielające zanieczyszczenia ropopochodnych od reszty substancji na przykład oddzielenie części oleistych od wody.
Zbiornik jest w kształcie cylindra o orientacji poziomej. Wierzchołki cylindra są zaokrąglone. Na górze separatora z jego lewej i prawej strony znajdują się elementy w kształcie grzybka. Nad grzybkiem po lewej stronie ekrany znajduje się strzałka o orientacji pionowej z grotem skierowanym w dół. Obok strzałki znajduje się napis gaz plus woda złożowa. Nad grzybkiem widocznym po prawej stronie separatora znajduje się strzałka o orientacji pionowej z grotem skierowanym do góry. Obok strzałki po prawej stronie znajduje się napis: gaz.
W połowie długości cylindra znajduje się pionowa czarna linia dzieląca go na dwie części. W lewej części znajdują się strzałki wymiarowe wysokość zbiornika. Po lewej stronie strzałek widać cyfrę: $1000$. Przez cały zbiornik w połowie jego wysokości przechodzi pozioma przerywana linia informująca o osi symetrii.
W połowie prawej części zbiornika od dolnej krawędzi do linii osi symetrii znajduje się prostokątny element którego górna połowa jest w kształcie harmonijki. Po prawej stronie elementu na osi symetrii oparty jest półokrąg którego łuk skierowany jest w stronę dolnej krawędzi separatora.
Separator osadzony jest na dwóch nóżkach. Pod dolną krawędzią separatora w okolicach prawego boku znajdują się trzy elementy o kształcie okręgów. W prawym dolnym rogu zbiornika znajduje się przyłącze rurowe na końcu którego widać okrągły kołnierz. Na dole schematu znajdują się strzałki wymiarujące długość zbiornika o kształcie cylindra.

Jednym z przykładów separatora dwufazowego jest separator wstępny. Dla szybkiego oddzielenia fazy ciekłej od fazy gazowej najczęściej wody w postaci cieczy od gazu służy separator wstępny. Separator ten może być zlokalizowany przy odwiercie lub też w centralnym punkcie zbioru gazu. Szybkie oddzielenie wody w postaci cieczy od gazu konieczne jest z uwagi na niebezpieczeństwo powstawania hydratów. 

R1MxUwFvbvMg8

Na zdjęciu widać stalowy separator dwufazowy pionowy typu R <math aria‑label="dziesięć łamane na tysiąc">10/1000, który wykorzystywany jest do rozdziału fazy gazowej od ciekłej. U góry separatora znajduje się czerwony zawór bezpieczeństwa w kształcie odwróconej fajki skierowanej szyjką do góry. Z prawej strony separatora biegnie równolegle do niego cienka stalowa rura. Rura przyłącza się do separatora w miejscu zlokalizowanym pod zaworem bezpieczeństwa. Rura ta wykorzystywana jest do wyprowadzenia gazu. U podstawy rury znajduje się czerwony gazomierz z ekranem ciekłokrystalicznym, który wykorzystywany jest do pomiaru przepływającego gazu. Na dole separatora znajduje się przyłączona do niego czarna cienka rura która zakończona jest od strony separatora czerwonym kurkiem. Jest to zawór spustowy. Powyżej przyłącza rury na separatorze zamontowany jest okrągły manometr, który za pomocą wskazówki pokazuje wartość ciśnienia w zbiorniku. Za separatorem znajdują się drzewa iglaste.

R16CGchdjaAwd

Na rysunku widoczne są schematy zasady działania trzech typów separatorów grawitacyjnych. Z lewej strony opisany literą A – separator poziomy, w środku opisany literą B – separator pionowy, z prawej strony opisany literą C – separator kulisty. Wszystkie schematy przestawione w formie czarnych linii wraz z zaznaczonymi na nich strzałkami koloru żółtego wskazującymi zgodnie z legendą poniżej schematu na kierunek przepływu gazu ziemnego oraz koloru niebieskiego wskazującymi na kierunek przepływu płynu złożowego wytrąconego z gazu ziemnego.
Schemat znajdujący się z lewej strony składa się ze schematycznie narysowanych dwóch cylindrów. Cylindry znajdują się jeden nad drugim. Połączone są elementami pionowymi po prawej i lewej stronie. Górny cylinder z lewej krawędzi posiada element złożony z dwóch prostokątów w kształcie odwróconej w lewą stronę litery t. Element nachodzi na krawędź cylindra. W jego wnętrzu znajduje się szerszy prostokątny element zakończony z prawej strony trzema pionowymi liniami w niewielkiej odległości od siebie. Do tych dwóch elementów odchodzi rozgałęziona linia pomocnicza zakończona cyfrą $1$. Cyfra ta wskazuje na wlot gazu ziemnego mokrego z deflektorem (wstępna separacja). Z prawej jego strony występuje pusta przestrzeń połączona z połączeniem do dolnego cylindra. We wewnętrzu dolnego cylindra widoczna jest niebieska strzałka. Od pustej przestrzeni w górnym cylindrze odchodzi w górę linia pomocnicza opisana cyfrą $2$. Jest to przestrzeń osadzania się kropel płynu wytrąconego z gazu. Z prawej strony pustej przestrzeni widoczny jest prostokąt z wypełnieniem liniami usytuowanymi w krzyż. Element ten jest opisany cyfrą $7$. Są to żaluzje. Z prawej strony cylindra widać szary prostokąt o orientacji pionowej. Prostokąt ma wypełnienie kwadratowe. Opisany jest on cyfrą $3$. Jest to łapacz kropel lub oddzielacz mgły od gazu. Przez łapacz kropel lub oddzielacz przechodzi aż do prawego końca przechodzi duża żółta strzałka. Z prawej strony na obwiedni cylindra występuje podwójny prostokąt o kształcie odwróconej w prawą stronę litery T. Od elementu odchodzi linia pomocnicza oznaczona cyfrą $5$ wskazująca na wlot gazu ziemnego wstępnie oczyszczonego. W połowie odległości pomiędzy prawą krawędzią cylindra a prostokątem o wypełnieniu kropkowanym widoczne jest połączenie pomiędzy górnym i dolnym cylindrem z zaznaczoną w środku niebieską strzałką skierowaną w dół. Na jego wysokości w dolnym cylindrze widoczny jest wydłużony element prostokątny o wypełnieniu krótkimi poziomymi liniami. Wewnątrz dolnego cylindra na wysokości dwóch trzecich zaznaczona jest linia pozioma a przestrzeń poniżej wypełniona jest poziomymi liniami. W dolnej części tej przestrzeni widoczna jest linia odniesienia skierowana w dół opisana cyfrą $4$ wskazująca na przestrzeń do gromadzenia się oddzielonego płynu. U dołu dolnego cylindra widoczne są po lewej i po prawej stronie prostokątne elementy wskazujące na podpory. Z prawej strony u dołu w okolicach prawego zakończenia cylindra widoczny jest zaokrąglony element prowadzący w dół i skręcający poziomo w prawą stronę rozszerzający się przy końcu od którego odchodzi linia pomocnicza w dół opisana cyfrą $6$ wskazującą na spust płynu. Z prawej strony tego elementu widoczna jest niebieska strzałka skierowana w prawą stronę.
Na rysunku środkowym opisanym literą B widoczny jest separator pionowy. Ma on kształt pionowego cylindra posadowionego na dwóch nogach.
Na rysunku z prawej strony przedstawiony jest separator kulisty. Na górnym cylindrze widoczne są dwa elementy o kształtach prostokątów. Elementy te znajdują się jeden na drugim. Kształtem przypominaj komin. Element ten jest opisany cyfrą $5$. Jest to wylot gazu ziemnego wstępnie oczyszczonego.
Widoczne na rysunku B i C separatory mają taką samą budowę i układ jak separator na rysunku A. Różnicę stanowi, że separator na rysunku A ma orientację poziomą. Separator na rysunku B ma orientacje pionową. Separator na rysunku C ma kształt kuli, a nie cylindra.

