Spacer wirtualny. Wawel to wapienne wzgórze wznoszące się nad Wisłą w centrum Krakowa. Mieszczący się tu Zamek Królewski wraz z budynkami sakralnymi i fortyfikacjami stał się symbolem kultury narodowej. Był siedzibą polskich władców i miejscem, gdzie kształtowała się historia naszego kraju.
Pierwsza część spaceru wirtualnego przedstawia Wawel z lotu ptaka. Jest to wzgórze w Krakowie położone nad rzeką, na którym znajduje się kompleks budynków zamkowych. Dziedziniec z placem oraz trawnikiem otaczają murowane budowle ze spadzistymi dachami. Są tam także wieże, pozostałości po fundamentach po środku oraz drzewa. Po ścieżkach spacerują ludzie. Wokół Wawelu roztacza się panorama Krakowa z miejskimi zabudowaniami. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY‑SA 3.0.
Opisane elementy tej części spaceru wirtualnego:
1. Zamek. Zdjęcie przedstawia dziedziniec zamku. Przy wybrukowanym dziedzińcu jest wysoki budynek ze spadzistym dachem, kolumnami oraz arkadami. Posiada jasną elewację, u góry znajdują się naścienne malowidła. Tuż pod budynkiem są zgromadzeni ludzie. Dziedziniec wewnętrzny Zamku Królewskiego. W połowie czternastego wieku Kazimierz Trzeci Wielki wzniósł na Wawelu okazały zamek, w obręb którego włączono partie wcześniejszych budowli romańskich i gotyckich. Po pożarze w 1499 r. rozpoczęto rozbudowę i zamek przeistoczył się w rezydencję renesansową ze słynnym arkadowym dziedzińcem wewnętrznym. Kolejne przebudowy i remonty trwały przez cały wiek szesnasty. Jednak w 1606 r. król Zygmunt Trzeci Waza wraz ze swoim dworem przeniósł się na stałe do Warszawy, co przyczyniło się do zaniedbań i upadku rezydencji. Zniszczenia dokonane przez wojska szwedzkie w trakcie potopu zostały wprawdzie naprawione za panowania Jana Trzeciego Sobieskiego, ale kolejne przejęcie wzgórza przez Szwedów podczas trzeciej wojny północnej (1702 r.) spowodowało trwający tydzień pożar zamku. Strawił on większość pomieszczeń północnego i wschodniego skrzydła, a także wszystkie dachy. W kolejnych latach, podczas konfederacji barskiej i zaborów, obiekt był na zmianę remontowany i niszczony. Źródło: Dziedziniec wewnętrzny Zamku Królewskiego, Zygmunt Put, pl.wikipedia.org, CC BY‑SA 4.0.
2. Wieża Zygmuntowska. Zdjęcie przedstawia duży dzwon. Znajduje się na nim inskrypcja po łacinie oraz płaskorzeźbiony wizerunek mężczyzny w zbroi, z mieczem, jabłkiem i berłem. Za dzwonem po lewej jest ceglana ściana z oknem, a po prawej drewniana konstrukcja. Pod dzwonem znajdują się zwiedzający. Dzwon Zygmunt. Jak długo na Wawelu Zygmunta bije dzwon, jak długo z gór karpackich brzmi polskiej pieśni ton Stać będzie kraj nasz cały, stać będzie Piastów gród, zwycięży Orzeł Biały, zwycięży polski lud. Dzwon Zygmunt ufundowany przez króla Zygmunta Pierwszego Starego i nazwany jego imieniem wisi na Wieży Zygmuntowskiej katedry wawelskiej od 1521 r. Przez prawie 480 lat był największym polskim dzwonem (od 1999 r. jest nim dzwon znajdujący się w sanktuarium w Licheniu). Dźwięk Zygmunta odgrywa szczególną rolę – obwieszcza najważniejsze święta państwowe i religijne, a poza tym jego bicie można usłyszeć jedynie podczas wyjątkowych dla Krakowa i Polski wydarzeń (w latach 2015–2021 r. był użyty w ten sposób zaledwie 15 razy). Z powodu swojej specyfiki dzwon Zygmunt stał się sam w sobie symbolem narodowym – motyw ten pojawia się m.in. na obrazach Jana Matejki (Zawieszenie dzwonu Zygmunta w 1521 i Król Zygmunt Stary słuchający dzwonu na Wieży Zygmuntowskiej) oraz w dramatach Stanisława Wyspiańskiego (Wesele, Wyzwolenie, Akropolis). Źródło cytatu: Konstanty Krumłowski (1872–1938), Jak długo w sercu naszym Źródło: Dzwon Zygmunt, Sensor, pl.wikipedia.org, CC BY‑SA 3.0.
