1. Skąd wziął się podział na chemię organiczną i nieorganiczną?

Rok $1828$ uważa się za przełomowy w rozwoju chemii organicznej. Wówczas to niemiecki chemik, Friedrich Wöhler (czyt. fridriś wuler), w warunkach laboratoryjnych otrzymał substancję organiczną (mocznik) z soli nieorganicznej. W ten sposób obalony został pogląd, że związki organiczne mogą być wytwarzane wyłącznie przez organizmy żywe dzięki ich sile witalnej (łac. vis vitalis). Stosowany często podział chemii, na nieorganiczną i organiczną, ma zatem podłoże historyczne. Obecnie, pomiędzy tymi dwoma dziedzinami nie istnieje wyraźna i ostra granica. Podział ten stosowany jest jednak po dzień dzisiejszy.

Uproszczony podział wiedzy chemicznej na poszczególne jej dziedziny przedstawiono na poniższym wykresie.

Związki organiczne to związki chemiczne węgla z innymi pierwiastkami (między innymi z wodorem, tlenem i azotem). Do związków organicznych nie zaliczamy tych związków węgla, które zaklasyfikowane zostały do związków nieorganicznych. Są to między innymi tlenki węgla (tlenek węgla($\text{II}$) i tlenek węgla($\text{IV}$)), kwas węglowy oraz jego sole (węglany).

2. Węglowodory – podział

Węglowodory to związki chemiczne węgla z wodorem. W cząsteczkach węglowodorów nasyconych, pomiędzy atomami węgla, występują wyłącznie wiązania pojedyncze. Natomiast w cząsteczkach węglowodorów nienasyconych, pomiędzy atomami węgla, występuje przynajmniej jedno wiązanie wielokrotne – podwójne lub potrójne. Uproszczony podział węglowodorów, wraz z krótkim opisem budowy ich cząsteczek oraz nazewnictwa, zebrano w poniższej tabeli.

Budowę węglowodorów można opisywać za pomocą wzorów sumarycznych, strukturalnych oraz półstrukturalnych.

Wzór sumaryczny uwzględnia symbole i liczby poszczególnych atomów tworzących cząsteczkę związku. Wzór strukturalny uwzględnia symbole atomów, ich liczbę oraz wszystkie wiązania między nimi, a wzór półstrukturalny, oprócz symboli i liczby atomów tworzących cząsteczkę, uwzględnia wiązania chemiczne utworzone wyłącznie pomiędzy atomami węgla w tej cząsteczce.

W poniższych tabelach przedstawiono wzory sumaryczne i półstrukturalne oraz modele cząsteczek wybranych węglowodorów.

3. Właściwości fizyczne węglowodorów

Na poniższej mapie myśli opisano wybrane właściwości fizyczne węglowodorów, których cząsteczki zbudowane są z prostych (nierozgałęzionych) łańcuchów węglowych.

4. Spalanie węglowodorów

Węglowodory to substancje palne. W zależności od dostępności tlenu, produkty spalania węglowodorów mogą być różne.

Równania reakcji całkowitego i niecałkowitego spalania wybranych węglowodorów (w zależności od dostępności tlenu) przedstawione na ponieższej grafice:

R1BkrOwQPxtwX1

Na ilustracji ukazano trzy kolumny, opisane kolejno od lewej: alkany, alkeny i alkiny. Każda kolumna zawiera trzy komórki zawierające równania reakcji spalania danych węglowodorów przy malejącej dostępności tlenu, co oznaczone zostało czarną strzałką skierowaną grotem w dół, znajdującą się po lewej stronie kolumn. Komórki w kolumnie z alkanami mają kolor zielony, jednak wraz z malejącą ilością tlenu staje się on coraz jaśniejszy w każdej kolejnej komórce. W pierwszej od góry komórce ukazano spalanie całkowite, opisane równaniem: ${\text{CH}}_4+2 {\text{O}}_2\to {\text{CO}}_2+2 {\text{H}}_2\text{O}$. W komórce poniżej zaprezentowano równanie reakcji spalania niecałkowitego: $2 {\text{CH}}_4+3 {\text{O}}_2\to 2 \text{CO}+4 {\text{H}}_2\text{O}$. W ostatniej komórce przedstawiono równanie reakcji spalania niecałkowitego przy najmniejszej dostępności tlenu: ${\text{CH}}_4+{\text{O}}_2\to \text{C}+2 {\text{H}}_2\text{O}$. W drugiej kolumnie, zawierającej alkeny, komórki są koloru niebieskiego, który staje się jaśniejszy w każdej kolejnej komórce. W pierwszej od góry komórce ukazano spalanie całkowite, opisane równaniem: ${\text{C}}_2{\text{H}}_4+3 {\text{O}}_2\to 2 {\text{CO}}_2+2 {\text{H}}_2\text{O}$. W komórce poniżej zaprezentowano równanie reakcji spalania niecałkowitego: ${\text{C}}_2{\text{H}}_4+2 {\text{O}}_2\to 2 \text{CO}+2 {\text{H}}_2\text{O}$. W ostatniej komórce przedstawiono równanie reakcji spalania niecałkowitego przy najmniejszej dostępności tlenu: ${\text{C}}_2{\text{H}}_4+{\text{O}}_2\to 2 \text{C}+2 {\text{H}}_2\text{O}$. W ostatniej kolumnie komórki są koloru pomarańczowego i stają się jaśniejsze w każdej kolejnej komórce. W pierwszej od góry komórce ukazano spalanie całkowite, opisane równaniem: $2 {\text{C}}_2{\text{H}}_2+5 {\text{O}}_2\to 4 {\text{CO}}_2+2 {\text{H}}_2\text{O}$. W komórce poniżej zaprezentowano równanie reakcji spalania niecałkowitego: $2 {\text{C}}_2{\text{H}}_2+3 {\text{O}}_2\to 4 \text{CO}+2 {\text{H}}_2\text{O}$. W ostatniej komórce przedstawiono równanie reakcji spalania niecałkowitego przy najmniejszej dostępności tlenu: $2 {\text{C}}_2{\text{H}}_2+{\text{O}}_2\to 4 \text{C}+2 {\text{H}}_2\text{O}$.

5. Reakcje addycji (przyłączania)

Węglowodory nasycone, do których należą alkany, są stosunkowo bierne (mało aktywne) chemicznie. Z kolei węglowodory nienasycone, w tym alkeny i akiny, wykazują stosunkowo dużą aktywność chemiczną.

Aktywność chemiczna węglowodorów nienasyconych związana jest z obecnością w ich cząsteczkach wiązań wielokrotnych. Reakcjami charakterystycznymi dla węglowodorów nienasyconych są reakcje typu addycji, nazywane również reakcjami przyłączania. W reakcjach addycji, do cząsteczki węglowodoru nienasyconych, przyłączają się bowiem atomy innych pierwiastków chemicznych. Produktem reakcji addycji jest tylko jeden związek organiczny – inny niż wyjściowy

Alkeny i alkiny mogą przyłączać do swoich cząsteczek między innymi atomy wodoru i bromu. Reakcje węglowodorów nienasyconych z wodorem, nazywane są często reakcjami uwodornienia lub hydrogenacji. Przebiegają one w obecności odpowiedniego katalizatora. Reakcje węglowodorów nienasyconych z bromem nie wymagają użycia katalizatora i zachodzą w temperaturze pokojowej.

Węglowodory nasycone nie ulegają reakcjom addycji.

W poniższej tabeli zilustrowano wybrane równania reakcji typu addycji do propenu i propynu.

6. W jaki sposób odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych?

Fakt, że węglowodory nienasycone ulegają reakcjom addycji, a węglowodory nasycone nie, można wykorzystać w celu ich doświadczalnego odróżniania.

Odczynnikami  stosowanymi najczęściej do odróżniania węglowodorów nasyconych od nienasyconych są:

• zakwaszony wodny roztwór manganianu($\text{VII}$) potasu (czyli innymi słowy – wodny roztwór manganianu($\text{VII}$) potasu z dodatkiem kwasu, np. kwasu siarkowego($\text{VI}$) oraz

• odpowiedni roztwór bromu (wodny roztwór bromu lub roztwór bromu w rozpuszczalniku organicznym).