Separator trójfazowy

W przypadku obecności w wydobywanej ropie wody złożowej, w separatorze następuje rozdzielenie tych cieczy pod wpływem siły ciężkości. Woda złożowa, która ma znacznie większą gęstość od ropy gromadzi się w dolnej części oddzielacza, skąd odprowadzana jest do zbiornika wody złożowej. Z najniższej części separatora okresowo mogą być odprowadzane zanieczyszczenia mechaniczne.

R6XVFn8QLfLFN

Na ekranie widać kolorowy rysunek przedstawiający przekrój separatora poziomego trój‑fazowego. Separator ropopochodnych jest to urządzenie oddzielające zanieczyszczenia ropopochodnych od reszty substancji na przykład oddzielenie części oleistych od wody.
Zbiornik jest w kształcie cylindra o orientacji poziomej. Wierzchołki cylindra są zaokrąglone. W połowie długości dolnej krawędzi zbiornika oraz na samym końcu dolnej krawędzi zbiornika po prawej stronie, znajdują się dwa prostokątne kształty o orientacji pionowej. Kształt znajdujący się po środku podpisany jest wypływ wody. Pomiędzy napisem a kształtem widać pionową pomarańczową strzałkę. Grot strzałki skierowany jest w dół. Prostokąt znajdujący się po prawej stronie jest podpisany jako wypływ ropy.
Pomiędzy podpisem a kształtem widać pionową pomarańczową strzałkę. Grot strzałki skierowany jest w dół. Pomiędzy wypływami w środku zbiornika znajduje się czarna przegroda w kształcie prostokąta o orientacji pionowej. Po lewej stronie przegrody aż do prawej krawędzi zbiornika narysowany jest niebieski kształt w którym znajdują się cienkie przerywane linie. Linie są równoległe względem siebie. Do elementu tego dołączony jest punktor z opisem woda. Wypełnienie symbolizujące wodę znajduje się również w wypływie wody. Poziom wody jest poniżej narysowanej przegrody.
Nad poziomem wody znajduje się szare wypełnienie. Na wypełnienie namalowany jest z prawej strony punktor z oznaczeniem ropa. Poziom ropy jest powyżej przegrody i sięga do około połowy wysokości zbiornika.
W połowie długości zbiornika od górnej krawędzi odchodzi pionowo w dół prostokątny element w kolorze jasno czerwonym. Dolna krawędź elementu znajduje się pod poziomem ropy. Na elemencie umieszczony jest czarny punktor z opisem łapacz mgły. Łapacz dzieli górną część zbiornika na dwie części. Po lewej stronie na białym wypełnieniu narysowane są szare okręgi. Do jednego z okręgów przyłączony jest punktor z napisem gaz. W lewym górnym rogu zbiornika znajduje się element w kształcie lejka. Jest to wlot. Przed wlotem jak również za wlotem narysowana jest pomarańczowa strzałka o orientacji poziomej z grotem skierowanym w prawą stronę.
W prawej części kolumny znajdują się dwie strzałki. Strzałki idą po łuku od przegrody do wylotu, który znajduje się na końcu prawej górnej krawędzi. Za wylotem znajduje się pomarańczowa strzałka o orientacji pionowej z grotem skierowanym do góry. Wylot jest w kształcie cylindra.

Powrót do spisu treści82Powrót do spisu treści

Zbiornik na wodę

Zbiornik na wodę, to jedno z podstawowych urządzeń napowierzchniowych przyodwiertowych w eksploatacji samoczynnej i pompowaniu odwiertów gazowych, do którego zrzucana jest woda z separatora dwufazowego, a stąd przesyłana lub przewożona na instalację oczyszczania i przygotowania wody złożowej do utylizacji lub zatłaczania.

