Wielkie małe działanie!
![Przedmaturalna pielgrzymka klasy Rudego, Alka i Zośki na Jasną Górę w maju 1939, [w:] Barbara Wachowicz, Rudy, Alek, Zośka. Gawęda o bohaterach „Kamieni na szaniec” Przedmaturalna pielgrzymka klasy Rudego, Alka i Zośki na Jasną Górę w maju 1939, [w:] Barbara Wachowicz, Rudy, Alek, Zośka. Gawęda o bohaterach „Kamieni na szaniec” Źródło: 1939, zdjęcie archiwalne, domena publiczna.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1PwyYqhVyeBL/5/19fiU6wpuzGWhd669a2TR220at3sF60O.jpg)
Czasem cel uświęca środki…
Czasem uczeń przerasta mistrza…
Czasem szkoda żałować róż, gdy płoną lasy…
Czasem jajko jest mądrzejsze od kury…
Zawsze – kropla drąży skałę!
1) Obejrzyj film Grupy Szturmowe – Szare Szeregi (1994).
2) Stwórz – wykorzystując dowolną metodę (np. kolaż, gazetka, wywiad, prezentacja multimedialna itp.) – razem z koleżankami i kolegami z klasy prezentację o grupie Buków. W swojej pracy przywołajcie właściwe cytaty z powieści Kamińskiego. Następnie uporządkujcie (pogrupujcie) informacje i zaplanujcie podtytuły dla poszczególnych grup tematycznych.
Kamienie na szaniec
Kamienie na szaniecW jednej z dzielnic warszawskich było środowisko młodzieży harcerskiej, które umiało stworzyć atmosferę i warunki, w jakich młodzież czuła się dobrze, pragnęła sama kształcić swe charaktery, sama sobie stawiała cele i sama czyniła wszystko, co w jej mocy, aby te cele osiągnąć.
Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec, Warszawa 1999, s. 47.
Wyjaśnij, w jakim stopniu stwierdzenia zawarte we wstępie do lekcji mogą ilustrować losy bohaterów Kamieni na szaniec.
Zaprezentujcie przygotowane materiały poświęcone grupie Buków.
Wysłuchaj w internecie piosenki Szare Szeregi.
Opowiedz własnymi słowami treść wysłuchanego utworu.
Określ, co cię wzrusza, zdumiewa, a co szokuje w tej piosence.
Wysłuchaj kilku piosenek patriotycznych z czasów II wojny światowej (skorzystaj np. z zasobów internetowych). Po ich wysłuchaniu wybierz tę, która najbardziej cię poruszyła. Uzasadnij dlaczego.
Przyporządkuj właściwe wyjaśnienia do poniższych pojęć.
Skryte niszczenie lub uszkadzanie różnorakich obiektów i urządzeń służących Niemcom do prowadzenia wojny. To także umyślne niewypełnianie albo wypełnianie wadliwie swoich obowiązków z zamiarem wywołania dezorganizacji, strat i szkód. Ma na celu uniemożliwienie lub utrudnienie prawidłowego funkcjonowania instytucji, zakładów itp., Stały się istotnym elementem polityki terroru. Miały za zadanie zastraszyć, przerazić, zniszczyć nadzieję, osłabić tym samym wolę oporu i chęć do walki. Przeprowadzano je w większości bez procesów sądowych, łamiąc prawo międzynarodowe. Dla wzmocnienia efektu zastraszania odbywały się często w miejscach publicznych., Masowe wywózki ludności polskiej ze wschodnich obszarów Polski za okupacji sowieckiej w głąb Związku Sowieckiego., Napis, który pojawiał się w różnych miejscach; kwalifikował je jako dostępne jedynie dla obywateli Rzeszy, prawdziwych Aryjczyków. Tak sygnowane mogły być: rzeczy, usługi, fragmenty przestrzeni (np. restauracja, przedni pomost w tramwaju, określona dzielnica miasta, kawiarnia, sklep, część parku, miejsce zabaw dla dzieci itp.)., Akcje zbrojne lub propagandowe prowadzone przede wszystkim na tyłach wojsk nieprzyjacielskich. Miały odwracać uwagę nieprzyjaciela, nadszarpnąć jego morale, osłabić psychicznie i fizycznie. Prowadzone przeciw Niemcom z jednej strony podnosiły ducha oporu wśród Polaków, z drugiej zaś utrudniały sytuację oddziałów niemieckich walczących na froncie., Akcje organizowane przez niemiecką policję, mające na celu masowe zatrzymania przechodniów. Odbywały się niespodziewanie i nagle. Były często brutalne. Stały się kolejnym elementem zastraszania okupowanego narodu. Ich celem było uwięzienie, przesiedlenie lub skierowanie na roboty przymusowe., Miejsca, w których – w nieludzkich warunkach – więziono obywateli okupowanych państw (brak higieny, głodowe racje żywnościowe, zmuszanie do niewolniczej pracy, tortury, egzekucje, komory gazowe, eksperymenty medyczne).
| SABOTAŻ | |
| DYWERSJA | |
| ŁAPANKI | |
| DEPORTACJE | |
| OBOZY | |
| MASOWE EGZEKUCJE | |
| NUR FÜR DEUTSCHE! (niem.; czyt.: nur fy:a dojcze) |
Znajdź w powieści Kamienie na szaniec odpowiednie cytaty, które mogłyby obrazować każde z pojęć wyjaśnionych w poprzednim ćwiczeniu. Zastanów się, czy w tekście Kamińskiego znajdziesz przykłady wszystkich wymienionych działań.