3. Kuchnie królewskie. Zdjęcie przedstawia dwupiętrowy budynek o jasnożółtej elewacji z rzędami okien oraz wysokim, spadzistym dachem. Przed budynkiem są drzewa, trawnik oraz pozostałości fundamentów budynku. Kuchnie królewskie. Podczas okupacji niemieckiej rezydencja stanowiła biuro i mieszkanie generalnego gubernatora Hansa Franka, a na terenie Wawelu dokonano kolejnych przeróbek. Wyburzone zostały budynki dawnych kuchni i wozowni, a w ich miejscu zbudowano kuchnie królewskie, zamykające dziedziniec zewnętrzny. Postawiono również bramę bernardyńską w miejscu skromniejszej bramy z okresu zaborów. Hitlerowcy nie tylko przebudowali zamkowy kompleks, ale przede wszystkim masowo wywozili z niego, jak i z całego Krakowa bezcenne dzieła sztuki. Wielu z nich nie odnaleziono do dziś. Po drugiej wojnie światowej przystąpiono do konserwacji wnętrz, przywracając im renesansowy i barokowy (a w części klasycystyczny) wygląd oraz wyposażając w zakupione, odzyskane lub otrzymane dzieła sztuki. W 1945 r. Rada Narodowa zniosła funkcję obiektu jako siedziby głowy państwa i w całości przeznaczyła go na cele muzealnicze. W latach dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku zamek poddano gruntownej renowacji, a mieszcząca się na jego terenie instytucja oficjalnie przybrała nazwę Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki. Źródło: Dziedziniec wewnętrzny Zamku Królewskiego, Zygmunt Put, pl.wikipedia.org, CC BY‑SA 4.0.
4. Fundamenty świątyń. Zdjęcie przedstawia pozostałości fundamentów budynku. Są one zrobione z kamieni. Pomiędzy fundamentami rośnie trawnik. W tle są drzewa oraz dwupiętrowy budynek o jasnożółtej elewacji ze spadzistym dachem. Fundamenty kościoła św. Jerzego. Wawel jest największym centrum architektury przedromańskiej i romańskiej w Polsce. Najstarsze ślady zasiedlenia wzgórza wawelskiego pochodzą z końca dziewiątego wieku, kiedy miejsce to było siedzibą księcia Wiślan. Z tego okresu zachowały się resztki okalającego całe wzgórze wału, który uległ zniszczeniu w drugiej połowie dziesiątego wieku. Prace archeologiczne prowadzone na Wawelu od 1911 r. odsłoniły pozostałości co najmniej kilkunastu obiektów przedromańskich i romańskich (od dziesiątego do dwunastego wieku). W centrum dziedzińca zewnętrznego zachowały się fundamenty dwóch romańskich świątyń: św. Jerzego i św. Michała. Jako pierwszy prawdopodobnie powstał kościół św. Jerzego. Z kolei do budowy kościoła św. Michała użyto kamienia z Kurdwanowa (dzisiejszej dzielnicy Krakowa) oraz gipsu, co było wówczas rozwiązaniem innowacyjnym. Źródło: Fundamenty kościoła św. Jerzego, Zygmunt Put, pl.wikipedia.org, CC BY‑SA 4.0.
5. Nie tylko zamek. Zdjęcie przedstawia dwupiętrowy budynek o jasnożółtej elewacji z rzędami okien oraz wysokim, spadzistym dachem. Po lewej stronie jest fragment świątyni z pokrytą patyną wieżyczką. Na pierwszym planie znajduje się trawnik oraz plac, po którym spacerują ludzie. Po prawej pod kamiennym murem jest ustawiony namiot. Widok na dziedziniec zewnętrzny. W wyniku rozbiorów Kraków znalazł się w zaborze austriackim. Na początku dziewiętnastego wieku Austriacy zamienili zamek w koszary. Przebudowano wtedy wiele pomieszczeń, niszcząc stropy, zamurowując okna i krużganki, obniżając dachy. Wyburzono też część mniejszych budynków na dziedzińcu zewnętrznym, aby zyskać miejsce na plac ćwiczeń. W latach pięćdziesiątych dziewiętnastego wieku prowadzone prace konserwatorskie pozbawiły zamek renesansowych i barokowych elementów, nadając mu charakter neogotycki. Na początku dwudziestego wieku obiekt został odkupiony przez Galicję od władz Austrii i rozpoczęto wtedy trwające do dziś prace restauratorskie. W latach 20. Wawel został oficjalnie uznany za obiekt o szczególnym znaczeniu dla narodu polskiego, a w roku 1930 otwarto tu placówkę muzealną. W dwudziestoleciu międzywojennym zamek był także siedzibą prezydenta Ignacego Mościckiego. Źródło: Widok na dziedziniec zewnętrzny, FotoCavallo, pl.wikipedia.org, CC BY 3.0.