RkX6DOmWf4SRo

Na zdjęciu znajduje się cylindryczny stalowy zbiornik na wodę. Szary cylinder osadzony jest na trzech stalowych łożyskach o kształcie litery C. Wokół zbiornika znajduje się szara konstrukcja kratowa pełniąca rolę obudowy. Po lewej stronie zbiornika widać czarną drabinkę umożliwiającą wejście na górę zbiornika. Na górze zbiornika w lewej jego części znajduje się krótka galeria. Galeria jest otoczona szarymi barierkami ochronnymi. Barierka przed drabiną jest w kolorze żółtym. Na środku zbiornika znajdują się dwa elementy o kształcie cienkich podłużnych cylindrów o orientacji pionowej. Na górze cylindrów znajdują się nieznacznie szersze i krótsze cylindryczne elementy w kolorze szarym. Na środku elementów widoczny jest czerwony pasek.
Z prawej strony zbiornika widać analogiczną galerię. Drabinka dostępowa do niej znajduje się z tyłu zbiornika z prawej jego strony. Dodatkowo po lewej stronie konstrukcji kratowej biegnie szara cienka rura.
Z prawej strony zbiornika, w dolnej części jego ściany bocznej zamontowany jest krótki cienki cylindryczny element o orientacji poziomej.
Do przedniej części zbiornika dochodzi czarna prosta linia na końcu której znajduje się słowo: zbiornik.
Do szarej rurki biegnącej z lewej strony po konstrukcji kratowej zbiornika dochodzi czarna prosta linia na końcu której znajduje się słowo: wlot płynu.
Do dolnego cylindra znajdującego się na dole prawego boku zbiornika dochodzi czarna prosta linia na końcu której znajduje się słowo: wylot płynu.

Powrót do spisu treści82Powrót do spisu treści

Urządzenie do dawkowania metanolu na odwiercie gazowym

W celu chwilowego zapobieżenia powstania hydratów (nietrwałych związków wody w postaci ciekłej z gazem) w postaci korków na drodze pomiędzy odwiertem a separatorem do strumienia gazu dawkowany jest metanol, jako inhibitor. Dawkowanie metanolu może odbywać się centralnie z ośrodka zbioru gazu metanolociągami bezpośrednio do głowicy odwiertu lub indywidualnie z użyciem urządzenia do dawkowania metanolu.

R3hRRvy0kWtxd

Na zdjęciu przedstawiono schemat dawkownika metanolu montowanego na głowicy eksploatacyjnej. Dawkownikiem metanolu nazywane jest urządzenie służące do dodawania metanolu do strumienia gazu, w celu chwilowego zapobiegnięcia powstawania hydratów, natomiast głowica eksploatacyjna jest montowana na szczycie odwiertu, i służy do zabezpieczenia odwiertu przed niekontrolowanym ujściem węglowodorów na zewnątrz. Urządzenia przedstawione na schemacie są koloru żółtego, wyłączając zasuwy suwakowe, których pokrętła są oznaczone kolorem czerwonym.
Patrząc od góry, na samym szczycie głowicy mamy zamontowany dawkownik metanolu. Jest to urządzenie, którego centralną postacią jest kwadratowy element, z czterema odejściami, po jednym na każdej stronie. Na środku głównego elementu znajduje się czarna linia odniesienia, do której dołączony jest napis „dawkownik metanolu”.
Odejście umiejscowione na górnej krawędzi ma kształt prostokąta o zaokrąglonych rogach, umieszczonego w pozycji pionowej. Element ten zakończony jest mniejszym kwadratem, wyglądającym jak redukcja wymiaru poprzedniego elementu, a na samym szczycie umiejscowiony jest trójkąt równoboczny, ustawiony swoją podstawą do góry, a wierzchołkiem łączącym oba boki – do dołu. Wierzchołek tego trójkąta jest ścięty, co powoduje, że trójkąt zmienia się w trapez, którego podstawa dolna jest krótsza, niż podstawa górna. Dodatkowo, mniej więcej na środku wysokości tego odejścia, po prawej stronie, znajduje się kolejne odejście, ustawione pod kątem $45°$ od osi poziomej, zakończone grubą, czarną linią.
Prawe odejście umiejscowione jest na prawej krawędzi centralnego elementu dawkownika, na maksymalnej możliwej wysokości, tuż przy wierzchołku. Składa się ono z cienkiego prostokąta, ustawionego w pozycji poziomej, który zakończony jest który zakończony jest grubą, czarną linią, ustawioną w pozycji pionowej. Tuż przed zakończeniem, znajduje się kolejne odejście do góry, gdzie przy pomocy dwóch małych kwadratów, ustawionych jeden na drugim, osadzony jest trapez, o krótszej podstawie dolnej, niż podstawie górnej.
Odejście znajdujące się po lewej stronie głównego elementu, umieszczone jest w osi poziomej omawianego kwadratu. Odejście to przedstawiono jako prostokątny element, umiejscowiony w pozycji poziomej, który zakończony jest wyraźną, czarną linią, umieszczoną w pionie. Tuż przed zakończeniem tego elementu, znajduje się odejście skierowane ku górze, na szczycie którego znajduje się koło, z zaznaczoną średnicą, nachyloną pod kątem $45°$.