Zabarwienie obydwu odczynników przed i po wprowadzeniu do nich odpowiednich węglowodorów zobrazowano w poniższej tabeli.

R4DpahSjDpqa4

Na ilustracji ukazano tabelę przedstawiającą zabarwienia odczynników stosowanych do odróżniania węglowodorów nasyconych od węglowodorów nienasyconych: zakwaszonego wodnego roztworu manganianu(<math aria‑label="siedem">VII) potasu oraz roztworu bromu (wody bromowanej lub roztworu bromu w rozpuszczalniku organicznym). Zakwaszony wodny roztwór manganianu siedem potasu zarówno przed, jak i po wprowadzeniu do niego węglowodoru nasyconego (alkanu) ma barwę fioletową, co ukazano za pomocą odpowiedniego koloru komórek tabeli. W przypadku węglowodorów nienasyconych (alkenów i alkinów), po wprowadzeniu ich do roztworu barwi się on na bladoróżowo lub staje się bezbarwny. Roztwór bromu zarówno przed, jak i po wprowadzeniu do niego węglowodoru nasyconego (alkanu) ma barwę brunatno pomarańczową, co ukazano za pomocą odpowiedniego koloru komórek tabeli. W przypadku węglowodorów nienasyconych (alkenów i alkinów), po wprowadzeniu ich do roztworu staje się on bezbarwny.

Ogólne równanie reakcji zachodzącej po wprowadzeniu alkenu do roztworu bromu (w środowisku bezwodnym) można zapisać jako:

R1IFFj6QTEaUT

Na ilustracji ukazano równanie reakcji alkenu z cząsteczką bromu zapisane przy pomocy wzorów strukturalnych. Wzór strukturalny alkenu to dwa atomy węgla połączone poziomym wiązaniem podwójnym. Od jednego z atomów węgla odchodzą dwa wiązania: jedno do atomu wodoru i jedno do reszty węglowodorowej ${\text{R}}_1$. Drugi atom węgla tworzy wiązanie z jednym atomem wodoru oraz z resztą węglowodorową ${\text{R}}_2$. Cząsteczka bromu: $\text{Br}$ wiązanie pojedyncze $\text{Br}$ jest zaznaczona na kolor pomarańczowy. Dalej znajduje się strzałka w prawo, a za nią znajduje się wzór produktu: dibromopochodnej alkanu. Dwa atomy węgla są połączone wiązaniem pojedynczym. Pierwszy z atomów węgla tworzy jeszcze trzy wiązania: jedno do atomu wodoru, jedno do reszty węglowodorowej ${\text{R}}_1$ i jedno do atomu bromu, który oznaczono kolorem pomarańczowym. Drugi atom węgla tworzy trzy wiązania: jedno do atomu wodoru, jedno do reszty węglowodorowej ${\text{R}}_2$ i jedno do atomu bromu, który oznaczono na kolor pomarańczowy.

Dla zainteresowanych

Reakcja chemiczna zachodząca po wprowadzeniu węglowodoru nienasyconego (alkenu lub alkinu) do wody bromowej jest nieco bardziej skomplikowana od reakcji tych związków z bromem, w środowisku bezwodnym. Produktami tych reakcji są bowiem tak zwane bromohydryny. Przykładowo, po wprowadzeniu  etenu do wody bromowej, może powstawać mieszanina produktów, wśród których znajdować się będzie między innymi związek chemicznych o wzorze:

RUoGDf6ZqTKHe

Na ilustracji ukazano wzór półstrukturalny <math aria‑label="jeden">1—bromoetanolu. Od grupy ${\text{H}}_2\text{C}$ odchodzą dwa wiązania pojedyncze: w dół do grupy $\text{OH}$ oraz w prawo do grupy ${\text{CH}}_2$. Od niej odchodzi jedno wiązanie pojedyncze w dół do atomu bromu.

Z kolei po wprowadzeniu etenu do wodnego roztworu manganianu($\text{VII}$) potasu, z dodatkiem kwasu siarkowego($\text{VI}$), oprócz odbarwienia się fioletowego roztworu (lub zmiany jego barwy na bladoróżową) możemy również zaobserwować wydzielanie się bezbarwnego gazu. Gazem tym, jest powstający w wyniku zachodzącej reakcji tlenek węgla($\text{IV}$). Podobne obserwacje odnotujemy wprowadzając do zakwaszonego roztworu manganianu($\text{VII}$) potasu węglowodory z szeregu homologicznego alkenów i alkinów, w cząsteczkach których wiązanie wielokrotne znajduje się pomiędzy pierwszym i drugim atomem węgla.