Druga część spaceru wirtualnego przedstawia plac, przy którym stoją zabytkowe budynki. Większość ma jasną elewację z oknami. Po środku jest murowane wejście z metalową bramą, za którą stoi świątynia z wysokimi oknami oraz ceglaną wieżyczką. Po przeciwnej stronie placu w tle stoi okrągła wieża z ceglanym budynkiem obok. Po placu spacerują ludzie.
Opisane elementy tej części spaceru wirtualnego:
1. Dziedziniec zewnętrzny. Zdjęcie przedstawia pozostałości kamiennych fundamentów budynku, między którymi rośnie trawa. Za nimi stoi dwupiętrowy, ceglany budynek ze spadzistym dachem oraz wysokimi oknami. Przy budynku rosną wysokie drzewa. Budynek dawnego szpitala wojskowego. Dziedziniec zewnętrzny jest pierwszym, na który wchodzi się podczas wędrówki po Wawelu. Dawniej znajdowały się tu zabudowania mieszkalne (stąd historyczna nazwa – miasteczko wawelskie), a także baszty, których zrekonstruowane obrysy można zobaczyć przy drodze dojazdowej. W czasach zaboru austriackiego powstał tu duży ceglany szpital wojskowy, wyburzono natomiast kościoły św. Michała i św. Jerzego, a także dom kanonika Stanisława Borka. Z dziedzińca można dostać się do budynków obu instytucji muzealnych mieszczących się na Wawelu – do Muzeum Katedralnego oraz do Zamku Królewskiego. Źródło: Budynek dawnego szpitala wojskowego, Sergei Gussev, pl.wikipedia.org, CC BY 2.0.
2. Katedra wawelska. Zdjęcie przedstawia świątynię o jasnej, murowanej elewacji. Do wejścia prowadzi ozdobny łuk ze schodkami. Nad nim jest duże, okrągłe okno oraz trójkątny fragment ściany ze smukłymi oknami. Po bokach jest spadzisty dach. Po lewej stoi ceglana wieża. Przed świątynią na placu znajduje się pomnik mężczyzny w stroju papieskim. Fasada katedry wawelskiej. Pierwszy kościół, jaki pierwotnie znajdował się w miejscu obecnej katedry na Wawelu, powstał ok. roku 1000, a dzisiejszy jest już trzecim z kolei budynkiem. Czternastowieczna bazylika wybudowana w stylu gotyckim była wielokrotnie przebudowywana i rozbudowywana. Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie nazywana jest także katedrą królów – to tutaj odbywały się koronacje, śluby i pogrzeby polskich władców oraz chrzty królewskich dzieci, a w jej podziemiach spoczywają szczątki 17 królów Polski. Katedra na Wawelu zwana jest także katedrą biskupów krakowskich (to najważniejszy kościół diecezji krakowskiej) i katedrą świętych (jest tu pochowany św. Stanisław ze Szczepanowa, patron Polski, oraz św. Jadwiga, znajdują się tu też relikwie św. Floriana). Oprócz królów w katedrze na Wawelu spoczywają osoby, które odegrały szczególną rolę dla narodu polskiego, m.in. książę Józef Poniatowski, Tadeusz Kościuszko, gen. Władysław Sikorski, Józef Piłsudski. W krypcie wieszczów złożono szczątki Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego – dwóch wybitnych poetów, a także upamiętniono w symboliczny sposób Cypriana Kamila Norwida i Fryderyka Chopina. W podziemiach katedry znajduje się także grób pary prezydenckiej – Marii i Lecha Kaczyńskich, którzy zginęli tragicznie w katastrofie samolotu pod Smoleńskiem. Źródło: Fasada katedry wawelskiej, Zygmunt Put, pl.wikipedia.org, CC BY‑SA 4.0.