Ostatnie, dolne odejście od centralnego elementu dawkownika, to odejście łączące głowicę eksploatacyjną z dawkownikiem. Część tą przedstawiono jako prostokątny element, ustawiony w pozycji pionowej, który w połowie swojej wysokości, po prawej stronie, ma odejście pod kątem $45°$, zakończone czarną, wyraźną linią, ustawioną pod kątem $90°$ do omawianego odejścia.Dodatkowo, od głównego elementu dawkownika, od jego lewego, dolnego wierzchołka, poprowadzono prostokątny element, który łączy się z górnym lewym wierzchołkiem głowicy eksploatacyjnej.
Patrząc w dół, następnymi elementami są dwa prostokąty, ustawione w pozycji poziomej, leżące jeden na drugim. Pod nimi znajduje się żółte, duże koło, pośrodku którego zaznaczone są dwa czerwone okręgi, jeden w środku drugiego, a całość jest przecięta czerwonymi poprzeczkami, ustawionymi w znak litery X.
Poniżej znajduje się prostokątny element, mający dwa odejścia, po jednym w prawą oraz w lewą stronę. Odejście lewe jest bardzo krótkie i ma kształt trójkąta, którego podstawa jest ustawiona w pozycji pionowej, a jego wierzchołek, łączący oba boki, skierowany jest w lewą stronę. Tuż poniżej wierzchołka, poprowadzone jest odejście w dolnym kierunku, które następnie skręca w prawą stronę, ponownie łącząc się z głowicą. Odejście to jest przedstawione przy pomocy bardzo cienkiej krzywej, która w swojej pionowej części jest przedzielona elementem o kształcie klepsydry, od którego z lewej strony wychodzi czarna kreska, w kształcie litery T.
Na samym początku prawego odejścia w omawianym prostokącie znajduje się żółte koło, a w jego środku dwa czerwone pierścienie, umiejscowione jeden w środku drugiego. Pierścienie te są przecięte czerwonymi poprzeczkami ułożonymi w kształcie litery X. Następnymi elementami w tym odejściu są dwa prostokąty, ustawione w pozycji pionowej, a za nimi znajduje się element w kształcie trapezu, którego dłuższa podstawa jest połączona z drugim prostokątem. Trapez ten można traktować jako redukcję z pierścienia uszczelniającego oraz kołnierza, do połączenia z następnym elementem, czyli rurą, przedstawioną jako poziomy, podłużny prostokąt. Następnie, przy pomocy kolejnego trapezu, łączy się z elementem o kształcie kwadratu, który posiada dwa przyłącza. Drugie odejście skierowane jest ku dołowi, gdzie ponownie przy pomocy trapezu, instalacja przechodzi w rurę, przedstawioną jako pionowy, wysoki prostokąt. Na samym dole, znów przy pomocy trapezu, rura łączy się z odejściem trójnika, skierowanym ku górze.
Następnymi elementami, przedstawionymi na schemacie, są dwie zasuwy suwakowe, oznaczone jako żółte koła, z dwoma czerwonymi okręgami pośrodku, które są przecinane czerwonymi poprzeczkami, ustawionymi w kształcie litery X. Zasuwy te połączone są między sobą za pomocą dwóch prostokątnych elementów, leżących poziomo jeden na drugim.
Poniżej drugiej zasuwy mamy kolejny trapez, który jest ustawiony swoją krótszą podstawą ku dołowi, a następnie prostokątny fragment, który łączy się z zespołem korpusu głowicy, czyli elementem w kształcie kwadratu, z dwoma trapezami, przyłączonymi od góry oraz od dołu krótszymi podstawami. Dodatkowo, po bokach znajdują się dwa odejścia, po jednym na każdą stronę, umieszczone w osi omawianego elementu.
Lewe odejście jest przedstawione jako dwie zasuwy suwakowe, czyli żółte koła, z czerwonymi okręgami pośrodku nich, przez które przebiegają czerwone poprzeczki ustawione w kształt litery X, przecinając wspomniane okręgi. Zasuwy te ustawione są szeregowo, a połączone są przy pomocy dwóch prostokątnych elementów, połączonych ze sobą dłuższymi bokami, ustawionymi w pozycji pionowej. Na samym końcu odejścia, za druga zasuwą, znajduje się kolejny prostokątny element, wielkości jednego z dwóch poprzednich, który również umieszczony jest w pozycji wertykalnej.
Prawe odejście od korpusu początkowo jest lustrzanym odbiciem lewego odejścia, czyli dwie zasuwy połączone ze sobą przy pomocy prostokątnych elementów. Następnym elementem, za drugą zasuwą, jest trapezowe przyłączenie do rury, która jest w osi odejścia, w pozycji poziomej. Po krótkim odcinku rury, mającym szerokość zbliżoną do szerokości jednej zasuwy, jest kolejny trapezowy element, przy pomocy którego omawiana rura łączy się z trójnikiem, który łączy dolne oraz górne prawe odejścia w głowicy eksploatacyjnej. Prawe odejście omawianego trójnika zakończone jest kolejnym elementem w kształcie trapezu.

