Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Wyznaczanie kierunku i wartości wektora indukcji pola magnetycznego na podstawie siły elektrodynamicznej

Przeprowadź dwuczęściowy eksperyment w wirtualnym laboratorium. Wykonaj ćwiczenia i polecenia związane z wyposażeniem laboratorium, przeprowadzeniem pomiarów i opracowaniem ich wyników. Aby obliczyć niepewność pomiarową wyniku końcowego w drugim doświadczeniu, przypomnij sobie e‑materiał „Niepewność wielkości mierzonej pośrednio”.

Opis Wirtualnego Laboratorium

Na ekranie wirtualnego laboratorium widać w centralnej części u góry, na czarnym tle duży biały kątomierz w kształcie półkola zwróconego średnicą w górę, a łukiem w dół. Kątomierz zawiera podziałkę, której zero znajduje się na dole, w kierunku pionowym od środka półkola, a skale w lewą i prawą stronę są takie same, od 0Indeks górny o do 90Indeks górny o, z podziałką główną co 5Indeks górny o, pomocniczą co 1Indeks górny o i opisanymi wartościami co 30Indeks górny o.

W środku półkola przymocowany jest do ściany poziomy drewniany kołek, zwrócony w stronę ekranu. Do kołka przymocowane są metalowe bardzo lekkie (ich masę można pominąć) druty utrzymujące metalowy pręt o masie  i długości , zwrócony także w stronę ekranu. Pręt może się więc swobodnie wychylać od pionu o kąt do 90Indeks górny o w lewą lub prawą stronę od położenia równowagi.

W laboratorium cały czas istnieje jednorodne pole magnetyczne, o którym wiadomo tylko tyle, że jego wektor indukcji  jest skierowany pionowo. Nie znamy jednak wartości i zwrotu tego wektora.

Na stole, po prawej stronie, widać stojący generator prądu stałego i przewody (czarny i czerwony), którymi można połączyć zaciski zasilacza z drutami, powodując przepływ prądu przez pręt, a w konsekwencji wychylenie go od pionu, wskutek działania siły elektrodynamicznej. Generator można włączyć czerwonym przyciskiem znajdującym się po jego prawej stronie. Natężenie prądu wytwarzane przez generator reguluje się suwakiem umieszczonym u góry urządzenia, a jego wartość pokazana jest na dużym wyświetlaczu cyfrowym po lewej stronie. Maksymalna wartość natężenia prądu wynosi 4 A, a jego wartość wyświetlana jest z dokładnością do 0,01 A.

Po lewej stronie stołu znajdują się urządzenia do zmierzenia parametrów pręta: linijka i waga. Linijka ma podziałkę główną co 5 cm, od 0 do 50 cm, pomocniczą co 1 cm a wartości opisane są co 10 cm. Waga posiada na górze szalkę wystającą z wysokiego korpusu, na której można położyć pręt. Po prawej stronie korpusu umieszczono dwa czerwone klawisze (włącznik i przycisk tarowania), a po lewej – duży wyświetlacz wskazujący ciężar ważonego przedmiotu w gramach.

Przy wykonywaniu doświadczeń przyda się spostrzeżenie, że tangens kąta wychylenia drutów od pionu spełnia zależność:

gdzie reprezentują wartości sił elektrodynamicznej i grawitacji, które działają na pręt,  jest szukaną wartością wektora indukcji, a , to wartość przyspieszenia ziemskiego.

Doświadczenie 1

Wyznaczenie zwrotu wektora indukcji magnetycznej pola na podstawie kierunku wychylenia przewodnika z prądem

Problem badawczy

Jak wyznaczyć zwrot wektora indukcji pola magnetycznego?

Hipoteza
R1G1ytMLJsX94
Ćwiczenie 1
Postaw swoją hipotezę badawczą poprzez wybranie jednej z odpowiedzi.