3. Kaplica Zygmuntowska. Zdjęcie przedstawia rzeźbiony nagrobek. Prezentuje on dwie trumny, jedna pod drugą, na których leżą męskie postacie w strojach królewskich. Postać na dole trzyma w rękach atrybuty władzy królewskiej, czyli berło i jabłko. Na trumnach są tablice ze złotymi inskrypcjami. Na dole rzeźby znajduje się czaszka, a wokół są roślinne ornamenty. Po bokach są jasne, zdobione ściany z ustawionymi we wnękach figurkami różnych postaci. Nagrobek Zygmunta Pierwszego Starego i Zygmunta Drugiego Augusta. Zwieńczona charakterystyczną złotą kopułą kaplica Zygmuntowska, nazywana „perłą renesansu na północ od Alp”, jest jedną z 19 kaplic katedry na Wawelu. Powstała w szesnastym wieku jako mauzoleum rodziny królewskiej Zygmunta Pierwszego Starego. Została zaprojektowana i wybudowana przez florenckiego artystę Bartolomeo Berrecciego i była pierwszym w pełni renesansowym budynkiem na terenie ówczesnej Polski. We wnętrzu kaplicy znajduje się zamykany ołtarz oraz sarkofagi ze szczątkami Zygmunta Pierwszego Starego, Zygmunta Drugiego Augusta i Anny Jagiellonki. Wnętrze ozdobiono w konwencji horror vacui (polegającej na wypełnianiu całej powierzchni ornamentami) i oddzielono od reszty świątyni ozdobną kratą z szesnastego wieku. Kaplica i jej wyposażenie było w późniejszych latach inspiracją dla projektów wielu magnackich i szlacheckich miejsc pochówku. Źródło: Nagrobek Zygmunta I Starego i Zygmunta II Augusta, Poznaniak, pl.wikipedia.org, CC BY‑SA 2.5.
4. Muzeum Zamek Królewski na Wawelu — Państwowe Zbiory Sztuki. Zdjęcie przedstawia szczerbiec, czyli miecz koronacyjny. Składa się z ozdobnej rękojeści z grawerunkiem i zawartymi malunkami, przedstawiającymi symbole Baranka Bożego i Ewangelistów. U podstawy ostrza jest otwór na wylot, pod którym znajduje się herb w postaci białego orła na czerwonym tle. Szczerbiec. W zabudowaniach na wzgórzu wawelskim zgromadzono zbiory muzealne podzielone na kilkanaście wystaw stałych i czasowych. W ramach ekspozycji stałych można obejrzeć prywatne apartamenty królewskie, reprezentacyjne komnaty królewskie, skarbiec koronny, zbrojownię oraz wystawy: Sztuka Wschodu. Namioty tureckie, Wawel Zaginiony, Wawel Odzyskany, a także Smoczą Jamę. Muzeum dysponuje bogatymi zbiorami grafik, malarstwa, rzeźb, sztuki złotniczej, przedmiotów ze szkła i ceramiki, mebli, militariów, tkanin artystycznych i zegarów, a także eksponatami pochodzącymi z wykopalisk archeologicznych. Wiele zgromadzonych tu eksponatów ma szczególne znaczenie dla historii naszego kraju – np. Szczerbiec (miecz koronacyjny królów Polski, jedyne zachowane insygnium dynastii Piastów), trofea zdobyte pod Wiedniem 12 września 1683 r. przez wojska Jana Trzeciego Sobieskiego oraz obraz Hołd pruski Jana Matejki. Źródło: Szczerbiec, metalbeast, pl.wikipedia.org, CC BY‑SA 2.0.
5. Baszta Sandomierska. Zdjęcie przedstawia basztę. Jest to okrągła, ceglana wieża z małymi oknami zakończona dachem. Po lewej stoi kilkupiętrowy, ceglany budynek z rzędami okien, który jest częściowo porośnięty bluszczem. Przed basztą i budynkiem rosną drzewa. Baszta Sandomierska na Wawelu. Wybudowana w piętnastym wieku Baszta Sandomierska jest jedną z trzech ocalałych do dziś baszt na Wawelu. Wraz z Basztą Senatorską należała do zespołu baszt ogniowych (przystosowanych do ostrzału z broni palnej), chroniących wzgórze od strony południowej. Jej nazwa wiąże się z legendą, według której w baszcie tej więziono w piętnastym wieku szlachtę z ziemi sandomierskiej. W szesnastym, siedemnastym wieku dolne kondygnacje baszty zostały przebudowane na pomieszczenia mieszkalne. Obecnie po pracach konserwatorskich przywrócono im pierwotny, obronny charakter. Wnętrza udostępnione są zwiedzającym (z okien rozciąga się piękny widok na Wisłę), a w ścianach baszty gniazdują jerzyki, będące pod ochroną. Źródło: Baszta Sandomierska na Wawelu, Scotch Mist, pl.wikipedia.org, CC BY‑SA 4.0.