Gaz wychodzący z głowicy eksploatacyjnej transportowany jest gazociągiem kolektorowym pod określonym ciśnieniem mniejszym niż ciśnienie głowicowe odwiertu. Duża różnica ciśnień może powodować tworzenie się hydratów powstających na wylocie gazu z głowicy odwiertu, a także zamarzanie znajdującej się na gazociągu armatury, a co za tym idzie nadmierny wzrost ciśnienia i w konsekwencji awarię. Aby uniknąć takiej sytuacji gaz wzbogaca się metanolem, który nie dopuszcza do powstawania korków hydratowych i zamarzania napotkanych po drodze elementów wyposażenia gazociągu. Metanol dostarczany jest do gazociągu ze zbiornika metanolu.

Rp2CLhFDuKP3N

Na rysunku widoczny jest schemat budowy zakraplacza metanolu montowanego na głowicy odwiertu. Schemat składa się z dwóch widoków narysowanych liniami koloru czarnego – z lewej strony z widoku z boku i z prawej strony z widoku z przodu. Widok z boku złożony jest z prostokąta opisanego cyfrą $3$ jako zbiornik metanolu, który w swojej górnej części z lewej strony posiada wyprowadzenie posiadające rozszerzenie do którego odchodzi z lewej strony element w kształcie obróconej w lewo litery T. Element ten oznaczony jest cyfrą $2$ to jest zawór kulowy. Od niego do góry odchodzi trójkątny element z zaznaczoną osią symetrii pośrodku opisany na górze jako K1, czyli króciec służący do napełnienia zbiornika i wyposażony także w zawór odgazowujący, znajdujący się na instalacji. Element trójkątny opisany jest cyfrą $1$ jako lejek. Od dołu od zbiornika metanolu odchodzi prostokątny element wydłużony w pionie o kopulastym zakończeniu opisanym cyfrą $4$ to jest spust zbiornika metanolu. Na szczycie kopuły jest widoczny niewielki element opisany cyfrą $5$ jako korek spustowy. Od spustu zbiornika metanolu z prawej stroni odchodzi element kolankowy w dół prowadzący do pionowej sekcji zaczynającej się od góry prostokątnym elementem połączonym z prawej strony elementem o kształcie odwróconej w prawo litery te oznaczonym cyfrą $8$ jako zawód iglicowy. Poniżej niego znajduje się rozszerzony element będący prostokątem wydłużonym w poziomie oraz analogiczny element znajdujący się poniżej okrągłego elementu z okręgiem pośrodku. Oba prostokątne elementy opisane cyfrą $6$ to jest śrubunek. Pomiędzy nimi występujący okrągły element opisany jest cyfrą $9$ jako wziernik zakraplacza. Poniżej nich występuje pionowy element rozszerzony centralnie z odchodzącym w prawą stronę zakończeniem w kształcie odwróconej w prawo litery T oznaczony cyfrą $7$ wskazującym na zawór kulowy. Poniżej niego znajduje się pionowy element oznaczony cyfrą $12$ wskazującą na rurkę dozującą metanol. Poniżej element ten opisany jest jako K2 wskazując na krócieć którym metanol spuszczany jest do przestrzeni odwiertu poprzez zawór dozujący zamontowany na instalacji. W połowie tego elementu odchodzi w prawym kierunku poziomy element łukowo zakrzywiony do góry opisany cyfrą $11$ jako rurka wyrównująca ciśnienie w zbiorniku. Na początku pionowego fragmentu widoczny jest prostokątny element z prawej strony zakończony elementem o kształcie obróconej w prawą stronę litery T oznaczony cyfrą $10$ wskazującą na zawór iglicowy. Powyżej niego znajduje się rozszerzenie prostokątne powyżej którego znajduje się mniejszych rozmiarów prostokąt opisane cyfrą $6$ jako śrubunek. Następnie pionowy element prowadzi ponad zbiornik metanolu.
Z prawej strony widoczny jest widok schematu z przodu. Na górze znajduje się trójkątny element opisany cyfrą $1$ jako lejek, poniżej prostokątne elementy prowadzące do okrągłego elementu opisanego cyfrą $2$ jako zawór kulowy poniżej którego znajduje się prostokątny element prowadzący do okrągłego elementu narysowanego podwójną linią opisanego cyfrą $3$ jako zbiornik metanolu. Powyżej niego odchodzi zaokrąglony element po prawej stronie przebiegający łukiem w prawo, następnie pionowo w dół, oraz łukiem w lewo, prowadząc do elementów instalacji poniżej zbiornika. Element ten opisany jest cyfrą $11$ jako rurka wyrównująca ciśnienie w zbiorniku. Poniżej zbiornika znajduje się prostokątny element o kopułowatym zakończeniu z dołu opisany cyfrą $4$ jako spust zbiornika metanolu. Poniżej niego znajduje się zestaw prostokątnych elementów usytuowanych osiowo w układzie – węższy, szerszy, węższy, a następnie dwukrotnie szerszy i węższy, prowadząc do prostokątnego elementu wydłużonego w poziomie zakończonego z lewej i prawej strony mniejszymi prostokątami pionowymi z zaznaczoną na elemencie poziomą linią. Element ten zaznaczony jest cyfrą $9$ jako wziernik zakraplacza. Poniżej niego widoczne są zwężenia zaznaczone w dolnej części cyfrą $12$ jako rurka dozująca metanol opisana na końcu oznaczeniem K2. Jest to krócieć którym metanol spuszczany jest do przestrzeni odwiertu poprzez zawór dozujący zamontowany na instalacji.

Króciec $\mathrm K1$ służy do odgazowania oraz napełnienia zbiornika ($3$). Króćcem $\mathrm K2$ metanol podawany jest do przestrzeni odwiertu poprzez zawór dozujący ($8$), zamontowany nad wziernikiem zakraplacza.

Zaworek kulowy $2$ z lejkiem $1$ służą do odgazowania oraz napełniania zbiornika $3$ metanolem. Zaworek $8$ służy do ustalenia ilości dawkowanego metanolu podawanego do rurociągu, wykorzystując przy tym wziernik $9$.

Aby napełnić i uruchomić dawkowanie metanolu ze zbiornika do kolektora należy:

• upewnić się, że zawory iglicowe odcinające $7$ i $10$ są zamknięte,

• otworzyć powoli zawór kulowy $2$ i odpuścić ciśnienie znajdujące się w zbiorniku $3$ zakraplacza,

• napełniać zbiornik metanolem do chwili, gdy w lejku $9$ pojawi się metanol, w trakcie umożliwiając odpowietrzenie zbiornika $3$,

• zamknąć zawór kulowy $2$.

• powoli otworzyć zawór odcinający $10$ do momentu słyszalnego wyrównania ciśnienia pomiędzy zbiornikiem $3$ i kolektorem,

• powoli otworzyć zawór kulowy $7$,

• wykorzystując wziernik $9$, sprawdzić ilości dawkowanego metanolu,

• dla skorygowania ilości podawanego metanolu do kolektora należy użyć zawór iglicowy $8$.