Katechizm młodego Polaka
Opublikowany w marcu 1943 roku w Warszawie Katechizm młodego Polaka stanowi zbiór zasad (szczególny kodeks moralny) młodego patrioty, zaangażowanego w działalność Polskiego Państwa Podziemnego. Przeczytaj z uwagą:
Katechizm młodego Polaka. Zasady etyczne adresowane do młodzieży zaangażowanej w prace polskiego podziemia
Jestem żołnierzem Polski walczącej z barbarzyńskim najeźdźcą.
Życiem moim: Polska cierpiąca i walcząca. Wiarą moją: Polska zwycięska i triumfująca.
Żołnierska moja służba spełnia się przede wszystkim przez bezwzględny, bierny opór wobec poczynań wroga.
Przy spełnianiu służby okazywać będę męską twardość i niezłomną wierność Sprawie, obcy mi jest płacz słabych, obca mi jest niemoc chwiejnych i niewierzących.
Całym życiem swym okazuję najeźdźcy swą wrogość i piętnuję każdym spojrzeniem. Rodakom niosę braterską pomoc, przyjaźń i serce.
Młodość swą uratuję wbrew zakusom wroga, chcącego ją wyjałowić i zmarnować.
W tym celu ducha swego kształtować będę na narzędzie Wielkiej i Dobrej Sprawy Ojczystej, będę prawy, dobry i silny.
Umysł swój będę kształcił i ćwiczył, by myśl polska bogaciła się, rozwijała, bym w przyszłości zawodową swą pracą jak najlepiej służył dobru Ojczyzny.
Walczyć będę nieugięcie o swą dzielność fizyczną, by Naród mój uratował się od cherlactwacherlactwa, a godzina Przełomu zastała mnie silnym i mężnym.
Bogiem zbrojny prawom powyższym zaprzysięgam wierność i ich apostolstwo wśród wszystkich Młodych Polaków.
Katechizm młodego Polaka. Zasady etyczne adresowane do młodzieży zaangażowanej w prace polskiego podziemia, Warszawa 1943.
Wybierz dwa punkty z Katechizmu młodego Polaka, a następnie wyszukaj w powieści Kamienie na szaniec cytaty ilustrujące założenia tekstu z 1943 roku.
Ułóż własny, współczesny Katechizm młodego Polaka. Zredaguj pięć punktów, które określą godne zachowania patrioty, zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie zagrożenia wojną.
Mały sabotaż
Przeczytaj fragmenty definicji zamieszczonej w popularnej encyklopedii internetowej:
Mały sabotażMały sabotaż – kategoria akcji konspiracyjnych w czasie okupacji niemieckiej (w latach 1939–1945). Mały sabotaż był stosowany przez ruch oporu w wielu krajach okupowanej Europy. Jego znaczenie było głównie psychologiczne – utwierdzał w ludności przekonanie o istnieniu i działaniu ruchu oporu oraz o możliwości zwycięstwa mimo represji.
Twórcą pojęcia mały sabotaż był prawdopodobnie Aleksander Kamiński, który w listopadzie 1940 roku zamieścił w „Biuletynie Informacyjnym” artykuł pod takim właśnie tytułem. W artykule tym użycie wyrażenia mały sabotaż odbiegało jeszcze od jego późniejszego znaczenia. Kamiński zaliczał do przykładów małego sabotażu powolną i niesolidną pracę (na rzecz okupanta), niedbałe wykonywanie niemieckich zarządzeń, udawanie nieznajomości języka niemieckiego itp. Na dalszym dopiero miejscu wymieniał działania, które z czasem uznane zostaną za charakterystyczne dla tej właśnie formy oporu.
Obejrzyj dokładnie zdjęcie pomnika Lotnika na placu Unii Lubelskiej w Warszawie, ukazujące przykład małego sabotażu dokonanego przez Jana Bytnara (ps. „Rudy”). Wskaż, jakie działania sabotażowe zostały przedstawione na fotografii. Jak sądzisz, czemu miały służyć takie akcje?
Wypisz z utworu Kamińskiego, posiłkując się właściwymi cytatami, inne działania charakterystyczne dla małego sabotażu.
Zredaguj własną definicję pojęcia mały sabotaż.
Cele Polskiego Państwa Podziemnego
Cele Polskiego Państwa Podziemnego
Polska walczy z wrogiem nie tylko poza granicami Kraju, ale na swoich obecnie okupowanych ziemiach.
Do chwili rozpoczęcia rozprawy zbrojnej – wyrazem wojny na ziemiach polskich jest walka cywilna.
Udział w walce cywilnej jest obowiązkiem każdego obywatela polskiego.