Jednorodne pole magnetyczne w laboratorium ma kierunek prostopadły do podłogi. Prąd elektryczny w poziomo umieszczonym przewodniku kierujemy do siebie. Możliwe odpowiedzi: 1. Wektor indukcji pola magnetycznego skierowany jest ku górze, jeśli przewodnik odchyli się w lewą stronę a w dół, jeśli będzie przeciwnie., 2. Wektor indukcji pola magnetycznego skierowany jest ku górze, jeśli przewodnik odchyli się w prawą stronę a w dół, jeśli będzie przeciwnie.
Co będzie potrzebne
Ćwiczenie 2
R197rNyHh5Ieb
W laboratorium panuje jednorodne pole magnetyczne prostopadłe do podłogi. Twoim zadaniem jest wyznaczyć jego zwrot.
Podziel elementy wyposażenia pracowni takie, które są konieczne do wykonania doświadczenia, alternatywne (czyli wystarczy, że wybierzesz jeden z nich) i niepotrzebne. Konieczne Możliwe odpowiedzi: 1. Szyny, po których może się przemieszczać przewodnik w lewo lub w prawo, 2. Linijka, 3. Zasilacz prądu stałego, 4. Uchwyty do zmontowania przewodnika tak, by utworzył wahadło, 5. Przewody połączeniowe, 6. Zasilacz prądu zmiennego, 7. Waga, 8. Amperomierz, 9. Przewodnik, w którym może płynąć prąd Alternatywne Możliwe odpowiedzi: 1. Szyny, po których może się przemieszczać przewodnik w lewo lub w prawo, 2. Linijka, 3. Zasilacz prądu stałego, 4. Uchwyty do zmontowania przewodnika tak, by utworzył wahadło, 5. Przewody połączeniowe, 6. Zasilacz prądu zmiennego, 7. Waga, 8. Amperomierz, 9. Przewodnik, w którym może płynąć prąd Niepotrzebne Możliwe odpowiedzi: 1. Szyny, po których może się przemieszczać przewodnik w lewo lub w prawo, 2. Linijka, 3. Zasilacz prądu stałego, 4. Uchwyty do zmontowania przewodnika tak, by utworzył wahadło, 5. Przewody połączeniowe, 6. Zasilacz prądu zmiennego, 7. Waga, 8. Amperomierz, 9. Przewodnik, w którym może płynąć prąd
Instrukcja

Opracuj we własnym zakresie kolejność wykonywania czynności, prowadzących do zweryfikowania hipotezy badawczej. Sporządzony plan pracy wpisz do dziennika badań.

Weź pod uwagę, że nasze wirtualne laboratorium zawiera wiele przykładów zawierających różne zwroty i wartości wektora indukcji magnetycznej. Następny przykład dostępny jest po wybraniu opcji WYŚWIETL ODPOWIEDŹ.

Przystąp do wykonywania eksperymentu. Formułuj obserwacje i zapisuj je w dalszych częściach dziennika.

RYuBstVrI1y9a
. Plan pracy (Uzupełnij). Obserwacje (Uzupełnij).
RMJT5rPtv9IO4
Źródło: Politechnika Warszawska, Wydział Fizyki, licencja: CC BY 4.0.
Podsumowanie
1
Polecenie 1

Podsumuj wyniki swojego doświadczenia. Czy Twoja hipoteza badawcza potwierdziła się?

uzupełnij treść
Doświadczenie 1

Wyznaczenie zwrotu wektora indukcji magnetycznej pola na podstawie kierunku wychylenia przewodnika z prądem

Problem badawczy

Jak wyznaczyć zwrot wektora indukcji pola magnetycznego?

Hipoteza
R1G1ytMLJsX94
Ćwiczenie 1
Postaw swoją hipotezę badawczą poprzez wybranie jednej z odpowiedzi.