R1ZbIa8flBoxW

Na rysunku widoczne jest zdjęcie przyodwiertowego zakraplacza metanolu wykonane pod kątem. Składa się on z dwóch cylindrów koloru żółtego, wydłużonych w poziomie połączonych ze sobą dwoma pionowymi poprzeczkami po zewnętrznej stronie i łącznikami konstrukcyjnymi na szerokości filarów podtrzymujących konstrukcję Górny cylinder oznaczony jest cyfrą $3$ oznaczającą zawór kulowy. Na szerokości wewnętrznych poprzeczek, pod dolnym cylindrem, widoczne są podwójne filary koloru czarnego które prowadzą do fundamentów oznaczone cyfrą $12$. Pomiędzy podwójnymi filarami przechodzi rura koloru żółtego o małej średnicy oznaczona po środku cyfrą $9$ jako zasuwa kolektora. Z lewej strony rura ta prowadzi do rozszerzenia usytuowanego pod kątem prostym do niej, składającego się z dwóch kołnierzy połączonych śrubami oraz od góry zawory z kołem regulacyjnym koloru czerwonego, od którego odchodzi kolanko w dół aż do ziemi. Element ten oznaczony jest cyfrą $10$ oznaczającą wlot gazu ziemnego do kolektora. Do elementu o kolorze żółtym dołączony jest okrągły element koloru czarnego zwrócony w przeciwną stronę do kierunku wykonywania zdjęcia. Z lewej strony rury małej średnicy koloru żółtego w górę odchodzą dwie cienkie rurki – lewa o widocznym znacznym rozszerzeniu w środku oznaczonym cyfrą $7$ wskazującą na połączenie do dawkowania metanolu do kolektora, nad którym widoczna jest dalsza część pionowej rurki z ślepym odgałęzieniem w lewą stronę oznaczonym cyfrą $6$ jako wziernik. Prawa pionowa rurka posiada w $\mathrm{2/3}$ wysokości niewielkie rozszerzenie oznaczone cyfrą $4$ jako połączenie wyrównujące ciśnienie pomiędzy zakraplaczem a kolektorem gazowym. Obie cienkie pionowe rurki łączą się u góry z cienką rurką poziomą która łączy się z szerszą rurką pionową, ślepo zakończoną od dołu, a od góry połączoną z dolnym cylindrem. Na drugim planie za kołem wlotu gazu ziemnego do kolektora widoczna jest pionowa żółta rura wychodząca poza kadr zdjęcia. W połowie szerokości dwóch cylindrów za nimi widoczne jest prostokątny element koloru żółtego od którego w osi w górę wychodzi cienka rurka koloru żółtego z widocznym po środku okrągłym wskaźnikiem oznaczonym cyfrą $1$ jako manometr. Z prawej strony cylindry są połączone rurą koloru żółtego z kolankiem oznaczonym cyfrą $5$ jako zawór iglicowy. Pozioma rurka oznaczona cyfrą $9$ jako zasuwa kolektorowa łączy się z prawej strony z rozszerzeniami stanowiącymi połączenia kołnierzowe ze śrubami. Przy pierwszym połączeniu widoczna jest rura pionowa koloru żółtego prowadząca kolankiem w prawo do głowicy oznaczona cyfrą $11$ jako podstawa do zakraplacza. Rura ta łączy się z głowicą eksploatacyjną z prawej strony. W tle widoczne ogrodzenie oraz trawnik.

Zasada działania zakraplacza do dawkowania metanolu:

• zbiornik metanolu umieszczony na dwóch podporach na gazociągu,

• zbiornik metanolu posiada u góry system napełniania metanolem (metanol jest silną trucizną),

• zbiornik metanolu posiada z obu stron połączenie z rurociągiem gazowym,

• po stronie wlotu, króciec połączeniowy jest tak wspawany, aby gaz naciskał na zwierciadło metanolu w zbiorniku,

• po stronie wylotu króciec umożliwia wypływ metanolu do strumienia gazu, przepływ metanolu odbywa się w sposób kropelkowy obserwowany przez specjalny wziernik,

• wytworzona po obu stronach różnica ciśnień wystarcza, aby metanol był wprowadzany do strumienia gazu zawierającego wodę w postaci pary i w postaci cieczy

• ilość dawkowanego metanolu jest ustalana albo doświadczalnie, albo na drodze obliczeń równowagowych.

Powrót do spisu treści82Powrót do spisu treści

Zwężka redukcyjno–produkcyjna

Każdy odwiert gazowy jak i ropno gazowy eksploatuje płyn z określonym wydatkiem zwanym wydatkiem dozwolonym, którego nie należy przekraczać ze względu na możliwość zniszczenia złoża (uruchomienie zbyt intensywnego dopływu wody do odwiertu lub wywołanie niekorzystnego procesu jakim jest piaszczenie złoża). Dla utrzymania wydajności na poziomie wydatku dozwolonego stosowane są zwężki redukcyjno‑produkcyjne.

RSJC7n2gVmqtv

Na rysunku widoczna jest zwężka redukcyjno‑produkcyjna w pokroju ogólnym na górze oraz z przekroju na dole. Zdjęcie górne przedstawia rurę koloru żółtego połączoną podwójnym kołnierzem ze śrubami od którego to połączenia odchodzą dwa elementy pod kątem $45$ stopni w górę, naprzeciwlegle.
Przekrój na dole przedstawia ten sam układ jak powyżej jednak w przekroju – fragment rury na pierwszym planie oznaczony jest cyfrą $1$ jako rurociąg gazowy, wewnątrz rury na wysokości połączenia kołnierzowego widać zwężenie koloru szarego w postaci połowy okręgu z otworem w środku. Od tego elementu odchodzi znacznik z cyfrą $4$ oznaczający kryzę redukcyjno‑pomiarową. Element łączenia kołnierzowego na pierwszym planie oznaczony jest cyfrą $2$ jako zespół obudowy kryzy. Wystający od niego z góry wydłużony element koloru szarego opisany jest cyfrą $3$ jako przyłącz manometru różnicowego.

Zasada działania zwężki redukcyjno–produkcyjnej

• Przy przepływie gazu przez otwór zaokrąglony wydatek przepływu jest stosunkiem ciśnień za i przed elementem dławiącym.

• W miarę spadku stosunku ciśnień rośnie wydatek przepływu.

• Maksimum wydatku jest osiągane przy tzw. krytycznym stosunku ciśnień zależnym tylko od rodzaju gazu, który przepływa z prędkością dźwięku, która jest prędkością maksymalną.

• Warunki eksploatacji odwiertu ustawia się tak aby stosunek ciśnień za zwężką i przed zwężką był mniejszy niż wyznaczony krytyczny stosunek ciśnień dla danego gazu.  Uzyskuje się wtedy maksymalny możliwy wydatek przepływu, który zależy tylko od średnicy przewężenia.

• Zamontowanie zwężki krytycznej o określonej średnicy gwarantuje utrzymanie wydatku na określonym stałym poziomie.

