Wirtualny spacer. Największy niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny, który stał się potem jednocześnie największym ośrodkiem zagłady, powstał wiosną 1940 r. z rozkazu kierującego nazistowskim aparatem terroru Reichsführera SS Heinricha Himmlera. Początkowo obóz Auschwitz znajdował się w kompleksie budynków na przedmieściach Oświęcimia (Niemcy zmienili nazwę miasta na Auschwitz), gdzie przed wojną mieściły się koszary wojskowe. W pierwszym okresie funkcjonowania do Auschwitz trafiali głównie polscy więźniowie polityczni. W październiku 1941 r. Niemcy podjęli decyzję o rozbudowie obozu. Niedaleko Oświęcimia w miejscowości Brzezinka (niem. Birkenau) powstała druga i największa część kompleksu obozowego Auschwitz. Planowano umieścić tam nawet 200 tys. więźniów. Projekt uległ zmianie, kiedy Auschwitz został włączony do akcji masowej zagłady Żydów. Choć pierwsza komora gazowa została utworzona w Auschwitz jesienią 1941 r., to wiosną 1942 r. operacja zagłady została przeniesiona do Auschwitz‑Birkenau. Najpierw esesmani utworzyli dwie prowizoryczne komory gazowe, a następnie zbudowano cztery przemysłowe krematoria wraz z komorami gazowymi. Większość deportowanych do obozu Żydów mordowano w komorach gazowych — bez rejestracji w obozie — natychmiast po przyjeździe i selekcji dokonywanej przez lekarzy SS. Poza obozami Auschwitz Jeden i Auschwitz‑Birkenau, na kompleks składały się jeszcze obóz Auschwitz‑Monowitz utworzony przy budowanej przez niemiecki koncern IG Farbenindustrie fabryce syntetycznego kauczuku i paliw, a także 48 podobozów. Obóz został wyzwolony przez żołnierzy Armii Czerwonej 27 stycznia 1945 r. W latach 1940–45 w Auschwitz Niemcy zamordowali ok. 1,1 mln osób (z 1,3 mln deportowanych): ok. 1 mln Żydów, 70 tys. Polaków, 21 tys. Romów i Sinti, 14 tys. sowieckich jeńców wojennych i ponad 10 tys. więźniów innych narodowości. Pierwsza część spaceru wirtualnego przedstawia pokryty śniegiem fragment obozu koncentracyjnego Auschwitz‑Birkenau. Po środku biegną tory, przy których jest rampa kolejowa. Na końcu torów jest plac, gdzie stoi pomnik. Jest przed nim zgromadzona grupa ludzi. Po bokach są ruiny budynków oraz ogrodzenie z betonowymi słupami. W tle rosną drzewa. Opisane elementy tej części spaceru wirtualnego. Rampa obozowa. Zdjęcie przedstawia drewniany wagon bez okien, który stoi na torach. Odrestaurowane wagony przy obozowej rampie. Nowa rampa w obozie Auschwitz‑Birkenau, na którą przyjeżdżały pociągi z deportowanymi do obozu, powstała dopiero wiosną 1944 r. (wcześniej rampa znajdowała się zaraz przy głównej linii kolejowej i była oddalona od obozu Birkenau ok. 500 metra). Było to związane z planowaną deportacją Żydów z Węgier. Żydzi docierali do Auschwitz w wagonach towarowych, przewożeni w urągających ludzkiej godności warunkach. Zdarzało się jednak, że niektóre transporty z Europy Zachodniej docierały do obozu w wagonach pasażerskich. Na środku rampy lekarze SS dokonywali selekcji deportowanych na zagładę Żydów. Zdrowych i zdolnych do pracy (czyli zwykle 10‑15 % stanu osobowego transportu) kierowali do obozu, gdzie byli rejestrowani jako więźniowie. Wielu umierało z wycieńczenia, w wyniku bicia, koszmarnych warunków sanitarnych