Jednorodne pole magnetyczne w laboratorium ma kierunek prostopadły do podłogi. Prąd elektryczny w poziomo umieszczonym przewodniku kierujemy do siebie. Możliwe odpowiedzi: 1. Wektor indukcji pola magnetycznego skierowany jest ku górze, jeśli przewodnik odchyli się w lewą stronę a w dół, jeśli będzie przeciwnie., 2. Wektor indukcji pola magnetycznego skierowany jest ku górze, jeśli przewodnik odchyli się w prawą stronę a w dół, jeśli będzie przeciwnie.
Co będzie potrzebne
Ćwiczenie 2
R197rNyHh5Ieb
W laboratorium panuje jednorodne pole magnetyczne prostopadłe do podłogi. Twoim zadaniem jest wyznaczyć jego zwrot.
Podziel elementy wyposażenia pracowni takie, które są konieczne do wykonania doświadczenia, alternatywne (czyli wystarczy, że wybierzesz jeden z nich) i niepotrzebne. Konieczne Możliwe odpowiedzi: 1. Szyny, po których może się przemieszczać przewodnik w lewo lub w prawo, 2. Linijka, 3. Zasilacz prądu stałego, 4. Uchwyty do zmontowania przewodnika tak, by utworzył wahadło, 5. Przewody połączeniowe, 6. Zasilacz prądu zmiennego, 7. Waga, 8. Amperomierz, 9. Przewodnik, w którym może płynąć prąd Alternatywne Możliwe odpowiedzi: 1. Szyny, po których może się przemieszczać przewodnik w lewo lub w prawo, 2. Linijka, 3. Zasilacz prądu stałego, 4. Uchwyty do zmontowania przewodnika tak, by utworzył wahadło, 5. Przewody połączeniowe, 6. Zasilacz prądu zmiennego, 7. Waga, 8. Amperomierz, 9. Przewodnik, w którym może płynąć prąd Niepotrzebne Możliwe odpowiedzi: 1. Szyny, po których może się przemieszczać przewodnik w lewo lub w prawo, 2. Linijka, 3. Zasilacz prądu stałego, 4. Uchwyty do zmontowania przewodnika tak, by utworzył wahadło, 5. Przewody połączeniowe, 6. Zasilacz prądu zmiennego, 7. Waga, 8. Amperomierz, 9. Przewodnik, w którym może płynąć prąd
Instrukcja
RD29rkynfOeGz
Ćwiczenie 3
Zdecyduj, jak wykonać eksperyment w naszym wirtualnym laboratorium, w celu zweryfikowania hipotezy badawczej. Wybierz jedną z poniższych możliwości. Możliwe odpowiedzi: 1. Połączyć przewodami generator z metalowym prętem, włączyć zasilanie i zaobserwować kierunek wychylenia pręta., 2. Przygotować tabelę pomiarów zawierającą 5 kolumn, połączyć przewodami generator z metalowym prętem, włączyć zasilanie, zaobserwować i zapisać kierunek wychylenia pręta, odczytać i zanotować kąt wychylenia pręta., 3. Przygotować tabelę pomiarów zawierającą 2 kolumny, połączyć przewodami generator z metalowym prętem, włączyć zasilanie, zaobserwować i zapisać kierunek wychylenia pręta, odczytać i zanotować kąt wychylenia pręta.
1
Polecenie 1

Wynik doświadczenia. W wirtualnym laboratorium wykonano eksperyment taką metodą, jak powyżej. Pręt wychylił się w prawą stronę.

uzupełnij treść
Podsumowanie
1
Polecenie 2

Podsumuj wyniki swojego doświadczenia. Czy Twoja hipoteza badawcza potwierdziła się?

uzupełnij treść
Doświadczenie 2

Wyznaczenie wartości indukcji pola magnetycznego na podstawie siły elektrodynamicznej

Problem badawczy

Jak wyznaczyć wartość indukcji jednorodnego pola magnetycznego na podstawie wychylenia wahadła wykonanego z przewodnika, w którym płynie prąd?