Powrót do spisu treści82Powrót do spisu treści

Odcinek pomiarowy do pomiaru ilościowego gazu

Eksploatowany gaz po przejściu przez system przygotowania go do transportu kierowany jest na odcinek pomiarowy gdzie dokonywany jest pomiar ilościowy. Działanie odcinka pomiarowego opiera się na przepływie gazu przez ostrokrawędziste przewężenie. Wydatek masowy gazu jest proporcjonalny do pierwiastka z różnicy ciśnień mierzonej przed i za zwężką. Istotne są odpowiednie długości odcinków gazociągu przed i za zwężką.

R9Be0qkWzHQtv

Na rysunku widoczny jest schemat przykładowego zestawu odcinka pomiarowego w postaci schematu w postaci czarnych linii. Schemat składa się z trzech cylindrycznych elementów – lewego i prawego o analogicznej długości oraz środkowego wyraźnie krótszego i szerszego połączonego z lewej i prawej strony podwójnymi okrągłymi elementami o większej niż on średnicy wypełnionymi kolorem pomarańczowym. Na elementach tych widoczne są przerywane linie świadczące o niewidocznych na schemacie krawędziach. Środkowy cylinder jest przedzielony pionową linią wraz z zaznaczeniem linii przerywanej jako niewidocznej krawędzi, pośrodku którego widoczny jest niewielki element o kształcie cylindrycznym. Z lewej części cylindra widoczne są dwa elementy na górze i dole obwiedni cylindra w kształcie niewielkiego kwadratu połączonego z okręgiem wypełnionym kolorem białym z czarną kropką wewnątrz. Z lewej strony od tych elementów odchodzą grube czarne linie zakończone podwójną strzałką o grotach skierowanych do siebie. W prawej części środkowego cylindra występują analogiczne elementy przy czym górny element przesunięty jest w kierunku osi symetrii cylindra i oznaczony cyfrą $2$ jako zespół obudowy kryzy.
Lewy cylinder po lewej stronie przy końcu posiada dwa prostokątne elementy u góry i dołu wypełnione kreskowaniem pod kątem $45$ stopni. Elementy te zbliżone są od strony prawej do owalnej linii. Pomiędzy kreskowaniem występuje pionowa linia wymiarowa oznaczona jako $\mathrm{fi}$. Z prawej strony cylinder lewy nie jest wypełniony i widoczna jest po środku linia przerywana wskazująca na oś symetrii. Po środku znajduje się strzałka skierowana w stronę prawą o czarnej obwiedni. Cylinder ten opisany jest cyfrą $1$ jako prosty odcinek rurociągu po stronie dopływowej – przed kryzą. Na górze i na dole cylindra występują poziome linie wymiarowe – górna dochodząca z prawej strony do cylindra środkowego a od strony lewej do końca cylindra i opisana jako $\mathrm{-L\_1}$, zaś dolna rozpoczyna się ze strony prawej w tym samym punkcie ale dociera ze strony lewej do połowy przestrzeni pomiędzy końcem cylindra a rozpoczęciem się prostokątnego elementu o wypełnieniu kreskowanym. Linia ta opisana jest oznaczeniem $\mathrm{I\_1}$.
Prawy cylinder podzielony jest na trzy części poprzecznymi liniami gdzie część lewa jest najdłuższa, środkowa krótsza i prawa najkrótsza. W lewym fragmencie występuje oznaczenie $-3$ jako prosty odcinek rurociągu po stronie odpływowej – za kryzą. Wewnątrz tej części widoczna jest strzałka o obwiedni w kolorze czarnym skierowana w prawą stronę. Środkowy fragment prawego cylindra zawiera u jego szczytu dwa kroćce umiejscowione wzajemnie pod kątem $-45$ stopni. Powyżej prawego cylindra znajduje się linia wymiarowa oznaczona jako $\mathrm{-L\_2}$.

Odcinek pomiarowy jest to prosty odcinek rurociągu w którym wbudowuje się zwężkę. W skład zestawu kryzowego odcinka pomiarowego wchodzi:

• prosty odcinek rurociągu po stronie dopływowej – przed kryzą ($1$),

• zespół obudowy kryzy ($2$),

• kryza ($2$),

• prosty odcinek rurociągu po stronie odpływowej – za kryzą ($3$).

Kryza powinna być wbudowana w rurociąg w miejscu, w którym strumień gazu powinien być wolny od zawirowań i umieszczona między dwoma prostymi odcinkami rurociągu o kształcie walca bez jakichkolwiek przeszkód lub rozgałęzień.

Prosty odcinek rurociągu po stronie dopływowej przyległy do kryzy powinien mieć długość co najmniej $2\mathrm{D}$ ($\mathrm{D}$ – średnica wewnętrzna odcinka pomiarowego). Powierzchnia wewnętrzna prostych odcinków rurociągu dopływowego i odpływowego powinna być czysta, wolna od wżerów, osadu i naskorupień oraz powinna spełniać kryteria chropowatości na długości odcinka co najmniej $10\mathrm{D}$ przed kryzą i $4\mathrm{D}$ za kryzą.  Odcinek pomiarowy łącznie z armaturą powinien być izolowany cieplnie, gdy na zewnątrz tego odcinka nie jest zachowana temperatura dodatnia.

Zasada pomiaru ilość gazu oparta jest na zastosowaniu zwężki pomiarowej, wmontowanej w rurociąg wypełniony przepływającym płynem. Na zwężce powstaje różnica ciśnień statycznych między stroną dopływową a stroną odpływową. Wydatek przepływu wyznacza się na podstawie zmierzonej wartości różnicy ciśnień, wykorzystując informacje dotyczące płynu przepływającego przez zwężkę.