7. Reakcja polimeryzacji

Cząsteczki związków nienasyconych, w odpowiednich warunkach ciśnienia i temperatury oraz w obecności odpowiednich katalizatorów, mogą łączyć się ze sobą, tworząc długie łańcuchy. Reakcja polegająca na łączeniu się wielu cząsteczek związku nienasyconego (monomerów) w jedną cząsteczkę o bardzo długim łańcuchu węglowym (polimer) to reakcja polimeryzacji.

Na poniższej grafice zilustrowano uproszczone zapisy równania reakcji polimeryzacji etenu, której produktem jest polimer o nazwie polietylen.

8. Zastosowanie węglowodorów

Wybrane zastosowania węglowodorów opisano na poniższej mapie myśli. Zapoznaj się z nimi.

Ćwiczenia

Pokaż ćwiczenia:

RFa1H7rVuGS9R1

Ćwiczenie 1

Uczniowie pracując w grupach, mieli podać po trzy nazwy przykładowych organicznych związków węgla. Poniżej zaprezentowano odpowiedzi uczniów należących do poszczególnych grup. Wskaż, która grupa (lub które grupy) uczniów poprawnie wykonała (wykonały) zadanie. Możliwe odpowiedzi: 1. GRUPA $\text{I}$: kwas węglowy, butan, czad, 2. GRUPA $\text{II}$: etyn, metan, eten, 3. GRUPA $\text{III}$: węglan wapnia, metan, tlenek węgla($\text{II}$), 4. GRUPA $\text{IV}$: tlenek węgla($\text{II}$), tlenek węgla($\text{IV}$), kwas węglowy, 5. GRUPA $\text{V}$: pentan, pent–$1$–en, pent–$2$–en, 6. GRUPA $\text{VI}$: węglan sodu, węglan wapnia, węglan magnezu

Rrp0pKM1WmZZM1

Ćwiczenie 2

Dopasuj podane poniżej wzory sumaryczne węglowodorów do odpowiednich grup. ALKANY: Możliwe odpowiedzi: 1. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{16}$, 2. ${\text{C}}_5{\text{H}}_{10}$, 3. ${\text{C}}_{14}{\text{H}}_{28}$, 4. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{40}$, 5. ${\text{C}}_{14}{\text{H}}_{26}$, 6. ${\text{C}}_{10}{\text{H}}_{20}$, 7. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{18}$, 8. ${\text{C}}_{15}{\text{H}}_{32}$, 9. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{38}$, 10. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{42}$, 11. ${\text{C}}_4{\text{H}}_{10}$, 12. ${\text{C}}_{10}{\text{H}}_{18}$, 13. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{14}$, 14. ${\text{C}}_4{\text{H}}_6$, 15. ${\text{C}}_{11}{\text{H}}_{24}$ ALKENY: Możliwe odpowiedzi: 1. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{16}$, 2. ${\text{C}}_5{\text{H}}_{10}$, 3. ${\text{C}}_{14}{\text{H}}_{28}$, 4. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{40}$, 5. ${\text{C}}_{14}{\text{H}}_{26}$, 6. ${\text{C}}_{10}{\text{H}}_{20}$, 7. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{18}$, 8. ${\text{C}}_{15}{\text{H}}_{32}$, 9. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{38}$, 10. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{42}$, 11. ${\text{C}}_4{\text{H}}_{10}$, 12. ${\text{C}}_{10}{\text{H}}_{18}$, 13. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{14}$, 14. ${\text{C}}_4{\text{H}}_6$, 15. ${\text{C}}_{11}{\text{H}}_{24}$ ALKINY: Możliwe odpowiedzi: 1. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{16}$, 2. ${\text{C}}_5{\text{H}}_{10}$, 3. ${\text{C}}_{14}{\text{H}}_{28}$, 4. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{40}$, 5. ${\text{C}}_{14}{\text{H}}_{26}$, 6. ${\text{C}}_{10}{\text{H}}_{20}$, 7. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{18}$, 8. ${\text{C}}_{15}{\text{H}}_{32}$, 9. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{38}$, 10. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{42}$, 11. ${\text{C}}_4{\text{H}}_{10}$, 12. ${\text{C}}_{10}{\text{H}}_{18}$, 13. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{14}$, 14. ${\text{C}}_4{\text{H}}_6$, 15. ${\text{C}}_{11}{\text{H}}_{24}$

