1. Skąd wziął się podział na chemię organiczną i nieorganiczną?

Rok 1828 uważa się za przełomowy w rozwoju chemii organicznej. Wówczas to niemiecki chemik Friedrich Wöhler (czyt. fridriś wuler) w warunkach laboratoryjnych otrzymał substancję organiczną (mocznik) z soli nieorganicznej. W ten sposób obalony został pogląd, że związki te mogą być wytwarzane wyłącznie przez organizmy żywe, dzięki ich sile witalnej. Podział wiedzy chemicznej na nieorganiczną i organiczną ma podłoże historyczne, jest jednak stosowany do dzisiaj.

RDuHABFdmk4C81
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.

Związki organiczne to związki chemiczne węgla z innymi pierwiastkami z wyjątkiem związków zaliczanych do nieorganicznych (m.in. tlenki węgla, kwas węglowy i jego sole).

ieDiBhnPdP_d5e323

2. Węglowodory

Węglowodory to związki węgla z wodorem. Mieszaniną węglowodorów są np. ropa naftowa, nafta, benzyna czy gaz w butlach turystycznych.

Węglowodory możemy podzielić na:

  • nasycone,

    • alkany – w których cząsteczkach wszystkie wiązania między atomami węgla są pojedyncze,

  • nienasycone,

    • alkeny – w których cząsteczkach występuje jedno wiązanie podwójne między atomami węgla, pozostałe wiązania są pojedyncze,

    • alkiny – w których cząsteczkach występuje jedno wiązanie potrójne między atomami węgla, pozostałe wiązania są pojedyncze.

R1UixYu7CbvIr1
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
ieDiBhnPdP_d5e382

3. W jaki sposób odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych?

R2pMr63iGvBFT1
Źródło: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY 3.0.
ieDiBhnPdP_d5e416

4. Spalanie węglowodorów

Produktami spalania węglowodorów są w zależności od warunków:

  • przy spalaniu całkowitym:

    • tlenek węgla(IV) i woda,

  • przy spalaniu niecałkowitym:

    • tlenek węgla(II) (czad) i woda,

    • węgiel (sadza) i woda.

RBXu8G8ckzPPF1
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
ieDiBhnPdP_d5e468

5. Reakcje przyłączania

Alkeny i alkiny są węglowodorami aktywnymi chemicznie.

R1HT3jqDiSMYb1
Źródło: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY 3.0.
ieDiBhnPdP_d5e505

6. Reakcja polimeryzacji

Związki nienasycone w odpowiednich warunkach mogą łączyć się ze sobą, tworząc długie łańcuchy. Polimeryzacja polega na łączeniu się wielu cząsteczek (monomerów) w jedną cząsteczkę o bardzo długim łańcuchu (polimer).
W wyniku reakcji polimeryzacji etylenu pękają podwójne wiązania chemiczne. Powstaje wówczas cząsteczka złożona z wielu tzw. merów. Produktem reakcji jest polietylen.

RqVMEEJQGjcTO1
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
ieDiBhnPdP_d5e544

Zadania

Pamiętam i rozumiem

  • Wyjaśnij zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów na podstawie nazw alkanów.

  • Opisz właściwości chemiczne węglowodorów.

  • Wymień naturalne źródła węglowodorów.

  • Określ czynnik decydujący o produktach reakcji spalania węglowodorów.

Czytam i interpretuję

  • Z tablic chemicznych odczytaj zależność między liczbą atomów węgla w cząsteczkach węglowodorów a ich gęstością, temperaturą wrzenia, topnienia i lotnością.

  • W dowolnym źródle (podręczniki, książki, encyklopedie, Internet) znajdź informacje dotyczące zastosowania etenu i etynu. Wyjaśnij, jakie właściwości zadecydowały o ich zastosowaniu.

  • Korzystając z układu okresowego, oblicz masę cząsteczkową propanu, propenu i propynu.

  • *Na podstawie dostępnych źródeł (podręczniki, książki, encyklopedie, Internet) wyjaśnij, dlaczego węglowodory nasycone nazywa się również parafinami.

Rozwiązuję problemy

  • W dwóch nieopisanych kolbach znajdują się bezbarwne gazy: propen i propan. Zaproponuj doświadczenie pozwalające je odróżnić.

  • Wyjaśnij, na czym polega reakcja polimeryzacji.

  • Zaproponuj kilka sposobów zmniejszenia ilości zużytych opakowań jednorazowego użytku.

  • Zaproponuj, jakie wyroby może wytwarzać producent polietylenu.

  • Wyjaśnij, dlaczego nie można używać wadliwie działającego piecyka gazowego. Wymień możliwe zagrożenia.

ieDiBhnPdP_d5e631

Projekt badawczy

Rozpuszczalność węglowodorów

Tytuł projektu

Rozpuszczalność węglowodorów

Temat projektu

Określenie rozpuszczalności węglowodorów i uzasadnienie powiedzenia „podobne rozpuszcza się w podobnym”

Badana hipoteza

Węglowodory (np. nafta, benzyna) nie rozpuszczają się w wodzie.
Węglowodory (np. benzyna) rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych, np. alkoholu.

Materiały źródłowe

Uczeń

Co dokładnie mam zamiar zrobić, by sprawdzić, czy hipoteza jest prawdziwa?

Zaplanować doświadczenie pozwalające zbadać rozpuszczalność węglowodorów (benzyny) w wodzie i rozpuszczalniku organicznym.

Co trzeba przygotować, by zweryfikować hipotezę?

Niewielką ilość nafty, benzyny, wodę, alkohol

Co będę obserwować (mierzyć)?

Czas trwania

Kilka minut

Wyniki

Przygotowanie karty pracy z zapisem obserwacji doświadczenia oraz relacji fotograficznej z jej przebiegu.

Wniosek

Uzasadnienie powiedzenia „podobne rozpuszcza się w podobnym” na podstawie dostępnych źródeł.

Czego się nauczyłam/łem podczas tego projektu?

Wyniki i wnioski z projektu badawczego

R1eCcRFWqwPrt1
załącznik z dokumentem do pobrania
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.
ieDiBhnPdP_d5e673

Test sprawdzający do działu VIII. Węgiel i jego związki z wodorem

Test sprawdzający

R1KgU6dzjIZum1
załącznik z dokumentem do pobrania
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.

Klucz testu

RkXiXaBS1ox2H1
załącznik z dokumentem do pobrania
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.