RMzPOOin9B8oE

Na rysunku widoczny jest schemat rozkładu ciśnienia przy przepływie płynu przez zwężkę pomiarową. W górnej części widoczny jest wykres narysowany czarną linią wraz z podpisami, zaś u dołu widoczny jest przekrój przez rurę z zaznaczonym pośrodku rozwidleniem wewnątrz którego widoczny jest podwójny pionowy element koloru brązowego nie łączący się w świetle rury. Pośrodku poziomej rury widoczne są cztery linie przechodzące przez całą długość schematu, które w centralnej części zwężają się. Na wysokości zwężenia z lewej i prawej strony brązowego elementu widoczne są cztery eliptyczne elementy po jednym z każdej ze stron. Z lewej strony rury przy jej wylocie znajduje się brązowa strzałka skierowana ku stronie prawej opisana literą Q oznaczającą przepływ gazu ziemnego.
Na powyżej znajdującym się schemacie widoczna jest pozioma linia ciągła. Linia znajduje się na długości od lewego początku poziomej rury aż do momentu tuż przed centralnym zwężeniem. W tym miejscu wykres łukiem kieruje się ku górze aż do pionowej przerywanej linii która znajduje się na wysokości lewego początku brązowego elementu wewnątrz rury. Prosta z lewej strony opisana jest jako $\mathrm{P\_1}$ to jest ciśnienie gazu ziemnego przed zwężką (przed redukcją). W momencie wzniosu po stronie prawej opisana jest jako $\mathrm{P’\_1}$ oznaczające wzrost ciśnienia gazu ziemnego przed zwężką. Do linii pionowej przerywanej od dołu dochodzi linia ciągła zakrzywiona w dół, posiadająca swoje minimum na kolejnej pionowej linii przerywanej znajdującej się na wysokości prawej krawędzi brązowego elementu wewnątrz rury. Linia ta wznosi się po łuku do góry dochodząc do części poziomej biegnącej aż do prawego końca schematu na wysokości poniżej linii z lewej strony schematu. W miejscu przejścia w linię poziomą linia ta opisana jest jako $\mathrm{P’\_2}$ to jest wzrost ciśnienia gazu ziemnego przed zwężką. Po prawej stronie schematu widoczne są linie wymiarowe wskazujące na odległość między poziomą linią przerywaną a linią wypłaszczoną na schemacie z prawej strony – u dołu opisaną jako $\mathrm{P\_2}$ czyli ciśnienie gazu ziemnego po zwężce (po redukcji), zaś u góry opisany jako $\mathrm{\{delta\}P}$ wskazując na ciśnienie różnicowe.

Odcinek kontrolno‑pomiarowy

Po zredukowaniu ciśnienia strumień gazu kierowany jest do układu pomiarowego gdzie pomiar przepływu w większości przypadków dokonywany jest przy użyciu gazomierza zwężkowego. W wyniku powstania różnicy ciśnienia pomiędzy ciśnieniem przed i po zwężce, uwzględniając aktualną temperaturę gazu, wartość ta jest przeliczana automatycznie lub ręcznie co pozwala na uzyskanie informacji dotyczącej ilości przepływającego gazu ziemnego.

R1PdKQ1aIGfdQ

Na rysunku widoczny jest schemat odcinka pomiarowego – u góry widok z góry, a u dołu widok z boku. Oba schematy narysowane są czarną linią wraz z podpisami cyframi. Widok z góry podpisany u góry składa się z poziomej rury połączonej elementem z kolankami rurociągiem zlokalizowanym z dołu. Na środku tego obejścia rurowego znajduje się prostokątny element o zaczernionych bokach oraz zwężeniu po środku opisany cyfrą $\mathrm{1mn>}$ jako zawór kulowy. Powyżej tego obejścia rurowego znajduje się prosty odcinek zawierający zabudowane trzy elementy charakterystyczne – z lewej strony po rozwidleniu rozszerzenie składające się z dwóch pionowych prostokątów, prostokątny element o niewiele większej średnicy niż rurociąg opisany cyfrą $1$ jako zawód kulowy, a z jego prawej strony prostokątny element o zaczernionych bokach lewym i prawym, pośrodku którego widoczny jest okrąg z poprzeczkami pod kątem $45$ stopni – opisany jest cyfrą $2$ jako zawór regulacyjny. Po środku górnego rurociągu, po prawej stronie znajduje się prostokątny element. Widoczny jest on pod rurociągiem oraz obok niego. Z prawej strony element składaja się z dwóch prostokątów połączonych mniejszym prostokątem o wymiarze – opisany cyfrą $3$. Jest to zespół obudowy kryzy. Z prawej strony tuż przed rozwidleniem znajduje się rozszerzenie prostokątne składające się z dwóch prostokątów, element kulisty opisany cyfrą $4$ jako zawór zwrotny, oraz analogiczne rozszerzenie jak na obejściu rurowym, również opisane jako zawód kulowy. Górny rurociąg przechodzi dalej poza rozwidlenie poziomo i zakręca kolanem w dół. Poniżej schematu widoczna jest długa czarna strzałka skierowana w prawą stronę z lewej strony opisana jako Gaz.
Dolny schemat przedstawia widok z boku. Jest to pozioma rura wsparta w środku stojakiem, i po obu bokach usytuowana na prostokątnym elemencie w kształcie litery T z rozszerzonym dołem. Z lewej strony widoczny jest zawór kulowy w postaci podwójnego wysokiego prostokąta, elementu prostokątnego z odchodzącą u góry rączką opisany jako zawór kulowy oraz rozszerzeń z obu stron prowadzących do zaworu regulacyjnego. Tuż za stojakiem znajduje się rozszerzenie rurociągu jako zespół obudowy kryzy, zaś z prawej strony usytuowane na takiej samej podstawie element rozszerzenia rurociągu z prawej strony zawierający odwrócony trapez u dołu z elementem okrągłym jako zawór zwrotny, dochodzący z prawej strony do analogicznego jak po lewej stronie elementu z rączką u góry. Wszystkie elementy usytuowane są na linii ze szrafurą poniżej której znajduje się długa czarna strzałka skierowana w prawą stronę, opisana z lewej strony słowem gaz.

Powrót do spisu treści82Powrót do spisu treści

Powiązane materiały multimedialne

• Syfonowanie odwiertu samoczynnegoD13G3V3W9Syfonowanie odwiertu samoczynnego

• Wyposażenie napowierzchniowe odwiertu samoczynnego i pompowanegoDIJqf4pctWyposażenie napowierzchniowe odwiertu samoczynnego i pompowanego

Powrót do spisu treści82Powrót do spisu treści