Dopasuj podane poniżej wzory sumaryczne węglowodorów do odpowiednich grup. ALKANY: Możliwe odpowiedzi: 1. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{16}$, 2. ${\text{C}}_5{\text{H}}_{10}$, 3. ${\text{C}}_{14}{\text{H}}_{28}$, 4. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{40}$, 5. ${\text{C}}_{14}{\text{H}}_{26}$, 6. ${\text{C}}_{10}{\text{H}}_{20}$, 7. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{18}$, 8. ${\text{C}}_{15}{\text{H}}_{32}$, 9. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{38}$, 10. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{42}$, 11. ${\text{C}}_4{\text{H}}_{10}$, 12. ${\text{C}}_{10}{\text{H}}_{18}$, 13. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{14}$, 14. ${\text{C}}_4{\text{H}}_6$, 15. ${\text{C}}_{11}{\text{H}}_{24}$ ALKENY: Możliwe odpowiedzi: 1. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{16}$, 2. ${\text{C}}_5{\text{H}}_{10}$, 3. ${\text{C}}_{14}{\text{H}}_{28}$, 4. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{40}$, 5. ${\text{C}}_{14}{\text{H}}_{26}$, 6. ${\text{C}}_{10}{\text{H}}_{20}$, 7. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{18}$, 8. ${\text{C}}_{15}{\text{H}}_{32}$, 9. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{38}$, 10. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{42}$, 11. ${\text{C}}_4{\text{H}}_{10}$, 12. ${\text{C}}_{10}{\text{H}}_{18}$, 13. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{14}$, 14. ${\text{C}}_4{\text{H}}_6$, 15. ${\text{C}}_{11}{\text{H}}_{24}$ ALKINY: Możliwe odpowiedzi: 1. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{16}$, 2. ${\text{C}}_5{\text{H}}_{10}$, 3. ${\text{C}}_{14}{\text{H}}_{28}$, 4. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{40}$, 5. ${\text{C}}_{14}{\text{H}}_{26}$, 6. ${\text{C}}_{10}{\text{H}}_{20}$, 7. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{18}$, 8. ${\text{C}}_{15}{\text{H}}_{32}$, 9. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{38}$, 10. ${\text{C}}_{20}{\text{H}}_{42}$, 11. ${\text{C}}_4{\text{H}}_{10}$, 12. ${\text{C}}_{10}{\text{H}}_{18}$, 13. ${\text{C}}_8{\text{H}}_{14}$, 14. ${\text{C}}_4{\text{H}}_6$, 15. ${\text{C}}_{11}{\text{H}}_{24}$

R1ELV05c8Oleq1

Ćwiczenie 3

Łączenie par. Oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz ,,Prawda'', jeśli zdanie jest prawdziwe, lub ,,Fałsz'', jeśli jest fałszywe.. Wraz ze wzrostem liczby atomów węgla w cząsteczkach alkanów rosną ich masy cząsteczkowe.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ. Wraz ze wzrostem liczby atomów węgla w cząsteczkach alkenów (o prostych łańcuchach węglowych) rośnie lotność tych związków chemicznych.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ. Im mniej atomów węgla znajduje się w cząsteczce alkanu (o prostym łańcuchu węglowym), tym mniejsza jest jego temperatura wrzenia.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ. Im mniej atomów węgla znajduje się w cząsteczce alkinu (o prostym łańcuchu węglowym), tym większa jest jego gęstość.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ

Łączenie par. Oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz ,,Prawda'', jeśli zdanie jest prawdziwe, lub ,,Fałsz'', jeśli jest fałszywe.. Wraz ze wzrostem liczby atomów węgla w cząsteczkach alkanów rosną ich masy cząsteczkowe.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ. Wraz ze wzrostem liczby atomów węgla w cząsteczkach alkenów (o prostych łańcuchach węglowych) rośnie lotność tych związków chemicznych.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ. Im mniej atomów węgla znajduje się w cząsteczce alkanu (o prostym łańcuchu węglowym), tym mniejsza jest jego temperatura wrzenia.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ. Im mniej atomów węgla znajduje się w cząsteczce alkinu (o prostym łańcuchu węglowym), tym większa jest jego gęstość.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ

2

Ćwiczenie 4

Przeprowadzono doświadczenie, którego schemat przedstawiono poniżej:

ReAQtaQCT3pDX

Na grafice ukazano probówkę, w której znajduje się zakwaszony wodny roztwór manganianu (VII) potasu w kolorze fioletowym. Do probówki dodano węglowodór X.

Przeprowadzono doświadczenie polegające na dodaniu pewnego węglowodoru X do zakwaszonego, wodnego roztworu manganianu($\text{VII}$) potasu o fioletowym zabarwieniu.

R1SBh5sZsb5Oq

W czasie wykonywania doświadczenia stwierdzono m.in., że fioletowy roztwór odbarwił się. Wskaż nazwy węglowodorów, które nie mogły być wykorzystane w powyższym doświadczeniu jako węglowodór $X$. Możliwe odpowiedzi: 1. eten, 2. propan, 3. propen, 4. etan, 5. propyn

Rz6ejx5KyacUS2

Ćwiczenie 5

Spośród zapisanych poniżej równań reakcji chemicznych wybierz i zaznacz te, które obrazują reakcje addycji. Możliwe odpowiedzi: 1. ${\text{C}}_2{\text{H}}_2+2 {\text{Br}}_2\to {\text{C}}_2{\text{H}}_2{\text{Br}}_4$, 2. $2 {\text{C}}_2{\text{H}}_2+5 {\text{O}}_2\to 4 {\text{CO}}_2+2 {\text{H}}_2\text{O}$, 3. ${\text{C}}_2{\text{H}}_4+2 {\text{O}}_2\to 2 \text{CO}+2 {\text{H}}_2\text{O}$, 4. ${\text{C}}_2{\text{H}}_4+{\text{H}}_2\to {\text{C}}_2{\text{H}}_6$, 5. ${\text{C}}_3{\text{H}}_6+{\text{Br}}_2\to {\text{C}}_3{\text{H}}_6{\text{Br}}_2$

R137zJs0UJVKJ2

Ćwiczenie 6

Poniżej zamieszczono wzory półstrukturalne wybranych węglowodorów. Do każdego ze wzorów dopasuj odpowiadającą mu nazwę.

Poniżej zamieszczono wzory półstrukturalne wybranych węglowodorów. Do każdego ze wzorów dopasuj odpowiadającą mu nazwę.

Ćwiczenie 7

RCPo7LWXUzzif3

W laboratorium chemicznym identyfikowano pewien węglowodór. W oparciu o odpowiednie analizy stwierdzono, że masowy skład procentowy tego węglowodoru to: 85,7% węgla i 14,3% wodoru. Wskaż, który z węglowodorów mógł zostać zidentyfikowany w laboratorium: Możliwe odpowiedzi: 1. but-1-en, 2. heksan, 3. pent-1-yn

Pokaż rozwiązanie

Rozwiązanie zadania:

$$M_{\text{C}}=12 \frac{\text{g}}{\text{mol}}$$

$$M_{\text{H}}=1 \frac{\text{g}}{\text{mol}}$$

$$\%\text{C}=\mathrm{85,7}\%$$

$$\%\text{H}=\mathrm{14,3}\%$$

W $100 \text{g}$ węglowodoru znajduje się $\mathrm{85,7} \text{g}$ węgla.

W $100 \text{g}$ węglowodoru znajduje się $\mathrm{14,3} \text{g}$ wodoru.

$$\frac{\mathrm{85,7} \text{g}}{12 {\displaystyle \frac{\text{g}}{\text{mol}}}}=7 \text{mol}$$

$$\frac{\mathrm{14,3} \text{g}}{1 {\displaystyle \frac{\text{g}}{\text{mol}}}}=14 \text{mol}$$

Stosunek liczby atomów węgla do wodoru wynosi $7:14=1:2$.