lub na skutek chorób. Osoby, które esesmani uznali za niezdolne do pracy, a więc z reguły osoby starsze, chore oraz dzieci, mordowano natychmiast po przyjeździe w komorach gazowych. Selekcja była stosowana jedynie w przypadku transportów Żydów. Inne grupy, np. Polacy, Romowie i inni, byli automatyczne rejestrowani w obozie koncentracyjnym. Pomnik Ofiar Obozu Auschwitz Dwa Birkenau. Zdjęcie przedstawia betonowy pomnik. Składa się prostokątnych kształtów, na dole kilka elementów jest zakończonych koliście. Pod pomnikiem leżą biało‑czerwone kwiaty. Wokół jest wybrukowany plac. W tle rosną drzewa. Pomnik Ofiar Obozu Auschwitz‑Birkenau. Pomnik poświęcony ofiarom zbrodni na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady powstał w 1967 r. między ruinami komór gazowych i krematoriów jeden i trzy w Auschwitz‑Birkenau. Projekt pomnika stworzył zespół składający się z polskich i włoskich rzeźbiarzy oraz architektów. Budowę poprzedził konkurs na projekt monumentu, który upamiętniłby niemieckie zbrodnie. Do konkursu przystąpili artyści z kilkudziesięciu krajów, którzy przedstawili 426 projektów. Pomnik ma kształt platformy przypominającej sarkofag. Pionowy element górujący nad pomnikiem symbolizuje komin krematorium. Konstrukcja powstała z użyciem ponad 8 tysięcy metrów kwadratowych kostki granitowej oraz 300 głazów kamiennych o wadze ponad 1300 ton. Napis na pomniku głosi: „Niechaj na wieki będzie krzykiem rozpaczy i przestrogą dla ludzkości to miejsce, w którym hitlerowcy wymordowali około 1,5 miliona mężczyzn, kobiet i dzieci, głównie Żydów z różnych krajów Europy. Auschwitz‑Birkenau 1940–1945” Odsłonięciu Pomnika w 1967 r. towarzyszyła premiera oratorium „Dies Irae” autorstwa wybitnego polskiego kompozytora Krzysztofa Pendereckiego, który zadedykował swoje dzieło pamięci ofiar Holokaustu. Obecnie przed pomnikiem hołd pomordowanym składają światowi przywódcy odwiedzający Auschwitz. Co roku odbywa się tu też główna ceremonia Marszu Żywych, podczas której młodzi Żydzi z całego świata i ich rówieśnicy z Polski oddają cześć ofiarom Zagłady. Ogrodzenie obozowe. Zdjęcie przedstawia płot składający się z betonowych słupów i drutu kolczastego. Za nim stoi drewniana wieżyczka z oknami na szczycie. Przed płotem stoi tabliczka z czaszką i napisem w języku niemieckim. W tle są drzewa. Jedna z wież strażniczych, z których esesmani obserwowali teren obozu. Teren obozu otaczało pojedyncze ogrodzenie z drutu kolczastego, które dodatkowo zabezpieczono od wewnętrznej strony rowem wypełnionym wodą. Podłączone do prądu ogrodzenie wspierało się na słupach o wysokości ok. 3 m. Na co trzecim słupie znajdowała się metalowa lampa która ułatwiała strażnikom monitorowanie obozu po zmroku. Przy ogrodzeniu stały wieże wartownicze. Ogrodzenia z drutu kolczastego pod napięciem oddzielały także wewnętrzne sektory obozowe. W każdej wieży swoje stanowiska miało po dwóch esesmanów: pierwszy operował reflektorem, drugi obsługiwał karabin maszynowy. W przypadku bombardowania strażnicy mogli schronić się w betonowych bunkrach ze stanowiskami strzelniczymi. Schrony dodatkowo zabezpieczała i wzmacniała warstwa cegieł i ziemi. Zasieki obozowe okazały się niezwykle skuteczne. W całej historii