Hipoteza
1
Polecenie 2

Wpisz do formularza swoją własną hipotezę, będącą odpowiedzą na pytanie postawione w problemie badawczym. Pamiętaj, że celem jest wyznaczenie wartości szukanej z jak największą dokładnością.

uzupełnij treść
Co będzie potrzebne
Ćwiczenie 3
R13ptk5YqTIvj
W laboratorium panuje jednorodne pole magnetyczne prostopadłe do podłogi. Twoim zadaniem jest wyznaczyć jego zwrot.
Podziel elementy wyposażenia pracowni na takie, które są konieczne do wykonania doświadczenia, alternatywne (czyli wystarczy, że wybierzesz jeden z nich) i niepotrzebne. Konieczne Możliwe odpowiedzi: 1. Zasilacz prądu zmiennego, 2. Uchwyty do zmontowania przewodnika tak, by utworzył wahadło, 3. Przewody połączeniowe, 4. Przewodnik, w którym może płynąć prąd, 5. Amperomierz, 6. Szyny, po których może się przemieszczać przewodnik w lewo lub w prawo, 7. Linijka, 8. Zasilacz prądu stałego, 9. Waga Alternatywne Możliwe odpowiedzi: 1. Zasilacz prądu zmiennego, 2. Uchwyty do zmontowania przewodnika tak, by utworzył wahadło, 3. Przewody połączeniowe, 4. Przewodnik, w którym może płynąć prąd, 5. Amperomierz, 6. Szyny, po których może się przemieszczać przewodnik w lewo lub w prawo, 7. Linijka, 8. Zasilacz prądu stałego, 9. Waga Niepotrzebne Możliwe odpowiedzi: 1. Zasilacz prądu zmiennego, 2. Uchwyty do zmontowania przewodnika tak, by utworzył wahadło, 3. Przewody połączeniowe, 4. Przewodnik, w którym może płynąć prąd, 5. Amperomierz, 6. Szyny, po których może się przemieszczać przewodnik w lewo lub w prawo, 7. Linijka, 8. Zasilacz prądu stałego, 9. Waga
Instrukcja

Zanim przystąpisz do wykonywania doświadczenia, sporządź plan pracy i wpisz go do dziennika. Podpowiedź dotyczącą teorii zjawiska znajdziesz w instrukcji wirtualnego laboratorium.

Doradzamy, by najpierw wykonać kilka pomiarów próbnych, by rozstrzygnąć między innymi następujące kwestie:

  • Jakie czynniki wpływają na dokładność pomiaru każdej z wielkości fizycznych?

  • Czy lepiej wykorzystywać duże natężenia prądu i duże wychylenia wahadła, czy małe?

  • Czy warto dokonać kilkakrotnych pomiarów dla tego samego przykładu przy różnych natężeniach prądu?

  • Jaki jest wkład niepewności poszczególnych pomiarów do niepewności wyniku końcowego? Na co wobec tego należy zwrócić szczególną uwagę wykonując eksperyment?

Wirtualne laboratorium oferuje różne przykłady do zbadania, różniące się wartością indukcji pola magnetycznego (następny przykład dostępny jest po kliknięciu WYŚWIETL ODPOWIEDŹ). Niektóre wielkości fizyczne mierzone podczas eksperymentu są jednak zawsze takie same. Konstrukcja dziennika badań uwzględnia to: górna tabela zawiera tylko dwa wiersze (jeden przeznaczony na nagłówki kolumn, a drugi na wartości pomiarów lub ich niepewności. W dolnej tabeli możesz natomiast dodawać wiersze, w miarę dokonywania następnych pomiarów. W każdej tabeli musisz jednak samodzielnie wpisać jej nagłówki (pamiętając o podaniu jednostek wielkości fizycznych). Nie musisz wykorzystywać wszystkich kolumn tabeli.

RKNOSgWh3khLD
. Plan pracy (Uzupełnij). Tabela pomiarów (wielkości takie same za każdym razem). (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij).
RMJT5rPtv9IO41
Źródło: Politechnika Warszawska, Wydział Fizyki, licencja: CC BY 4.0.
Podsumowanie
1
Polecenie 3

Do poniższego formularza wpisz podsumowanie wykonanego doświadczenia.

  • Czy Twoja hipoteza badawcza potwierdziła się?

  • Z jaką dokładnością udało Ci się wyznaczyć wartość indukcji pola magnetycznego?

  • Podaj przykładowy wynik Twoich pomiarów indukcji, zapisując go we właściwy sposób (wartość, jej niepewność, jednostki).