Wzór ogólny węglowodoru: ${\text{C}}_{\text{n}}{\text{H}}_{2\text{n}}$. Jest to alken.

3

Ćwiczenie 8

R1TcoDvQ7vvkj

Poniżej, w języku angielskim, opisano wybrane zastosowania węglowodorów. Do każdego z zastosowań dopasuj nazwę odpowiadającego mu węglowodoru. accelerates fruit ripening Możliwe odpowiedzi: 1. propene, 2. ethyne, 3. ethene, 4. propane, 5. methane used in oxyacetylene burner Możliwe odpowiedzi: 1. propene, 2. ethyne, 3. ethene, 4. propane, 5. methane fuel gas stoves and gas furnaces Możliwe odpowiedzi: 1. propene, 2. ethyne, 3. ethene, 4. propane, 5. methane component of gas in lighters Możliwe odpowiedzi: 1. propene, 2. ethyne, 3. ethene, 4. propane, 5. methane raw material for polypropylene production Możliwe odpowiedzi: 1. propene, 2. ethyne, 3. ethene, 4. propane, 5. methane

Poniżej, w języku angielskim, opisano wybrane zastosowania węglowodorów. Do każdego z zastosowań dopasuj nazwę odpowiadającego mu węglowodoru. accelerates fruit ripening Możliwe odpowiedzi: 1. propene, 2. ethyne, 3. ethene, 4. propane, 5. methane used in oxyacetylene burner Możliwe odpowiedzi: 1. propene, 2. ethyne, 3. ethene, 4. propane, 5. methane fuel gas stoves and gas furnaces Możliwe odpowiedzi: 1. propene, 2. ethyne, 3. ethene, 4. propane, 5. methane component of gas in lighters Możliwe odpowiedzi: 1. propene, 2. ethyne, 3. ethene, 4. propane, 5. methane raw material for polypropylene production Możliwe odpowiedzi: 1. propene, 2. ethyne, 3. ethene, 4. propane, 5. methane

Glossary

Glossary

ethene

ethene

RmDLiMo9SziSm

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmuKysMil

Nagranie dźwiękowe

eten

ethyne

ethyne

R13cT4VIJNGpQ

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmuKysMil

Nagranie dźwiękowe

etyn

methane

methane

R14VfJwFsqOFP

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmuKysMil

Nagranie dźwiękowe

metan

propane

propane

RmVOBvYkTwLgO

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmuKysMil

Nagranie dźwiękowe

propan

polypropylene

polypropylene

Rl2BibHgPqN6r

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmuKysMil

Nagranie dźwiękowe

polipropylen

propene

propene

RQh6xL9LsxHQv

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmuKysMil

Nagranie dźwiękowe

propen

fruit ripening

fruit ripening

R15Wo6fbsgnFF

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmuKysMil

Nagranie dźwiękowe

dojrzewanie owoców

oxyacetylene burner

oxyacetylene burner

R1B2pSK58KxfX

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmuKysMil

Nagranie dźwiękowe

palnik tlenowo–acetylenowy

gas stoves

gas stoves

RUjfXUrFmITk1

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmuKysMil

Nagranie dźwiękowe

kuchenka gazowa

gas furnance

gas furnance

RGK7pA7l15JtI

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmuKysMil

Nagranie dźwiękowe

piec gazowy

lighter

lighter

RRokSn2O3ozm6

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmuKysMil

Nagranie dźwiękowe

zapaliczka

raw material

raw material

Rv79DjtkXb7cM

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmuKysMil

Nagranie dźwiękowe

surowiec

Projekt badawczy

Bibliografia

Dudek–Różycki K., Płotek M., Wichur T., Kompendium terminologii oraz nazewnictwa związków organicznych. Poradnik dla nauczycieli i uczniów, Kraków 2020.

Danikiewicz W., Chemia. Związki organiczne, Podręcznik do liceów i techników. Zakres rozszerzony, Warszawa 2013.

Krzeczkowska M., Loch J., Mizera A., Repetytorium chemia. Liceum – poziom podstawowy i rozszerzony, Warszawa – Bielsko–Biała 2010.