obozu ogrodzenie udało się sforsować jedynie dwóm więźniom. W sumie historykom udało się udokumentować 928 prób ucieczek z kompleksu obozowego Auschwitz. Około 200 prób zakończyło się sukcesem. Ruiny komory gazowej i krematorium dwa. Zdjęcie przedstawia zrujnowany budynek, po którym został jedynie fragment ceglanej ściany. Wokół leży gruz. Hala pieców w krematorium dwa. Komora gazowa wraz z krematorium funkcjonowała od marca 1943 r. do listopada 1944 r. Komora gazowa o powierzchni 210 metrów kwadratowych, upozorowana na łaźnię z prysznicami, znajdowała się w podziemnym pomieszczeniu. Więźniowie przechodzili do niej wprost z rozbieralni. Granulki z cyklonem B trafiały do wnętrza przez otwory w suficie. Trucizna spadała do specjalnych kolumn z metalowej siatki, gdzie dochodziło do uwolnienia się cyjanowodoru. Aby szybciej można było przystąpić do wyciągania ciał, Niemcy zaopatrzyli komory w system wentylatorów. W dniu 23 października 1943 r. w tym miejscu zbuntowała się grupa Żydówek przewiezionych z obozu Bergen‑Belsen. Jedna z kobiet wyrwała pistolet esesmanowi, zastrzeliła go, a także raniła innego wartownika. Kobiety zostały zamordowane. Pod koniec wojny Niemcy próbowali zacierać ślady swoich zbrodni w obozie i wysadzili budynek w powietrze. Na terenie obozu Auschwitz‑Birkenau funkcjonowały krematoria dwa, trzy, cztery i pięć składające się z komór gazowych oraz pieców do spalania zwłok. Naziści byli w stanie uśmiercać w nich jednorazowo około 8 tysięcy osób. Ruiny komory gazowej i krematorium trzy. Zdjęcie przedstawia ruiny budynku z podziemnym pomieszczeniem. Po bokach są murowane ściany, w dole leży gruz. Wejście do krematorium trzy. Komora gazowa i krematorium trzy funkcjonowały od połowy 1943 r. Komory gazowe o powierzchni 210 metrów kwadratowych upozorowane na łaźnie z prysznicami, znajdowały się w podziemnych salach. Więźniowie trafiali do nich wprost z rozbieralni. Oprawcy uśmiercali ofiary przy pomocy silnie trującego związku chemicznego, cyjankowodoru, czyli Cyklonu B. Pierwotnie Niemcy stosowali tę substancję jako tani i prosty w użyciu środek do odwszawiania odzieży więźniów oraz deratyzacji. Po raz pierwszy naziści użyli Cyklonu B przeciwko ludziom w obozie w Buchenwaldzie na początku 1940 r. W Auschwitz oprawcy powszechnie zaczęli stosować cyjanowodór do uśmiercania ludzi na masową skalę od września 1941 r. Do wymordowania 2 tys. ludzi wystarczało im zaledwie 5‑7 kg cyklonu. Granulki z cyjankowodorem trafiały do wnętrza komory gazowej przez otwory w suficie. Trucizna spadała do specjalnych kolumn z metalowej siatki, gdzie dochodziło do uwolnienia się substancji trujących powodujących zahamowanie oddychania komórkowego, silne uczucie lęku, zawroty głowy oraz wymioty. Komora gazowa zaopatrzona była w system wywietrzników. Wietrzenie pozwalało specjalnie skrócić czas potrzebny na wyniesienie zwłok wyznaczonym do tej pracy więźniom. Pod koniec wojny Niemcy, aby zatrzeć ślady masowych zbrodni, rozpoczęli rozbiórkę pieców i budynku. Pozostałości esesmani w styczniu 1945 r. wysadzili w powietrze. Barak murowany. Zdjęcie przedstawia dwa rzędy murowanych baraków. Mają małe okna i dwuspadowe dachy. Są częściowo pokryte śniegiem. Pomiędzy barakami