Podstawowym nakazem i obowiązkiem jest poszanowanie prawowitych władz polskich na emigracji oraz posłuch wobec zarządzeń czynników miarodajnych w Kraju.
Nakazem walki cywilnej w stosunku do okupanta jest bojkot jego zarządzeń i wezwań, utrudnianie mu wszelkiej akcji – w granicach nakreślonych mu przez kierownictwo życia polskiego, oraz absolutny bojkot w stosunkach handlowych, kulturalnych i towarzyskich.
Obowiązuje konieczność solidarności społeczeństwa, wspieranie bliźniego Polaka wszędzie, gdzie grozi mu zguba lub nędza.
Utrzymywać należy na najwyższym poziomie poczucie honoru narodowego i zgodnie z tym honorem postępować.
Należy przeciwdziałać w spotykanych wypadkach odstępstwa Polaka od obowiązujących go zasad postępowania, a to drogą perswazji, napomnień, bojkotu towarzyskiego, wreszcie rejestrowania występnych faktów i przekazania ich odpowiednim czynnikom polskim.
Wobec odstępców i zaprzańców obowiązuje bojkot jak wobec wroga i rejestrowanie ich jako zdrajców.
Powinnością każdego Polaka jest troska o ocalenie i zachowanie polskości we wszelkiej postaci, a więc ludzkiej, kulturalnej i materialnej, jako sił potrzebnych do wywalczenia wolności i odbudowania Ojczyzny.
Polacy!
Stopień podporządkowania się powyższym zasadom i nakazom będzie sprawdzianem naszej wartości obywatelskiej wobec przyszłych pokoleń. Pamiętajcie, że w dniach wolności wszyscy będziemy musieli zdać rachunek z naszego obecnego stanowiska i naszych czynów.Cele Polskiego Państwa Podziemnego, „Biuletyn Informacyjny” 7 V 1942, nr 18.
Wskaż punkt/punkty, które mogą być aktualne także współcześnie. Uzasadnij swój wybór.
Miasto ruin
Naziści okrutnie ukarali walczącą Warszawę, miasto, które miało odwagę wszcząć powstanie. Ten patriotyczny zryw mieszkańców stolicy Polski stanowił wyraz buntu wobec nieludzkich działań oprawców. Wielu twórców kultury próbowało się zmierzyć z historią zniszczenia Warszawy. Jednym z najciekawszych obrazów ostatnich lat jest krótkometrażowy film animowany Miasto ruin. W obrazie tym ukazano Warszawę – z lotu ptaka – zburzoną i wyludnioną wiosną 1945 roku.
Obejrzyj film Miasto ruin (2010) w reżyserii Damiana NenowaDamiana Nenowa, z muzyką autorstwa Adama SkorupyAdama Skorupy.
Określ, jakie wrażenie wywarł na tobie film Nenowa. Uzasadnij swoją wypowiedź.
Wyobraź sobie, że możesz przenieść się w czasie i odbyć lot nad zniszczoną – w czasie II wojny światowej – Warszawą. Zredaguj wypowiedź pisemną, która będzie stanowić relację z tego zdarzenia.
Pomnik Małego Powstańca
Obejrzyj pomnik Małego Powstańca według projektu Jerzego JarnuszkiewiczaJerzego Jarnuszkiewicza. Opisz rzeźbę. W swojej pracy uwzględnij ocenę pomnika, a także zaprezentuj i uzasadnij emocje, jakie wywołuje w tobie obcowanie z tym dziełem sztuki.
Zadaniowo
Odwołując się do powieści Aleksandra Kamińskiego, Katechizmu młodego Polaka oraz jednej ze strof przywołanego poniżej wiersza Juliusza Słowackiego Testament mój, pisemnie zinterpretuj zagadnienie sensu śmierci dla ojczyzny.
[…]
Lecz zaklinam – niech żywi nie tracą nadziei
I przed narodem niosą oświaty kaganiec;
A kiedy trzeba – na śmierć idą po kolei,
Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!...
[…]
Wyobraźcie sobie, że jesteście twórcami nowej organizacji politycznej. Opracujcie jej statut, uwzględniając:
a) wybór nazwy (np. Młodzi Patrioci, Strażnicy Świętych Narodowych Miejsc itp.);
b) konieczność stworzenia logo ugrupowania;
c) hasło przewodnie waszej partii;
d) cele organizacji (opieka nad grobami żołnierzy, czczenie narodowych rocznic, przypinanie kotylionów w Dniu Flagi, dbanie o dobro wspólne, np. o klatkę schodową, podwórko itp.);
(Uwaga: Cele organizacji muszą być zawarte w co najmniej pięciu punktach)
e) miejsce i częstotliwość spotkań przedstawicieli waszego ugrupowania;
f) konieczność wyboru duchowego przywódcy‑opiekuna waszej partii i przypisanie tej osobie określonych zadań;
g) strukturę organizacyjną waszego ugrupowania (tj. przygotowanie listy członków zrzeszonych w organizacji z wskazaniem na pełnione przez nich funkcje)
h) planowane akcje o charakterze patriotycznym.