  • Jakie wnioski wypływają z przeprowadzonego przez Ciebie doświadczenia?

uzupełnij treść
Doświadczenie 2

Wyznaczenie wartości indukcji pola magnetycznego na podstawie siły elektrodynamicznej

Problem badawczy

Jak wyznaczyć wartość indukcji jednorodnego pola magnetycznego na podstawie wychylenia wahadła wykonanego z przewodnika, w którym płynie prąd?

Hipoteza
1
Polecenie 2

Wpisz do formularza swoją własną hipotezę, będącą odpowiedzą na pytanie postawione w problemie badawczym. Pamiętaj, że celem jest wyznaczenie wartości szukanej z jak największą dokładnością.

uzupełnij treść
Co będzie potrzebne
Ćwiczenie 3
R13ptk5YqTIvj
W laboratorium panuje jednorodne pole magnetyczne prostopadłe do podłogi. Twoim zadaniem jest wyznaczyć jego zwrot.
Podziel elementy wyposażenia pracowni na takie, które są konieczne do wykonania doświadczenia, alternatywne (czyli wystarczy, że wybierzesz jeden z nich) i niepotrzebne. Konieczne Możliwe odpowiedzi: 1. Zasilacz prądu zmiennego, 2. Uchwyty do zmontowania przewodnika tak, by utworzył wahadło, 3. Przewody połączeniowe, 4. Przewodnik, w którym może płynąć prąd, 5. Amperomierz, 6. Szyny, po których może się przemieszczać przewodnik w lewo lub w prawo, 7. Linijka, 8. Zasilacz prądu stałego, 9. Waga Alternatywne Możliwe odpowiedzi: 1. Zasilacz prądu zmiennego, 2. Uchwyty do zmontowania przewodnika tak, by utworzył wahadło, 3. Przewody połączeniowe, 4. Przewodnik, w którym może płynąć prąd, 5. Amperomierz, 6. Szyny, po których może się przemieszczać przewodnik w lewo lub w prawo, 7. Linijka, 8. Zasilacz prądu stałego, 9. Waga Niepotrzebne Możliwe odpowiedzi: 1. Zasilacz prądu zmiennego, 2. Uchwyty do zmontowania przewodnika tak, by utworzył wahadło, 3. Przewody połączeniowe, 4. Przewodnik, w którym może płynąć prąd, 5. Amperomierz, 6. Szyny, po których może się przemieszczać przewodnik w lewo lub w prawo, 7. Linijka, 8. Zasilacz prądu stałego, 9. Waga
Instrukcja
1
Polecenie 3

Zadanie polega na samodzielnym zaplanowaniu i wykonaniu doświadczenia. Poniżej podajemy więc surowe dane doświadczalne uzyskane podczas pomiarów w wirtualnym laboratorium. Twoim zadaniem jest wykorzystać je we właściwy sposób tak, by uzyskać jak najdokładniejszą wartość wektora indukcji magnetycznej pola panującego w laboratorium. Przy opracowywaniu wyników możesz wykorzystać wolne komórki tabel. Pamiętaj jednak, by wpisać tytuły kolumn lub wierszy oraz jednostki wielkości fizycznych.

Opisz swoje postępowanie w formularzu.

uzupełnij treść
RxZKnCEqhfNEV
Ćwiczenie 4
Wielkości fizyczne stałe podczas pomiarów.
R5FQyOfDDJyjN
Ćwiczenie 5
Pomiary kąta wychylenia pręta i natężenia prądu.
Podsumowanie
1
Polecenie 4

Do poniższego formularza wpisz krótkie podsumowanie wykonanego doświadczenia.

  • Czy Twoja hipoteza badawcza potwierdziła się?

  • Z jaką dokładnością udało Ci się wyznaczyć wartość indukcji pola magnetycznego?

  • Podaj wynik Twoich pomiarów indukcji, zapisując go we właściwy sposób (wartość, jej niepewność, jednostki).

  • Jakie wnioski wypływają z przeprowadzonego przez Ciebie doświadczenia?

uzupełnij treść