jest trawnik. W tle jest pochmurne niebo. Murowane baraki dla więźniów na terenie byłego obozu Auschwitz Dwa Birkenau. Pierwsze murowane baraki w obozie powstawały z rozbiórki wysiedlonych przez Niemców polskich domów wsi Brzezinka (po niemiecku Birkenau). Wnętrza baraków dzieliły się na kilkadziesiąt przegród oraz około 180 piętrowych legowisk zbitych z desek. Na przestrzeni 4 metrów kwadratowych nocowało co najmniej czterech więźniów. Prowizoryczne i przepełnione legowiska niekiedy załamywały się pod ciężarem ludzi. W najgorszej sytuacji znajdowali się więźniowie zajmujący dolne prycze. Zdarzało się, że spływał na nich mocz lub biegunka osób chorych lub wycieńczonych pracą. Druga część spaceru wirtualnego przedstawia ceglany budynek z wieżyczką po środku, na szczycie której są okna. Na środku budynku jest również łuk, pod którym biegną tory. Wokół budynku stoją baraki oraz ogrodzenie z drutem kolczastym. Po ścieżkach spacerują grupy zwiedzających. Krajobraz jest pokryty śniegiem. Opisany element tej części spaceru wirtualnego. Główna brama obozu. Zdjęcie przedstawia murowany budynek z bramą po środku i biegnącymi pod nią torami. Po środku budynku jest także wieżyczka z oknami na szczycie. Widok na główną bramę od zewnątrz obozu. Więźniowie nazywali główną bramę obozu „bramą śmierci”. Ten najwyższy w obozie, piętnastopiętrowy budynek powstał w połowie 1942 r. W pomieszczeniach bramy znajdowały się pokoje strażników, sanitariaty oraz sieć transformatorów, które obniżały napięcie prądu dostarczane z zewnętrznej sieci przesyłowej w drutach otaczających obóz. Za pomocą znajdująca się na szczycie wieży syreny strażnicy ogłaszali stan zagrożenia lub alarm w przypadku ujawnienia ucieczka więźnia. Trzecia część spaceru wirtualnego. Zdjęcie przedstawia pomieszczenie z oknami po bokach. Jest w nim czarna, połyskująca podłoga oraz jasne ściany. Na środku stoi ekspozycja. Składa się z wielu czarno‑białych zdjęć powieszonych na czarnych ściankach. Zdjęcia przedstawiają różnych ludzi. Opisany element tej części spaceru wirtualnego. Zdjęcie przedstawia pomieszczenie z szarymi ścianami oraz betonową posadzką ze szklanymi płytkami po bokach. Na ścianie są okna. Wnętrze budynku Sauny. Obiekt oddany do użytku w grudniu 1943 r. W tym miejscu Niemcy rejestrowali nowych więźniów i więźniarki, głównie Żydów i Polaków. Odbierali im rzeczy osobiste, wpisywali do rejestru obozu, przydzielali numery oraz odzież obozową. Więźniom obcinano włosy, a następnie kierowano do dezynfekcji i kąpieli. Sporadycznie w łaźni przeprowadzano akcje odwszawiania i dezynfekcji więźniów. Esesmanom zależało przy tym nie tyle na poprawie warunków higienicznych, ale przedłużeniu życia więźniów w celu ich dalszej eksploatacji. Współcześnie wewnątrz budynku sauny znajduje się wystawa rodzinnych fotografii Żydów z Zagłębia Dąbrowskiego deportowanych do Auschwitz latem 1943 r. Zdjęcia dokumentują świat polskich Żydów unicestwiony w wyniku Holokaustu. Materiały znaleziono na terenie obozu po wyzwoleniu. Zachowane fotografie są unikatowe, gdyż Niemcy z zasady niszczyli wszystkie dokumenty i fotografie znalezione w bagażach ofiar. Do dzisiaj pozostaje zagadką, dlaczego esesmani nie zniszczyli tych fotografii.